یبوست عارضه ای است که به علت کند شدن حرکات روده و جذب بیشتر آب مایه داخل روده بزرگ و سفت شدن مدفوع یاتفاق میافتد. هر فردی در طول زندگی خود حتما چندباری تجربه یبوست را دارد. قبل از هرچیز باید بدانیم که هر فردی الگوی دفع خود را دارد، مثلا فردی معمولا روزی سه بار ولی فرد دیگری هفته ای سه بار دفع دارد.
یکی از مشکلات شایعی که زندگی مدرن امروز با خود به ارمغان آورده است، عارضه یبوست می باشد. با مدرنیزه شدن، تحرک افراد کم شده و اکثر مسافت ها با ماشین طی می شود، همچنین فست فود و تنقلات جای میوه و سبزیجات را در سبد غذایی گرفته است.
یبوست چیست؟
یبوست به معنی مشکل بودن دفع مدفوع یا دفع کمتر از طبیعی مدفوع است. تقریبا تمامی افراد در مرحله ای از زندگی خود یبوست را تجربه می کنند و معمولا نشانگر مشکل جدی نیست. اما بایستی دفع مدفوع به حالت و عادات معمول برگردد که شخص احساس راحتی کند.
فاصله بین دفعات دفع مدفوع و اجابت مزاج در اشخاص با هم فرق دارد. بعضی از افراد سه بار در روز دفع مدفوع دارند در حالی که عده ای فقط دو بار در هفته دفع می کنند.
اگر سه روز یا بیشتر دفع مدفوع نداشته باشیم، معمولا نشانگر یبوست است. اگر سه روز از آخرین دفع مدفوع بگذرد، یعنی مواد غذایی خورده شده بیشتر از 3 روز در مجاری گوارشی می مانند، که موجب سفت شدن مدفوع و سختی دفع آن می شود.
علائم یبوست
یبوست دفع مدفوع را مشکل می‌کند. علائم اصلی یبوست عبارتند از:
مشکل در دفع مدفوع
فشار هنگام دفع مدفوع
دفع مدفوع کمتر از حد معمول
مدفوع توده‌ای، خشک یا سفت
درد و گرفتگی در شکم
احساس نفخ
حالت تهوع
از دست دادن اشتها
علت ابتلا به یبوست چیست؟
این بیماری در اثر کند شده حرکات روده و در نتیجه کند شدن سرعت حرکت مواد در کولون رخ میدهد که به موجب آن عملکرد دفع با اختلال همراه خواهد شد.
از علل اصلی بروز این اختلال می توانیم به این موارد اشاره کنیم:
- رژیم غذایی نامناسب ( مصرف غذا های فاقد فیبر )
- برهم خوردن تعادل هورمون ها
- اثر جانبی دارو های مصرفی ( اثر برخی مکمل ها مثل کلسیم و آهن یا دارو های ضدافسردگی )
- آناتومی بدن
- مصرف کم آب
- کم کاری تیروئید
- بیماری های دیابت، تومور ها و سرطان روده
- سندروم روده تحریک پذیر ( IBS )
- استرس بیش از اندازه
- کم تحرکی
- کمبود منیزیم
- عادت های بد در اجابت مزاج ( عجله برای سریع بیرون آمدن و … )
- خواب نامناسب
- کهولت سن
- بارداری
یکی از علت های اصلی ابتلا به یبوست دو بیماری هموروئید یا بواسیر و شقاق مقعدی هستند. زیرا زمانی که افراد به این دو عارضه نشیمنگاهی مبتلا می شوند، به دلیل درد و سوزش از رفتن به دستشویی خودداری می کنند. در نتیجه مدفوع سفت شده و یبوست ایجاد می شود.
عوارض یبوست چیست؟
اگر گاهی دچار خشکی مزاج می‌شوید، عوارضی نداشته و نباید برای آن نگران بود. اما اگر این مشکل را به طور مداوم تجربه می‌کنید و تبدیل به یک بیماری مزمن شده است، باید قبل از ایجاد عوارض زیر آن را درمان کنید.
اگر یبوست مزمن شود و یا طولانی باشد، عوارض زیر را به همراه خواهد داشت:
ایجاد بواسیر: بواسیر وریدهای متورم در مقعد است که علت اصلی ظاهرشدن این زائده زور زدن زیاد هنگام اجابت مزاج است.
شقاق مقعد یا فیشر: به‌سختی خارج‌شدن مدفوع می‌تواند باعث پارگی‌های ریز در مقعد شود شیارهای کوچک در پوست اطراف مقعد که اغلب همراه با خارش، درد و خونریزی هستند.)
نهفتگی مدفوع یا گیر افتادم مدفوع: زمانی که این عارضه چندین هفته ادامه داشته باشد، باعث می‌شود، مدفوع در روده تجمع کرده و گیر کند.
پرولاپس رکتوم یا بیرون‌زدگی راست روده: زور زدن زیاد برای دفع مدفوع ممکن است باعث بیرون زدن قسمت کمی از راست‌روده شود.
چه زمانی یبوست خطرناک است؟
زمانی که دچار یبوست به همراه درد شکم و احساس پری بوده، همچنین دفع گاز روده و مدفوع نداشته باشید باید فورا به پرستار یا پزشک خود مراجعه کنید.همچنین زمانی که تهوع و استفراغ و خونریزی از مقعد و سرگیجه و ضعف عمومی با یبوست همراه باشد، هرگز خوددرمانی نکرده و سریعا به پزشک متخصص گوارش و معده مراجعه کنید.
مسئله مهم در مورد این عارضه این است که، شما حواستان باشد که در صورت همراه بودن با موارد زیر، حتما با پزشک خود مشورت کنید:
- تغییر الگوی دفع (دفعات و چگونگی دفع مدفوع)، برای بیش از دو هفته
- وجود خون همراه مدفوع
- وجود درد هنگام دفع
- کاهش وزن ناگهانی و یا بدون رژیم لاغری
- قطر مدفوع شما کم شده باشد
درمان یبوست
برای پیشگیری و درمان یبوست روش‌های مختلفی وجود دارد. ابتدا باید روش‌های خانگی را امتحان کنید. درصورتی‌که با روش‌های معمولا خشکی مزاج برطرف نشد، استفاده از دارو توصیه می‌شود.
- درمان یبوست شدید
متاسفانه در مواقعی ممکن است که یبوست بسیار شدید شود و باعث آزار بیمار شود. صرف نظر از شدت یبوست و درد و ناراحتی که ممکن است برای بیمار ایجاد کند، یبوست شدید می‌تواند بسیار خطرناک هم باشد. بنابراین باید سریعا به درمان یبوست بپردازید. این نکته را در خاطر داشته‌باشید که یبوست شدید زمانی ایجاد می‌شود که به علائم ابتدایی یبوست توجه نشود و برای درمان آن اقدامات لازم صورت نگیرد. در این موارد معمولا یبوست شدت پیدا می‌کند و یه مشکلی صعب‌العلاج تبدیل می‌شود و دیگر نمی‌توان تنها به راه حل‌های پیش پا افتاده بسنده کرد. بنابراین در صورت مواجهه با یبوست شدید، به متخصص گوارش مراجعه کنید.
نکات زیر می‌توانند به بهبود علائم یبوست شدید کمک کنند و یا باعث دفع شوند؛
سعی کنید از مواد غذایی حاوی فیبر بیشتر استفاده کنید.
غذا بخورید. غذا خوردن یکی از بهترین درمان‌ها برای یبوست است. هنگامی که غذا می‌خورید، احساس دفع شما شدت پیدا می‌کند، هرچند که ممکن است احساس دل درد و ناخوشی بکنید اما خوردن به شما کمک می‌کند.
آب بخورید. آب خوردن می‌تواند به بهبودی یبوست کمک کند.
از لوبریکانت برای مقعد خود استفاده کنید.
می‌توانید از ملین‌های بدون نیاز به نسخه کمک بگیرید. یکی از این ملین‌ها قرص دینه و یا سیلاکس است.
- درمان خانگی یبوست
برای درمان این عارضه مراحل زیر را انجام دهید:
جهت پیشگیری از ابتلا به یبوست، دو تا چهار لیوان آب اضافی در روز بخورید، مگر اینکه پزشک به شما توصیه کرده باشد که به خاطر دلایل دیگر مصرف مایعات را محدود کنید. به‌خصوص در صبح، مایعات گرم را امتحان کنید.
اضافه‌کردن میوه‌ها و سبزیجات به رژیم غذایی خود و پیروی از یک رژیم غذایی متعادل و سرشار از فیبر بسیار کمک‌کننده است. منابع خوب فیبردار عبارتند از میوه‌ها، سبزیجات، حبوبات و نان و غلات کامل (به ویژه سبوس) آلوبخارا و غلات سبوس دار
اجتناب از مصرف کافئین (جالب است بدانید مصرف کافئین باعث کاهش آب بدن می‌شود.)
کاهش مصرف شیر (مصرف محصولات لبنی باعث یبوست می‌شود.)
اکثر روزهای هفته را ورزش کنید، سعی کنید روزانه حداقل ۳۰ دقیقه به ورزش کردن اختصاص دهید. هنگامی که بدن خود را حرکت می‌دهید، عضلات روده شما نیز فعال‌تر می‌شوند.
زمانی که احساس دفع مدفوع داشتید، دفع مدفوع را به تعویق نیندازید و در اولین زمان ممکن اقدام به دفع مدفوع کنید.سعی کنید زمان مشخصی در هر روز را به دفع مدفوع اختصاص دهید، مثلا ۱۵-۴۵ دقیقه بعد از صبحانه ( مصرف غذا فعالیت روده را تحریک می‌کند.)
مصرف غذاهایی که فیبر کمی دارند، محدود کنید. مواد غذایی مانند گوشت، شیر، پنیر و غذاهای فرآوری شده ازاین‌دست هستند.
در این شرایط استفاده از سرویس بهداشتی فرنگی دفع مدفوع را مشکل می‌کند. اگر از سرویس فرنگی استفاده می‌کنید، زیر پاهای خود زیرپایی قرار دهید تا زانوها بالا بیایند.
- درمان دارویی یبوست
داروهای مختلفی برای درمان یبوست وجود دارد که پزشک در صورت نیاز می‌تواند برای شما تجویز کند. باز هم تأکید می‌کنم که بهتر است برای درمان این عارضه از روش‌های خانگی استفاده کنید، اما اگر این عارضه مزمن شد یا شدید بود می‌توانید با تجویز متخصص گوارش از داروهای زیر استفاده کنید.
۱. قرص یبوست
داروهای مختلفی وجود دارند که می‌توانند به درمان این بیماری کمک کنند. اگر به دنبال مصرف داروهای بدون نسخه هستید، می‌توانید از داروی کورکتول، اکس لاکس و کلسیم دوکوزات استفاده کنید. اما زمانی که این نوع داروها مشکل را برطرف نکنند، ممکن است پزشک باتوجه‌به علت ایجاد این عارضه داروهایی مانند پلکاناتید، لیناکلوتید یا متیل نالترکسون تجویز کند.
۲. ملین قوی برای یبوست شدید
شما می‌توانید از یک ملین نیز استفاده کنید. مسهل‌ها انواع مختلفی دارند و بسیاری از آنها داروهای بدون نسخه هستند. هر یک از ملین‌ها به شیوه‌ای متفاوت جهت برطرف کردن یبوست عمل می‌کنند. از دکتر یا داروساز خود بپرسید که کدام مسهل ممکن است برای شما مفید باشد و چه مدت باید آن را مصرف کنید.
ملین‌های مختلفی وجود دارند که می‌توانند اجابت مزاج را آسان‌تر کنند. از موارد زیر می‌توانید به‌عنوان ملین بدون نسخه استفاده کنید.
مکمل‌های فیبر: این مکمل‌ها دفع مدفوع را راحت‌تر می‌کنند. شامل پسیلیوم، کلسیم پلی کربوفیل و متیل سلولز می‌شوند.
محرک‌ها: این ملین‌ها باعث انقباض روده می‌شوند. مواردی مانند بیزاکودیل و سنوزید جز این دارها هستند.
اسموتیک‌ها: این ملین‌ها اسمزی بوده و ترشح مایع در روده را افزایش می‌دهند. هیدروکسید منیزیم خوراکی، سیترات منیزیم و لاکتولوز جز این دسته از داروها هستند.
روان‌کننده‌ها: روان‌کننده‌هایی مانند روغن معدنی باعث حرکت راحت‌تر مدفوع می‌شوند.
۳. قطره دایمتیکون برای یبوست خوب است؟
دایمیتیکون دارویی است که معمولا برای درمان نفخ شکم تجویز می‌شود. یکی از عواملی که روی نفخ تاثیر دارد، یبوست است. البته این دارو در درمان این عارضه تاثیری نداشته و بیشتر علائم همراه با یبوست را برطرف می‌کند.
۴. شربت آلومینیوم ام جی برای یبوست
شربت آلومینیوم ام جی برای درمان یبوست تولید نشده‌است. این دارو برای درمان رفلاکس معده است. کسانی که اسید معده‌ی آنها رفلاکس دارد و در جهت مخالف به داخل لوله‌ی گوارش باز می‌گردد، احساس سوزش سردل پیدا می‌کنند. برای درمان این حالت از داروهای آنتی اسید و یا خنثی‌کننده‌ی اسید استفاده می‌شود. یکی از این داروها آلومینیوم ام جی است.
این شربت می‌تواند عوارضی داشته‌باشد. برخی از عوارض شربت آلومینیوم ام جی شامل موارد زیر هستند؛
اسهال
یبوست
تهوع
استفراغ
سردرد
همانطور که متوجه شدید یکی از عوارضی که شربت آلومینیوم ام جی دارد اسهال است. این عارضه روی برخی از افراد خود را نشان میدهد. بنابراین زمانی که این افراد به یبوست دچار می‌شوند می‌توانند با استفاده از شربت آلومینیوم ام جی به یبوست خود خاتمه بدهند.
۵. قرص بیزاکودیل برای یبوست
بیزاکودیل که به شکل شیاف و یا قرص در داروخانه‌ها در دسترس بیماران وجود دارد و به عنوان یک داروی ملین کاربرد دارد. بیزاکودیل از داروهایی است که می‌تواند فوق‌العاده موثر واقع شود. نحوه‌ی عملکرد این دارو به شکلی است که بر روی حرکات روده اثر می‌کند. این دارو با بیشتر کردن حرکات روده دفع مدفوع را باعث می‌شود.
بنابراین اگر یبوست شدید داشتید و یا روش‌های غیردارویی دیگر در بهبود شرایط شما موثر نبودند، بهتر است که از بیزاکودیل استفاده کنید. مصرف موضعی این دارو شیاف مقعدی است و اگر بخواهید نوع خوراکی آن را مصرف کنید، می‌توانید از قرص بیزاکودیل برای بهبود شرایط خود کمک بگیرید.
کلام آخر
همانطور که پیشتر گفته شد، رژیم غذایی تاثیر زیادی در سلامتی افراد دارد و یک رژیم نادرست ویا رژیم لاغری غیراصولی می‌تواند سبب بروز بیماری‌هایی همچون یبوست شود. بنابراین برای پیشگیری از این مسئله حتما از رژیم‌های یک مشاور تغذیه مجرب استفاده کنید.
اگر در مورد بیماری یبوست و راههای درمان آن سوالی دارید می توانید از دکتر مهناز شکروی بپرسید .
