بارداری یکی از شیرین‌ترین و البته پراسترس‌ترین دوره‌های زندگی یک خانم است. نگرانی از سلامت جنین، تغییرات جسمی مادر، دردهای گاه‌وبی‌گاه، حالت تهوع و استفراغ و … باعث می‌شوند این دوره به حساس‌ترین دوره زندگی تبدیل شود. حالت تهوع در بارداری یکی از مهم‌ترین تغییرات این دوره است که اذیت‌کننده بوده و همه از آن فرار می‌کنند. اکثر خانم‌های باردار از هفته ششم بارداری، دچار حالت تهوع می‌شوند. این وضعیت گاهی اوقات آنقدر شدید می‌شود که مادر را از کار و زندگی می‌اندازد. در این مقاله از دکتر مهناز شکروی می‌خواهیم در مورد تهوع بارداری صحبت کنیم و انواع روش‌های درمان آن را برایتان بگوییم. با ما همراه باشید.
تهوع در بارداری
شاید این سؤال بسیاری از زنان باردار باشد که چرا تهوع و استفراغ بارداری، بیماری صبحگاهی نام گرفته است؟ در حالی که ممکن است این حالت در هر زمان از شبانه‌روز رخ دهد.
در برخی از زنان باردار، علایم در هنگام صبح تشدید شده و در طول روز کاهش می‌یابد، اما بسیاری نیز در همه‌ی ساعات شبانه‌روز آن را تجربه خواهند کرد. در افراد مختلف شدت علائم می‌تواند متفاوت باشد. اصطلاح پزشکی بیماری صبحگاهی، «تهوع و استفراغ بارداری» است.
بیش از سه چهارم زنان باردار تهوع کمی را در سه‌ماهه‌ی اول و حدود نیمی از زنان صرفاً استفراغ را تجربه خواهند کرد. حالت تهوع معمولاً از حدود 6 هفتگی شروع می‌شود، البته در برخی موارد از 4 هفتگی هم مشاهده شده که در ماه‌های بعدی شدت می‌یابد.
با ورود به 14 هفتگی، حدود نیمی از زنانی که تهوع دارند از آن آسوده می‌شوند در مابقی موارد یک ماه دیگر این روند ادامه خواهد داشت. هرچند احتمال بازگشت آن در مراحل بعدی بارداری نیز وجود دارد و درصد ناچیزی از زنان باردار تا اتمام بارداری و زمان زایمان هم‌چنان حالت تهوع خواهند داشت.
علائم تهوع در بارداری
علائم کلی تهوع صبحگاهی عبارت‌اند از:
- حالت تهوع همراه یا بدون استفراغ در سه‌ماهه اول
- حالت تهوعی که معمولاً از صبح شروع شده و در تمام روز ادامه می‌یابد
- تهوعی که در اثر بوی غذا، بوی افراد و … ایجاد می‌شود
- حالت تهوع بعد از غذا خوردن به‌خصوص غذاهای تند
- تهوع یا استفراغ ناشی از گرما و ترشح شدید بزاق
تهوع در بارداری نشانه چیست؟
دوران بارداری شیرین‌ترین و البته سخت‌ترین دوره‌ای است که هر زنی می‌تواند آن را تجربه کند. این دوره تنها با تغییرات فیزیکی و بزرگ شدن شکم همراه نیست و تغییرات دیگری هم به همراه دارد. در دوره بارداری بسیاری از سازوکار‌های بدن مادر دچار تغییر و تحول می‌شوند. نتیجه این تغییرات اختلالاتی چون حالت تهوع است. از تهوع حاملگی به‌عنوان ویار هم یاد می‌شود. به‌طور قطعی نمی‌توان گفت که تهوع در دوران حاملگی نشانه چیست. دلایل احتمال برای تهوع در بارداری به شرح زیر است.
تغییرات هورمونی: در زمان بارداری تغییرات هورمونی شدید است. در سه‌ماهه اول این تغییرات شروع می‌شود و چندین برابر شدیدتر از دوره PMS پریود است. هورمون‌ها روی حس بویایی، تمایل به غذا و خلق‌وخو تاثیر دارد. این موارد هوس‌های غذایی شما را توجیه می‌کنند.
تغییرات حسی: در برخی خانم‌ها حس بویایی زمان بارداری قوی‌تر می‌شود و می‌توانند از فاصله خیلی دور بو را حس کنند. این تغییرات روی تمایل به غذاهای مختلف تاثیر دارد. معمولا در این شرایط خانم باردار از غذاهایی با بوی تند دوری می‌کند. اما به غذاهایی با بوی معطر علاقه‌مند می‌شود.
تغییر نیازهای تغذیه‌ای: بدن در دوره بارداری به مواد مغذی مانند کلسیم و آهن بیشتر نیاز دارد. به همین دلیل ممکن است هوس غذاهایی غنی از این مواد را کنید. به‌عنوان‌مثال یک خانم باردار که نیاز به کلسیم دارد، هوس بستنی وانیلی می‌کند. در این شرایط سعی کنید مواد غذایی سالم را هم در برنامه خود قرار دهید. کلسیم علاوه بر بستنی در سبزیجات با برگ تیره، ماهی و بادام وجود دارد.
مشکلات معده: بارداری می‌تواند در سیستم گوارش هم تغییراتی ایجاد کند. وجود باکتری هلیکوباکترپیلوری در معده زنان باردار می‌تواند باعث ایجاد حالت تهوع و استفراغ شود.
استرس شدید: مادران در دوره بارداری، استرس زیادی تحمل می‌کنند. این استرس زیاد می‌تواند روی سیستم گوارش آن‌ها تأثیر گذاشته و منجر به تهوع شود.
روش‌های کاهش تهوع در بارداری
اگر تهوع و استفراغ شما خفیف باشد امکان بهبود آن با چند اقدام ساده ولی کاربردی وجود دارد:
- کاهش حجم مواد غذایی در هر وعده و افزایش تعداد وعده‌های غذایی در شبانه‌روز
- اجتناب از خالی ماندن معده در طول روز با خوردن تنقلات و ریزه‌خواری
- مصرف مواد غذایی سرشار از پروتئین و کربوهیدرات‌های پیچیده
- آرام خوردن غذا
- اجتناب از دراز کشیدن بعد از غذا
- آرام خارج شدن از تخت‌خواب
- دوری از بوهای زننده
- خوردن غذاها به صورت نیمه‌گرم (به دلیل بویی که در هنگام داغی ایجاد می‌کنند)
- اجتناب از غذاهای چرب، تند و سرخ کردنی
- شستشوی دهان و مسواک زدن دندان‌‌ها پس از غذا
- مصرف آب و مایعات به اندازه‌ی کافی و به صورت جرعه جرعه در طی روز
- پرهیز از محرک‌هایی محیطی مانند سوسو کردن نور لامپ، بوی شدید عطر، ماشین سوار شدن طولانی، اتاق گرم و گر گرفته
- قرار گرفتن در هوای تازه (قدم زدن و یا باز کردن یک پنجره ممکن است حالت تهوع را تسکین دهد)
- داشتن استراحت کافی
- مصرف ویتامین‌های دوران بارداری همراه با غذا یا قبل از خواب
درمان‌های دارویی تهوع بارداری
- دارو‌های بدون نسخه
ویتامین B6: مصرف مکمل‌های ویتأمین B6 (پیریدوکسین) نشان داده شده است که حالت تهوع در دوران بارداری را کاهش می‌دهد. در مورد دوز مناسب با پزشک خود مشورت کنید.
آنتی هیستامین‌ها: برخی از آنتی هیستامین‌ها مانند داکسیلامین می‌توانند به تسکین حالت تهوع و استفراغ کمک کنند. با این حال، این دارو‌ها باید تحت راهنمایی پزشک متخصص شما استفاده شوند.
- دارو‌های تجویزی برای تهوع و استفراغ شدید
ترکیب دوکسیلامین-پیریدوکسین: در موارد شدید، پزشکان ممکن است ترکیبی از داکسیلامین و پیریدوکسین را برای کاهش علائم تجویز کنند. این دارو برای استفاده در دوران بارداری بی‌خطر در نظر گرفته می‌شود.
اندانسترون: اندانسترون یکی دیگر از دارو‌هایی است که ممکن است برای موارد شدید تهوع و استفراغ در دوران بارداری تجویز شود. معمولاً برای مواردی که سایر درمان‌ها بی‌اثر بودند، استفاده می‌شود.
در چه صورت باید به دکتر مراجعه کنیم؟
معمولا ویار حاملگی مشکلی ایجاد نمی‌کند و نیاز نیست به پزشک مراجعه کنید. اما اگر هوس مواد غیرمعمول می‌کنید و نمی‌توانید تمایل خود را کنترل کنید، لازم است به متخصص زنان و زایمان مراجعه کنید. اگر میل به خوردن خاک، صابون یا سایر مواد غیرخوراکی دارید، ممکن است به بیماری پیکا مبتلا شده باشید. این شرایط باید توسط روانپزشک درمان شود. در مواقع نادر ممکن است شخص هوس الکل یا مواد مخدر کند. این شرایط نیز باید سریعا توسط پزشک بررسی شود.
