کلسیم یکی از فراوان ترین مواد معدنی موجود در بدن انسان است. ولی در برخی از شرایط، میزان آن از میزان استاندارد و مورد نیاز بدن کمتر شده که منجر به بروز بیماری هیپوکلسمی یا کمبود کلسیم می گردد. هیپوکلسمی یکی از بیماری های شایع میان افراد است و بروز آن به شدت سبک زندگی افراد را تحت الشعاع قرار می دهد. به همین منظور بهتر است با علائم کمبود کلسیم و علت بروز آن آشنا شده تا بتوانیم تا حد ممکن از بروز آن جلوگیری نمود. در ادامه با دکتر مهناز شکروی همراه باشید .
کمبود کلسیم چیست؟
کلسیم یکی از مواد معدنی حیاتی برای بدن شماست . بدن این ماده را برای ساخت استخوان های قوی و دندان ها استفاده می کند . همچنین کلسیم برای کارکرد صحیحی قلب و سایر ماهیچه ها ضروری است .اگر بدن به اندازه کافی کلسیم دریافت نکند ، در معرض خطر پوکی استخوان و کاهش تراکم استخوان قرار میگیرد .
علائم کمبود کلسیم می توانند خفیف ، شدید یا بسیار خطرناک باشند. این عارضه ممکن است حاد یا مزمن باشد. همچنین خوب است بدانید که کاهش کلسیم بدن در بیشتر موارد دلیلی غیر از رژیم غذایی دارد .
علل کمبود کلسیم چیست و چه کسانی بیشتر دچار این مشکل می‌شوند؟
بسیاری از افراد با افزایش سن در معرض خطر کمبود کلسیم قرار دارند. این کمبود ممکن است به علل زیر ایجاد شود:
-دریافت اندک کلسیم یا ویتامین D از رژیم غذایی در طی یک دوره طولانی‌مدت، به‌ویژه در دوران کودکی
مصرف داروهایی مثل کورتیکواستروئیدها، فنی‌توئین، فنوباربیتال و ریفامپین که ممکن است جذب کلسیم را کاهش دهند.
- عدم تحمل غذایی به غذاهای غنی از کلسیم
- تغییرات هورمونی، به‌ویژه در زنان بعد از یائسگی
- عوامل ژنتیکی خاص
- ابتلا به بیماری کلیوی و پانکراتیت
- ابتلا به اسهال، یبوست یا سایر اختلالات روده‌ای که از جذب مناسب کلسیم در بدن جلوگیری می‌کنند.
- ابتلا به سرطان در حال پیشرفت و مصرف داروهای شیمی‌درمانی خاص
- عفونت‌ها و شوک سپتیک
- استرس و اضطراب
- ورزش شدید
- سطح نامنظم منیزیم (هیپرمنیزمی و هیپومنیزمی) یا فسفات (هیپرفسفاتمی)
- دیابت بارداری که منجر به کمبود کلسیم در نوزاد می‌شود
به‌همین‌دلیل، باید از میزان کلسیم کافی برای سنین مختلف آگاه باشید. از نظر متخصصان، نوزادان تا ۶ ماهگی به ۲۰۰ گرم، در ۷ تا ۱۲ ماهگی به ۲۶۰ گرم، کودکان در ۱ تا ۳ سالگی به ۷۰۰ گرم، ۴ تا ۸ سالگی به ۱۰۰۰ گرم و از ۹ تا ۱۸ سالگی به دریافت ۱۳۰۰ گرم کلسیم در روز نیاز دارند. در بزرگسالان معمولا دریافت ۱۰۰۰ تا ۱۲۰۰ گرم کلسیم در روز کافی است.
زنان باید در میانسالی زودتر از مردان مصرف کلسیم خود را افزایش دهند. تأمین کلسیم لازم به ویژه با نزدیک شدن به یائسگی بسیار مهم است زیرا با کاهش هورمون استروژن در این دوران، استخوان‌ها ضعیف می‌شوند.
اختلال هورمونی هیپوپاراتیروئیدیسم نیز ممکن است باعث کمبود کلسیم شود. افراد مبتلا به این بیماری به اندازه کافی هورمون پاراتیروئید تولید نمی‌کنند تا سطح کلسیم را در خون کنترل کند. در مورد رابطه تیروئید و کمبود کلسیم می‌توان گفت که در اثر برداشتن بافت غده پاراتیروئید به‌عنوان بخشی از جراحی برداشتن غده تیروئید نیز ممکن است کمبود کلسیم رخ دهد.
اگر دوز کلسیم روزانه خود را فراموش کنید، یک‌شبه دچار کمبود کلسیم نخواهید شد. اما مهم است که تلاش کنید هر روز کلسیم کافی دریافت کنیبد زیرا بدن به سرعت از آن استفاده می‌کند. گیاهخواران معمولا به‌دلیل اینکه محصولات لبنی غنی از کلسیم نمیخورند، به سرعت دچار کمبود کلسیم می‌شوند.
علائم کمبود کلسیم کدامند؟
وجود مقدار کافی کلسیم در خون برای عملکرد طبیعی بدن ضروری است. در صورتی که بدن با افت کلسیم مواجه شود علاوه بر تاثیر بر عملکرد سیستم عصبی، قلب، گردش خون و … سلامت سایر قسمت‌های مختلف بدن از جمله عضلات، استخوان‌ها، پوست و دندان نیز به خطر می‌افتد. موارد زیر با جزئیات بیشتری به علائم کمبود کلسیم می پردازند:
1- مشکلات عضلانی
فردی که دچار کمبود کلسیم است، ممکن است موارد زیر را تجربه کند:
درد عضلانی، گرفتگی و اسپاسم
درد در ران ها و بازوها هنگام راه رفتن یا حرکت
بی حسی و گزگز در دست ها، بازوها و پاها و همچنین اطراف دهان
این علائم ممکن است بیایند و بروند، اما تمایلی به ناپدید شدن با فعالیت ندارند. احساسات شدیدتر ممکن است نشان دهنده کمبود شدیدتر باشد که همچنین می تواند منجر به مشکلاتی مانند تشنج، آریتمی ها، مرگ و خستگی مفرط شود. .
2- مشکلات ناخن و پوست
کمبود طولانی مدت کلسیم می تواند باعث موارد زیر شود:
پوست خشک
ناخن های خشک یا شکننده
آلوپسی که باعث ریزش مو به صورت تکه ای می شود.
اگزما یا التهاب پوست که می تواند منجر به خارش یا خشکی لکه ها شود.
پسوریازیس
3- خستگی مفرط
اغلب افرادی که با کمبود عنصر ca موجه هستند انرژی کافی برای انجام فعالیت‌های روزانه ندارند. آنها هنگام انجام فعالیت‌های احساس کمبود انرژی می‌کنند و در انجام فعالیت‌ها کند هستند.
سرگیجه، عدم تمرکز، فراموشی، گیجی، بی‌خوابی و سبکی سر نیز از علائم نشان‌دهنده کمبود شدید کلسیم محسوب می‌شوند.
4- استئوپنی و پوکی استخوان
استخوان ها به خوبی کلسیم را ذخیره می کنند، اما برای قوی ماندن به سطوح بالایی نیاز دارند. وقتی سطح کلی کلسیم پایین باشد، بدن می تواند استخوان ها را شکننده و مستعد آسیب‌دیدگی کند. با گذشت زمان، کمبود کلسیم می تواند باعث استئوپنی، کاهش تراکم مواد معدنی در استخوان ها شود. این می تواند منجر به پوکی استخوان شود که باعث نازک شدن استخوان ها و آسیب پذیر شدن در برابر شکستگی و همچنین درد و مشکلات در وضعیت بدنی می شود. ممکن است سال ها طول بکشد تا پوکی استخوان و سایر عوارض ناشی از کمبود کلسیم ایجاد شود.
5- ضربان قلب نامنظم
سطح طبیعی کلسیم خون باعث حفظ ضربان قلب در محدوده مناسب است. کاهش سطح کلسیم بدن باعث بروز دپلاریزاسیون سلول‌های قلبی می‌شود؛ در این صورت فرد دچار ضربان قلب نامنظم می‌شود، این شرایط ممکن است تهدیدکننده زندگی افراد باشد.
6- مشکل در بلع
شاید عجیب به نظر برسد اما کمبود کلسیم می تواند به دیسفاژی یا مشکل در بلع منجر شود . دیسفاژی – احساس سفتی در گلو – ناشی از انقباض ضعیف عضلات این ناحیه ، در موارد شدید می تواند به اسپاسم در حنجره منجر شود که تغییرات غیر عادی در صدا را به همراه دارد .
7- گرفتگی عضلات
اگر معمولا هنگام شب دچار گرفتگی عضلات ران ها ، ساق پا ، بازوها و زیر بغل می شوید آن را از علائم اولیه کمبود کلسیم بدانید . گرفتگی عضلانی ممکن است با درد در حین حرکت همراه باشد و با گذشت زمان به اسپاسم در عضلات سراسر بدن تبدیل شود .
عوارض احتمالی کمبود کلسیم چیست؟
عوارض ناشی از هیپوکلسمی شامل آسیب به چشم، ضربان قلب غیر طبیعی و پوکی استخوان است. عوارض ناشی از پوکی استخوان نیز عبارتند از:
- ناتوانی
- شکستگی ستون فقرات یا سایر شکستگی های استخوان
- مشکل در راه رفتن
در صورت عدم درمان، کمبود کلسیم(هیپوکلسمی) در نهایت می تواند کشنده هم باشد.
منابع جذب کلسیم
افراد می توانند کلسیم را از طیف وسیعی از غذاها و نوشیدنی ها دریافت کنند.
موارد زیر منابع غنی از کلسیم هستند:
بطور کلی لبنیات ( ماست ، شیر ، پنیر و … )
جایگزین های لبنی غنی شده، مانند شیر سویا
ساردین و سالمون
سبزیجات برگ سبز، مانند کلم بروکلی، برگ شلغم و کلم پیچ
بسیاری از غلات صبحانه غنی شده
آب میوه های غنی شده
آجیل و دانه ها، به ویژه بادام، کنجد و دانه ی چیا
حبوبات و غلات
آرد ذرت و تورتیلا ذرت
نکته ی حائز اهمیت این است که برخی از سبزیجات سبز تیره مانند اسفناج حاوی کلسیم هستند. با این حال، آنها همچنین حاوی سطوح بالایی از اسید اگزالیک هستند. بر اساس مطالعات، اسید اگزالیک توانایی بدن برای جذب کلسیم را کاهش می دهد.
مصرف بیش از حد کلسیم
سطوح بسیار بالای کلسیم می تواند منجر به موارد زیر شود:
کلسیفیکاسیون بافت های نرم و عروق خونی
سنگ کلیه
یبوست
کاهش جذب آهن
افزایش خطر حمله های قلبی
کلسیم با کدام داروها تداخل دارد؟
کلسیم با آنتی بیوتیک ها تداخل دارد و بهتر است مکمل های کلسیم را جدا از برخی آنتی بیوتیک ها مصرف کنید.
از مصرف مکمل ها در حین مصرف داروی مسدود کننده های کانال کلسیم( مثل نیمودیپین و آملودیپین، وراپامیل و دیلتیازم) که نوع رایجی از داروها برای کاهش فشار خون هستند، خودداری کنید.
روش های درمان هیپوکلسمی یا کمبود کلسیم
کمبود کلسیم معمولاً به راحتی قابل درمان است. معمولاً شامل افزودن کلسیم بیشتر به رژیم غذایی شما می شود. با مصرف زیاد مکمل های کلسیم، خوددرمانی نکنید. مصرف کلسیم بیش از دوز توصیه شده بدون تأیید پزشک، می تواند منجر به مشکلات جدی مانند سنگ کلیه شود. مکمل های کلسیمی که معمولاً توصیه می شود، عبارتند از:
- کربنات کلسیم که کم هزینه ترین و دارای بیشترین کلسیم عنصری است.
- سیترات کلسیم که به راحتی جذب می شود.
- فسفات کلسیم که به راحتی جذب می شود و باعث یبوست نمی شود.
- مکمل های کلسیم به شکل های مایع، قرص و جویدنی در دسترس هستند.
گاهی اوقات تغییر رژیم غذایی و مکمل ها برای درمان کمبود کلسیم کافی نیست. در این مورد، ممکن است پزشک بخواهد با تزریق منظم کلسیم، سطح کلسیم شما را تنظیم کند. می توانید انتظار داشته باشید که در چند هفته اول درمان نتایج را مشاهده کنید. موارد شدید بیماری کمبود کلسیم در فواصل یک تا سه ماهه بررسی می شود.
کلام آخر
کمبود کلسیم یکی از مشکلات بسیار شایع در جهان است که رابطه مستقیم با سبک تغذیه و نوع زندگی افراد دارد. اغلب متخصصین معتقد هستند پیروی از برنامه غذایی سالم می‌تواند مانع از کمبود این عنصر حیاتی در بدن شده و در رفع علائم کمبود کلسیم بسیار موثر باشد.
اسفناج، کلم بروکلی، کنجد، بادام، پرتقال، شیر، ماست و غذاهایی مانند فرنی، کشک بادمجان و حریره بادام غنی از کلسیم هستند.
فراموش نکنید مصرف بیش از حد کلسیم، مانند کمبود این عنصر، می‌تواند سلامت فرد را به خطر بیاندازد. پس برای آگاهی از مقدار مناسب مصرف روزانه این ماده حتما با پزشک خود مشورت کنید.
