گر در خانواده یا اطرافتان کودکی است که دچار بیماری اوتیسم می‌باشد خواندن این مقاله از دکتر مهناز شکروی به شما کمک می‌کند که با این بیماری بیشتر آشنا شوید.
اوتیسم چیست؟
در پاسخ به سوال اوتیسم چیست و به چه بیماری گفته می شود، باید بگوییم که اوتیسم، واژه ای یونانی و به معنی خودگرایی است. اوتیسم نوعی اختلال در رشد است که در آن، قسمت های مختلف مغز و اعصاب توانایی همکاری با یکدیگر را ندارند. این بیماری معمولا در سه سال اول زندگی خود را نشان می دهد. اوتیسم از نظر خیلی از روانپزشکان، نوعی اختلال طیفی محسوب می شود.
اختلال طیفی یعنی ممکن است این بیماری از در بین افراد، به صورت متفاوت خودش را نشان دهد و هر فردی نسبت به بیمار دیگر، ویژگی های تاحدودی یکسان با شدت متفاوت داشته باشد. بیماری اوتیسم نیز به همین گونه است و امکان دارد در زمان و شکل ابتلا، متفاوت بروز پیدا کند.
اوتیسم نوعی اختلال دائمی در نظر گرفته می شود و تمام عمر با فرد همراه می ماند. بر اساس نظر محققان غربی، اوتیسم همانند رنگ چشم و پوست، همیشه با فرد همراه است و فقط تا حدودی قابلیت کنترل شدن را دارد. جالب است این نکته را بدانید که طبق تحقیقات، احتمال ابتلای پسران به این بیماری بیشتر از دختران است.
علت اوتیسم
شما فکر می کنید که علت اوتیسم چیست؟ اوتیسم چندین اختلال را در بر می گیرد و علل زیادی در بروز آن نقش دارند، اما هنوز دلیل قطعی و روشنی برای آن پیدا نشده است. به دلیل پیچیده بودن این بیماری و نشانه های متفاوتی که در هر فرد دارد، مشخص کردن علت آن کار بسیار سختی است.
امروزه در پژوهش ها ثابت شده که ژن هایی در بدن انسان موجود هستند که در ارتباط با عوامل محیطی مانند عفونت ها و مواد شیمایی در زمان بارداری، باعث بروز بیماری اوتسیم می شوند. 12 ژن در کروموزم ها وجود دارند که باعث بروز این بیماری می شوند. برخی زا این ژن ها احتمال ابتلا به اوتیسم را افزایش می دهند، برخی دیگر، علائم و شدت بیماری را مشخص می کنند و برخی دیگر هم با جهش باعث تفاوت در علائم بیماری می شوند.
عفونت ها و ویروس های که با جنین در شکم مادر با آنها درگیر می شوند، در بروز اوتیسم نقش اساسی دارند. این ویروس ها شامل اوریون، سرخک، هرپس سیمپلکس و سرخچه مادر زادی هستند. کودکانی که والدین با سن بالا دارند و زودتر از موعد متولد می شوند، بیشتر در معرض بیماری اوتیسم قرار دارند.
علائم ابتلا به اوتیسم
علائم و نشانه های اوتیسم، بیشتر اوقات قبل از سن ۳ سالگی شروع به ظهور می کنند. در اوایل والدین کودک مبتلا به اوتیسم متوجه می‌شوند که کودکشان شروع به صحبت کردن نکرده و مانند سایر کودکان هم سنش رفتار نمی کند. اما اینکه کودک مانند سایر کودکان و در سن آنها شروع به صحبت کرده و بعد مهارت های کلامی خود را از دست دهد، نیز ممکن می باشد. علائم اوتیسم شامل:
- تاخیر در یادگیری صحبت کردن و یا اصلا صحبت نکردن.
- کودک ممکن است ناشنوا بنظر برسد حتی اگر آزمایش شنوایی سنجی را طی کرده و نتایج آزمایش شان نرمال باشد.
- انواع رفتارها، علایق و بازی های تکراری. برای مثال تاب خوردن مداوم، علاقه غیرطبیعی به بعضی از اشیاء و ناراحت شدن در صرت تغییر برنامه روتین زندگی.
- ناتوانی در گفتن اسم، برقراری ارتباط چشمی، اجتناب از نوازش شدن و بقل شدن و یا کمک نخواستن.
- ناتوانی از شروع مکالمه و صحبت با دیگران و یا عدم توانایی در حفظ مکالمات.
- حساس بودن به نور، صدا و یا لمس شدن و در عین حال بی توجه به درد.
- عادات غذایی عجیب، همچون خوردن تعداد کمی از انواع غذا و یا خوردن مواد غیرخوراکی همچون گچ یا خاک.
- رفتار خودزنی مثلا کوبیدن سر به زمین یا دیوار و یا با دست ها.
کودکان مبتلا به اوتیسم، در رفتار با دیگران مشکل داشته باشند. زمانیکه این کودکان بزرگتر می شوند بعضی از آنها ممکن است بیشتر علاقه ارتباط با دیگران داشته و کم تر دچار پریشانی شوند. بعضی دیگر تقریبا سبک زندگی نزدیک به سبک زندگی سالم و عادی دارند. با این حال سایر این کودکان بازهم در مهارت های زبانی و اجتماعی دچار مشکل بوده و دوران نوجوانی و بلوغشان بیماری آنها را شدید تر کند.
اغلب کودکان مبتلا به اوتیسم، در یادگیری علم و مهارت کند بوده و بعضی از آنها نشانه هایی از هوش پایین را نشان می دهند. سایر کودکان مبتلا به اوتیسم در یادگیری مشکلی نداشته اما در ارتباط اجتماعی، کلامی و زندگی طبیعی مشکل داشته باشند. تعدا کمی از کودکان مبتلا به اوتیسم، بصورت بلقوه توانایی های بالایی داشته و مهارت های مثال زدنی در بعضی از مهارت های خاص همچون هنر، موسیقی و یا ریاضی از خود نشان می دهند.
اوتیسم درمان قطعی دارد؟
هیچ درمانی برای اوتیسم وجود ندارد. درمان اوتیسم در هر فرد با توجه به وجود علائم متفاوت است و درمان‌ها و راه حل‌هایی جهت مدیریت مشکلات همراه با اوتیسم وجود دارد، که این مشکلات می‌تواند شامل صرع، افسردگی، اختلال وسواسی – اجباری و اختلالات خواب باشد. در‌حالی‌که ممکن است این درمان‌ها برای همه‌ی افراد مبتلا به اوتیسم موثر واقع نشود، گزینه‌های کمک‌کننده‌ی بسیاری به مردم وجود دارد.
بهبود کودک مبتلا به اوتیسم
مداخلات درمانی سودمند شامل موارد زیر هستند:
تحلیل رفتار کاربردی: مربی در ابتدا سعی می‌کند که پیرامون رفتارهای خاص فرد مبتلا به اوتیسم و تاثیر محیط بر این رفتارها و نحوه‌ی یادگیری اطلاعاتی به دست‌آورد و هدف این درمان تقویت رفتارهای مثبت و کاهش رفتارهای منفی است. همچنین می‌تواند به بهبود ارتباطات، حافظه، تمرکز و عملکرد تحصیلی کمک کند. مربی می‌تواند با تجزیه و تحلیل رفتارهای فعلی و آموزش گام به گام رفتارهای جدید، باعث بهبود عملکرد فرد مبتلا و همچنین اطرافیان او شود.
رویکرد مبتنی بر روابط و تفاوت‌های فردی و توسعه‌ای: درمانی که بیشتر با نام فلورتایم شناخته می‌شود. در این روش کودک و والدین با هم در زمین بازی قرار می‌گیرند و به فعالیت‌هایی که کودک دوست دارد، مشغول می‌شوند. اجازه می‌دهند که کودک بازی را هدایت کند که منجر به توسعه‌ی توانایی‌های کودک می‌شود. از طریق این مشارکت، یک کودک مبتلا به اوتیسم، ارتباطات دو طرفه و پیچیده، تفکر احساسی و صمیمیت، چگونگی کنترل خود و ارتباط با محیط پیرامون را یاد می‌گیرد. همچنین در روش تحلیل رفتار کاربردی نیز جهت حمایت از درمان از این رویکرد استفاده می‌کنند.
کار درمانی و اقدامات حمایتی برای اوتیسمی ها
کاردرمانی: به کودک مبتلا به اوتیسم کمک می‌کند تا مهارت‌های روزمره‌ی زندگی مانند پوشیدن لباس بدون کمک دیگران، رعایت نظافت و بهداشت و سایر مهارت‌های حرکتی را یاد بگیرد. آموزش این مهارتها به کسب استقلال او کمک می‌کند. افراد مبتلا به اوتیسم این حرکات را به مدت ۳۰ تا ۶۰ دقیقه خارج از جلسات درمانی تمرین می‌کنند.
آموزش پاسخ محور: هدف از این درمان تقویت انگیزه جهت یادگیری و برقراری ارتباط در کودکان اوتیسم است و درمانی مبنی بر بازی است که بر تقویت طبیعی متمرکز است. به عنوان مثال، اگر کودک یک ماشین اسباب بازی بخواهد و خواسته‌ی خود را از راه مناسبی بیان کند، آنها به جای یک پاداش غیرمرتبط مانند آبنبات، ماشین اسباب بازی را دریافت می‌کنند. این اقدام باعث تشویق کودکان اوتیسم به شروع تعاملات اجتماعی می‌شود و تنها به آنها پاسخ می‌دهند.
مداخله در توسعه‌ی روابط: این درمان متمرکز بر اهمیت تفکر پویا یا توانایی انعطاف پذیری افکار و موقعیت‌های پردازشی برای کمک به بهبود کیفیت زندگی افراد مبتلا به اوتیسم است. هدف این نوع مداخله شامل درک دیدگاه‌های دیگران، تغییر پردازش و دریافت اطلاعات از چندین منبع به طور همزمان، نظیر بینایی و شنوایی، بدون احساس سردرگمی است.
گفتار درمانی: به چالش‌های ارتباطی که افراد مبتلا به اوتیسم با آن مواجه می‌شوند، کمک می‌کند. این کمک‌ها ممکن است شامل تطبیق احساسات با حالت چهره، یادگیری نحوه تفسیر زبان بدن و پاسخ به سوالات باشد. گفتار درمان نیز ممکن است سعی کند تناقضات تون صدا را آموزش دهد. همچنین به فرد کمک کند که سخن و وضوح صدای خود را تقویت کند.
درمان و آموزش کودکان اوتیسمی و کودکان دارای نقص ارتباطی وابسته: این برنامه با تاکید بر یادگیری بصری و حمایت از مشکلات توجه و ارتباطات که ممکن است به وجود آید، به ادغام نیازهای کودکان مبتلا به اوتیسم با محیط کلاس درس کمک می‌کند. ارائه دهندگان خدمات ویژه و کارکنان اجتماعی و همچنین متخصصین پزشکی که از سایر روش‌های درمانی مانند روانشناسان و گفتار درمانگران استفاده می‌کنند، می‌توانند از این سیستم برای حمایت از کودکان مبتلا به اوتیسم استفاده کنند.
مداخله‌ی رفتاری شفاهی: باعث کمک در ارتباط زبان و معانی می‌شود. مربی‌ها بر روی کلمات تمرکز نمی‌کنند بلکه تمرکز بر دلایل استفاده از آنها است.
درمان دارویی اوتیسم
داروهای تجویز شده معمولا به درمان تشنج، افسردگی یا اختلالات خواب کمک می‌کند، با این حال این داروها در هر فرد مبتلا به اوتیسم متفاوت است.
آیا می‌توان از بروز اوتیسم جلوگیری کرد؟
پزشکان علت ایجاد اوتیسم را نمی‌دانند. اما باور دارند که ژنها بیشترین نقش را در تولدِ کودکی با این اختلال، ایفا می‌کنند. همچنین در موارد نادری، پزشکان می‌گویند اگر مادران در دوران بارداری در معرض برخی مواد شیمیایی خاص قرار بگیرند، ممکن است کودکانی با نقص‌های مادرزادی به دنیا بیاورند. اما ابتلای جنین به اوتیسم در طول دوران بارداری، توسط پزشکان تشخیص داده نمی‌شود. اگرچه نمی‌توانید از داشتن کودکی مبتلا به اوتیسم جلوگیری کنید، اما با انجام این تغییرات در شیوه زندگی، می‌توانید شانس خود را برای داشتن کودکی سالم افزایش دهید:
- سالم زندگی کنید. چکاپ‌های منظم داشته باشید، وعده‌های غذایی متعادل مصرف کنید. و ورزش کنید. مطمئن شوید که مراقبت‌های پیش از زایمان خوبی داشته باشید، و تمام مکمل‌ها و ویتامین‌های توصیه شده را مصرف کنید.
- در طی بارداری دارو مصرف نکنید. قبل از مصرف هر دارویی با پزشک خود مشورت کنید. مخصوصا درباره داروهای ضد تشنج.
- از نوشیدن الکل اجتناب کنید. در دوران بارداری به مشروب "نه" بگویید، هر نوع مشروبی.
- به دنبال درمان بیماری‌های فعلی خود باشید. اگر مبتلا به سلیاک یا PKU هستید، برای کنترل آنها توصیه‌های پزشک خود را دنبال کنید.
- واکسیناسیون انجام دهید. قبل از بارداری حتماً واکسن سرخک (سرخچه) آلمانی را بزنید. زیرا می‌تواند از ابتلا به اوتیسم ناشی از سرخچه جلوگیری کند.
سخن آخر
در این عنوان سعی کردیم تا به‌طور کامل در مورد این که علائم اوتیسم چیست و هر یک از افراد بسته به سن یا جنس خود ممکن است چه علائمی را تجربه کنند، صحبت کنیم. دو عامل ژنتیک و فاکتورهای محیطی می‌توانند در ابتلا به این بیماری نقش داشته باشند. در نهایت باید عنوان کرد که هیچ راهی برای پیشگیری از اختلال ابتلا به طیف اوتیسم وجود ندارد، اما گزینه‌های درمانی وجود دارد که می‌توان از آنها بهره گرفت. تشخیص زودهنگام این بیماری موثرترین راه شناخته شده برای شروع پروسه درمان است و می‌تواند رفتار، مهارتها و رشد زبان و گفتار را در فرد مبتلاء بهبود بخشد. به یاد داشته باشید، ASD یک بیماری پیچیده است و یک فرد مبتلا به اوتیسم نیازمند زمان و صبر و حوصله است تا بتواند مهارت‌های خود را ارتقا دهد.
