دیابت یکی از شایع‌ترین بیماریهای متابولیکی در جهان است که به دلیل اختلال در تولید یا عملکرد انسولین، سطح قند خون افزایش می‌یابد. این بیماری به دو نوع اصلی تقسیم می‌شود: دیابت نوع 1 و دیابت نوع 2. در حالی که هر دو نوع دیابت می‌توانند عوارض جدی ایجاد کنند، عوارض ناشی از دیابت معمولاً به تدریج و در طول زمان بروز می‌کنند. در این مقاله از دکتر مهناز شکروی، به بررسی عوارض دیابت و تأثیرات آن بر سلامت فرد می‌پردازیم.
عوارض کوتاه‌مدت دیابت
دیابت می‌تواند عوارض کوتاه‌مدتی را نیز به همراه داشته باشد که شامل موارد زیر است:
- کُمای دیابتی: اگر قند خون بیش از حد بالا باشد، فرد در معرض خطر اسیدی شدن خون (کتو اسیدوز دیابتی) و حتی رفتن به کُمای دیابتی خواهد بود.
چرا برخی اوقات قند خون بیش از اندازه بالا می رود؟ مصرف نکردن انسولین یا قرص، پرخوری، کاهش فعالیت فیزیکی، استرس و فشارهای عصبی، عفونت، جراحت یا بیماریهای دیگر از عوامل بالا رفتن قند خون هستند.
توجه: در بسیاری از موارد، قند خون بالا هیچ کدام از علائم فوق را ندارد و شما فقط با اندازه گیری قند خون در آزمیشگاه و یا با دستگاه متوجه آن می شوید. اگر قند خونتان بیش از حد بالا رفت، با فواصل زمانی کمتری قندتان را اندازه گیری کنید. در صورت وجود کتون در ادرار با پزشک معالجتان تماس بگیرید. مصرف دارو و انسولین را طبق برنامه ادامه دهید و مایعات بدون قند بیشتری بنوشید. در صورت عدم وجود کتون در ادرار، به فعالیت بدنی بپردازید.
- هیپوگلیسمی (قند خون پایین): اگر همواره از مقدار قند خونتان آگاه نباشید و قندتان بیش از حد پایین آید، ممکن است منجر به ضعف یا بیهوشی شود.
» دلایل هیپوگلیسمی: مصرف انسولین یا دارو بیش از حد عادی، فعالیت فیزیکی بیش از حد عادی، حذف یک وعده یا میان وعده غذایی.
عوارض بلندمدت دیابت
عوارض بلندمدت دیابت به طور عمده به آسیب‌های ایجاد شده در سیستم‌های مختلف بدن ناشی از قند خون بالا مرتبط است. این عوارض شامل موارد زیر است:
1- عوارض قلبی و عروقی
دیابت می‌تواند خطر ابتلا به بیماریهای قلبی و عروقی را افزایش دهد. افراد مبتلا به دیابت معمولاً دچار فشار خون بالا و کلسترول بالا می‌شوند که این عوامل می‌توانند منجر به سکته قلبی یا سکته مغزی شوند. همچنین، آسیب به عروق خونی می‌تواند منجر به مشکلات گردش خون و حتی قطع عضو شود.
2- عوارض کلیوی
دیابت یکی از علل اصلی نارسایی کلیه است. این بیماری می‌تواند باعث آسیب به فیلترهای کلیه (نفرون‌ها) شود که در نهایت منجر به نیاز به دیالیز یا پیوند کلیه خواهد شد.
3- عوارض چشمی
دیابت می‌تواند به مشکلات چشمی جدی مانند رتینوپاتی دیابتی منجر شود. این وضعیت به آسیب به رگ‌های خونی شبکیه چشم اشاره دارد که می‌تواند منجر به کاهش بینایی یا حتی کوری شود. همچنین، افراد مبتلا به دیابت بیشتر در معرض ابتلا به آب مروارید و گلوکوم هستند.
4- عوارض پوستی
افراد مبتلا به دیابت ممکن است دچار مشکلات پوستی شوند، از جمله عفونت‌ها و زخم‌های دیرتر بهبود یابنده. همچنین، خشکی پوست و خارش نیز از جمله مشکلات شایع در این بیماران است.
5- عوارض عصبی
آسیب عصبی ناشی از دیابت (نوروپاتی دیابتی) می‌تواند باعث درد، سوزن سوزن شدن و ضعف در اندام‌ها شود. این وضعیت معمولاً ابتدا در پاها و دست‌ها بروز می‌کند و ممکن است منجر به کاهش حس و افزایش خطر زخم‌های پای دیابتی شود.
پیشگیری و مدیریت عوارض دیابت
برای کاهش عوارض ناشی از دیابت، مدیریت مناسب این بیماری ضروری است. برخی از اقدامات کلیدی شامل موارد زیر است:
- کنترل قند خون: استفاده از داروهای مناسب و رعایت رژیم غذایی سالم برای کنترل سطح قند خون بسیار مهم است.
- معاینات منظم: انجام معاینات منظم چشمی، کلیوی و قلبی برای شناسایی زودهنگام عوارض ضروری است.
- فعالیت بدنی: ورزش منظم می‌تواند به کنترل وزن و بهبود حساسیت به انسولین کمک کند.
- آموزش بیمار : آگاهی بیماران از علائم هیپوگلیسمی و هیپرگلیسمی و نحوه مدیریت آنها می‌تواند خطر بروز عوارض را کاهش دهد.
نتیجه‌گیری
دیابت یک بیماری مزمن است که می‌تواند عوارض جدی و گاهی تهدید کننده زندگی ایجاد کند. با این حال، با مدیریت مناسب، نظارت بر قند خون و اتخاذ سبک زندگی سالم، می‌توان از بروز بسیاری از این عوارض جلوگیری کرد. آموزش بیماران و آگاهی از علائم اولیه عوارض نیز نقش مهمی در پیشگیری و درمان این بیماری دارد. با توجه به شیوع روزافزون دیابت در جوامع مختلف، توجه ویژه به این موضوع ضروری است تا بتوان کیفیت زندگی بیماران را بهبود بخشید و خطرات مرتبط با این بیماری را کاهش داد.
