قاعدگی یا عادت ماهانه، که ما به صورت عامیانه آن را «پریود» می‌نامیم، خونریزی در اثر ریزش لایه داخلی رحم یا همان آندومتر است. خون و بافت آندومتر از طریق دهانه رحم و واژن دفع می‌شود. در ادامه با دکتر مهناز شکروی همراه باشید تا در مورد قاعدگی اطلاعات بیشتری کسب نمایید .
سیکل قاعدگی چیست؟
هر دختری که به سن بلوغ می‌رسد، تا زمان یائسگی هر ماه یک سیکل قاعدگی دارد. سیکل قاعدگی در واقع چرخه‌ای است برای آماده‌سازی رحم برای بارداری. یعنی جدار رحم هر ماه ضخیم‌تر و پرخون می‌شود تا آماده پذیرش جنین شود و اگه بارداری رخ ندهد، این جدار ریزش می‌کند و خونریزی پریود یا خونریزی قاعدگی آغاز می‌شود.
سیکل قاعدگی مثل یک ارکستر دقیق و منظم هورمونی است که نوازنده‌هایش غدد هیپوفیز و هیپوتالاموس و تخمدان‌‌ها هستند.
شروع سیکل قاعدگی از روزی محاسبه می‌شود که خونریزی پریود شروع می‌شود تا روز اول پریود بعدی که سیکل بعدی آغاز می‌شود.
نکته مهم این است که لک‌بینی پریود حساب نمی‌شود و روزی که خونریزی جاری می‌شود روز اول پریوداست. دوره خونریزی پریود معمولاً بین ۳ تا ۷ روز است و سیکل قاعدگی هر خانم می‌تواند از ۲۱ تا ۳۵ روز باشد.
اغلب خانم‌ها سیکل‌های قاعدگی منظم و قابل پیش‌بینی دارند ولی بعضی خانم‌ها به دلایل مختلف از اختلالات هورمونی و متابولیک گرفته تا استرس شدید و ... ممکن است به‌طور موقت یا دائم دچار بی‌نظمی سیکل قاعدگی شوند.
سیکل قاعدگی سه فاز یا مرحله دارد:
-1 فاز فولیکولار که حدوداً به هفته اول پس از اتمام خونریزی گفته می‌شود. از شروع این فاز هیپوفیز هورمون اف اس اچ (FSH) یا هورمون محرک رشد فولیکول را تولید می‌کند تا فولیکول‌هایی که در تخمدان هستند، شروع به رشد کنند. فولیکول‌های در حال رشد استروژن تولید می‌کنند و این ترشح استروژن کمک می‌کند که جدار آندومتر ضخیم و آماده لانه‌گزینی جنین شود. بالارفتن استروژن همچنین باعث ترشح هورمون‌های آزادکننده گنادوتروپین می‌شود که این هورمون هم باعث ترشح هورمون ال اچ (LH) یا هورمون لوتئال‌کننده می‌شود. این افزایش سطح هورمون‌های اف اس اچ و ال اچ باعث می‌شود فولیکولی که رشد کرده و غالب شده است، تخمک آزاد کند. این یعنی آخر فاز فولیکولار و شروع فاز دوم یعنی فاز تخمک‌گذاری.
-2 فاز تخمک‌گذاری که میانه سیکل قاعدگی است. در این مرحله فولیکول بالغ تخمک را آزاد می‌کند و تخمک آزادشده وارد لوله‌های رحمی یا لوله‌های فالوپ می‌شود که در آنجا با اسپرم ملاقات کند و بارور شود. این فاز بسیار کوتاه است، در حد سه چهار روز.
-3 فاز سوم فاز لوتئال و حدوداً دو هفته آخر سیکل قاعدگی است. در این فاز که بعد از آزادسازی تخمک آغاز می‌شود، سطح هورمون‌های اف اس اچ و ال اچ شروع به کاهش می‌کند و جسم زرد شروع به ترشح هورمون پروژسترون می‌کند. جسم زرد (Corpus Lotheum) همان سلول‌های فولیکولی هستند که رشد می‌کنند و تبدیل به یک غده درون‌ریز می‌شوند و پروژسترون تولید می‌کنند. اگر بارداری رخ بدهد، جسم زرد به تولید پروژسترون ادامه می‌دهد تا اندومتر را تقویت کند و اگر بارداری رخ ندهد، ترشح پروژسترون به‌تدریج خیلی کم می‌شود و سبب می‌شو جدار آندومتر ریزش کند و خونریزی پریود شروع شود.
علائم سیکل قاعدگی سالم و طبیعی چیست؟
به علائمی که زنان قبل از دوران قاعدگی تجربه می‌کنند سندرم پیش قاعدگی یا PMS گفته می‌شود. برخی از علائم سیکل قاعدگی سالم عبارت است از:
- افزایش حساسیت سینه‌ها
- نفخ شکمی
- سردرد
- گرفتگی عضلات شکم
- ابتلا به اسهال و یبوست
- کمردرد
- نوسانات خلقی
- خستگی
- تنش یا اضطراب
- کاهش تمرکز
چرا طول و شدت پریود تغییر می‌کند؟
در بعضی از افراد چرخه‌های قاعدگی در سال‌های ابتدایی بلوغ، نوسان دارند. اما معمولا پس از چند سال، چرخه قاعدگی به ثبات نسبی می‌رسد و منظم و تکرارپذیر می‌شود. باید در هر چرخه، طول و شدت خونریزی یکسان باشد. هر چند ممکن است تغییراتی را از چرخه‌ای به چرخه دیگر مشاهده کنید چون شدت و طول پریود شما بستگی به هورمون‌هایتان دارد که می‌توانند به دلایل مختلفی کم و زیاد شوند. استرس، ورزش بیش از حد، رژیم غذایی یا مصرف قرص پیشگیری اضطراری – قرص صبح روز بعد از رابطه جنسی بدون محافظت- می‌توانند میزان هورمون‌ها را موقتا تغییر دهند.
همچنین اگر تخمک گذاری شما دچار اختلال شود و یا اتفاق نیفتد، چرخه قاعدگی از نظم طبیعی‌اش خارج می‌شود. اگر تخمک‌گذاری رخ ندهد، ممکن است شما اصلا خونریزی نکنید، یا ممکن است دیرتر از حد معمول خونریزی کنید. همچنین ممکن است شدت و طول پریود متفاوتی را تجربه کنید. در زمان نوجوانی و یا قبل از یائسگی، تخمک‌گذاری نامنظم بسیار شایع است. در این بازه‌های زمانی، رخ ندادن تخمک گذاری شایع‌ترین دلیل نوسانات پریود مانند پریود نشدن و یا خونریزی شدید، است. علاوه بر این، بیماری‌هایی مثل داشتن پلیپ‌های رحمی، فیبروم رحمی و یا سندرم تخمدان پلی‌کیستیک هم می‌توانند پریود شما را دستخوش تغییر کنند. خونریزی شدید غیر قاعدگی و یا برخی داروها هم روی شدت و طول قاعدگی اثر می‌گذارند
سیکل های قاعدگی از چه سنی شروع می شوند؟
سن متوسط شروع قاعدگی حدود 12 سالگی است. اما این بدان معنی نیست که همه دختران در سن 12 سالگی قاعده می شوند. یک دختر در فاصله سنی 8 تا 16 سالگی ممکن است قاعده شود.
یک خانم تا چه زمانی پریود می شود؟
زنان تا زمان یائسگی پریود می شوند. سن متوسط یائسگی حدود 51 سالگی است. یائسگی یعنی زن قادر به تولید تخمک نبوده و نمی تواند دیگر باردار شود.مانند قاعدگی سن شروع یائسگی هم می تواند متفاوت باشد.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟
در موارد زیر باید با پزشک خود مشورت کنید:
- عدم شروع قاعدگی تا سن 16 سالگی
- متوقف شدن بی دلیل عادات ماهیانه
- خونریزی بیش از 7 روز
- حجم زیادی از حد خونریزی
- در صورتی که در فاصله بین پریودها خونریزی داشته باشید
- درد شدید هنگام قاعدگی
سیکل قاعدگی و بارداری
یکی از سؤالات رایج در خصوص سیکل قاعدگی و بارداری این است که آیا بعد از تمام شدن پریود احتمال بارداری وجود دارد؟ پاسخ این است که بله احتمال دارد اگرچه شانس بارداری در این حالت کم است. اگر بدون استفاده از روش‌های پیشگیری از بارداری رابطه جنسی داشته باشید ممکن است در هر زمانی از چرخه قاعدگی باردار شوید. هیچ زمان “ایمن” در طول قاعدگی وجود ندارد که بتوانید بدون استفاده از روش‌های پیشگیرانه رابطه جنسی داشته باشید.
سخن پایانی
قاعدگی بخش مشترک زندگی تمام زنان در سراسر دنیاست. شما می‌توانید به آن عادت کنید اما به خاطر علائم ناخوشایند و دردی که به همراه دارد نمی‌توانید آن را نادیده بگیرید. با این حال، شناخت هر یک از این علائم و نحوه رویارویی با آن‌ها می‌تواند به شما کمک کند تا راحت‌تر با آن‌ها کنار بیایید.
