سرطان تخمدان یکی از سرطان‌های مهم دستگاه تناسلی زنان است که در صورت عدم تشخیص به موقع، ممکن است به سایر نواحی بدن گسترش یابد. این سرطان از تخمدان‌ها شروع می‌شود و به دلیل موقعیت خاص تخمدان‌ها در بدن، معمولاً در مراحل اولیه بدون علائم یا با علائم بسیار خفیف بروز می‌کند.
علائم سرطان تخمدان
تشخیص سرطان تخمدان در مراحل اولیه دشوار است، زیرا علائم آن معمولاً غیراختصاصی هستند. برخی از علائم شایع عبارتند از:
- تورم و نفخ شکم
- درد شکم یا لگن
- احساس سنگینی در ناحیه لگن
- تکرر ادرار یا نیاز به دفع فوری ادرار
- تغییر در عادات دفعی مانند یبوست
- کاهش یا افزایش ناگهانی وزن
این علائم می‌توانند در بیماری‌های دیگر نیز مشاهده شوند، بنابراین بررسی دقیق توسط پزشک برای تشخیص درست ضروری است.
انواع سرطان تخمدان
سرطان تخمدان به طور کلی به سه نوع اصلی تقسیم می‌شود:
1- سرطان اپیتلیالی تخمدان: این نوع شایع‌ترین نوع سرطان تخمدان است و حدود 90 درصد از موارد را تشکیل می‌دهد. از سلول‌های سطح بیرونی تخمدان شروع می‌شود.
2- تومورهای سلول‌های جنینی: این نوع سرطان از سلول‌هایی که به تخمک تبدیل می‌شوند، منشاء می‌گیرد. بیشتر در زنان جوان‌تر مشاهده می‌شود.
3- تومورهای استرومال: این نوع از سلول‌های بافت حمایتی تخمدان که هورمون‌های جنسی تولید می‌کنند، نشأت می‌گیرد.
عوامل خطر برای سرطان تخمدان
برخی از عوامل که می‌توانند خطر ابتلا به سرطان تخمدان را افزایش دهند عبارتند از:
سابقه خانوادگی: اگر در خانواده شما سابقه سرطان تخمدان، پستان، روده بزرگ یا رحم وجود دارد، خطر ابتلا به سرطان تخمدان افزایش می‌یابد.
جهش‌های ژنتیکی: جهش در ژن‌های BRCA1 و BRCA2 می‌تواند خطر ابتلا به سرطان تخمدان و سرطان پستان را به شدت افزایش دهد.
سن بالا: بیشتر موارد سرطان تخمدان در زنان بالای 50 سال مشاهده می‌شود.
عدم بارداری: زنانی که هرگز باردار نشده‌اند بیشتر در معرض خطر هستند.
روش‌های تشخیص سرطان تخمدان
تشخیص زودهنگام سرطان تخمدان اهمیت بسیاری دارد. برخی از روش‌های تشخیصی عبارتند از:
- معاینه لگن: پزشک می‌تواند از طریق معاینه فیزیکی نواحی لگن هرگونه ناهنجاری را بررسی کند.
- سونوگرافی: به ویژه سونوگرافی ترانس‌واژینال می‌تواند تصویری دقیق از تخمدان‌ها ارائه دهد.
- آزمایش خون CA-125: این آزمایش برای اندازه‌گیری پروتئین CA-125 در خون انجام می‌شود که در برخی بیماران مبتلا به سرطان تخمدان افزایش می‌یابد.
- CT اسکن یا MRI: برای بررسی گسترش سرطان به سایر نواحی بدن از این روش‌ها استفاده می‌شود.
روش‌های درمانی سرطان تخمدان
درمان سرطان تخمدان به مرحله بیماری، وضعیت کلی بیمار و نوع سرطان بستگی دارد. روش‌های درمانی شامل جراحی، شیمی‌درمانی، پرتودرمانی و درمان‌های هدفمند است.
جراحی:
برداشتن تخمدان‌ها و رحم (هیسترکتومی): در این روش، تخمدان‌ها، لوله‌های فالوپ، رحم و غدد لنفاوی اطراف ممکن است برداشته شوند.
جراحی مرحله‌بندی: برای تعیین مرحله سرطان، نمونه‌برداری از بافت‌های اطراف انجام می‌شود.
جراحی ممکن است برای حذف توده‌های سرطانی باقی‌مانده پس از شیمی‌درمانی نیز انجام شود.
شیمی‌درمانی:
معمولاً پس از جراحی برای از بین بردن سلول‌های سرطانی باقی‌مانده انجام می‌شود.
داروهای شیمی‌درمانی مانند کربوپلاتین و پاکلیتاکسل از داروهای رایج در درمان سرطان تخمدان هستند.
پرتودرمانی:
از اشعه‌های پرانرژی برای از بین بردن سلول‌های سرطانی استفاده می‌شود.
این روش بیشتر برای کنترل علائم و تسکین درد در مراحل پیشرفته بیماری به کار می‌رود.
درمان‌های هدفمند:
این درمان‌ها مستقیماً سلول‌های سرطانی را هدف قرار می‌دهند و معمولاً عوارض کمتری نسبت به شیمی‌درمانی دارند.
داروهایی مانند بواسیزومب (Avastin) که رگ‌های خونی تغذیه‌کننده تومورها را هدف قرار می‌دهد، استفاده می‌شوند.
ایمونوتراپی:
ایمونوتراپی، سیستم ایمنی بدن را تحریک می‌کند تا با سلول‌های سرطانی مبارزه کند. این روش بیشتر در مطالعات و تحقیقات بالینی استفاده می‌شود.
پیشگیری و مراقبت‌های پس از درمان
اگرچه نمی‌توان به طور کامل از سرطان تخمدان پیشگیری کرد، اما برخی اقدام‌ها می‌توانند خطر ابتلا را کاهش دهند:
مصرف قرص‌های ضدبارداری: استفاده طولانی‌مدت از قرص‌های ضدبارداری به کاهش خطر سرطان تخمدان کمک می‌کند.
بستن لوله‌های فالوپ: در زنانی که دیگر قصد بارداری ندارند، این روش می‌تواند خطر ابتلا به سرطان تخمدان را کاهش دهد.
بررسی‌های ژنتیکی: زنانی که جهش‌های ژنتیکی BRCA دارند می‌توانند از مشاوره‌های ژنتیکی بهره‌مند شوند و در صورت لزوم تصمیم به جراحی‌های پیشگیرانه بگیرند.
نتیجه‌گیری
سرطان تخمدان یکی از سرطان‌های جدی است که با تشخیص به موقع و درمان مناسب می‌توان به نتایج بهتری دست یافت. آگاهی از علائم، عوامل خطر و روش‌های تشخیصی به زنان کمک می‌کند تا در صورت نیاز به سرعت به پزشک مراجعه کنند. از طرفی، پیشرفت‌های اخیر در حوزه درمان‌های هدفمند و ایمونوتراپی امیدوارکننده بوده و می‌تواند در آینده گزینه‌های جدیدی برای درمان بیماران فراهم کند.
