دگزامتازون نوعی کورتیکواستروئید می باشد، که می تواند به جلوگیری از آزاد شدن موادی که می توانند سبب ایجاد التهاب در بدن شود، کمک کند. شما می توانید از دگزامتازون برای درمان التهاب پوست، مفاصل، ریه ها، آسم، آلرژی و آرتروز و... استفاده کنید. گاهی اوقات هم ممکن است، پزشک تشخیص دهد، نیاز است، برای درمان بیماری های دیگری اعم از اختلالات خونی، بیماری های غدد فوق کلیوی و ... هم مورد استفاده قرار می گیرد.
در ادامه این مطلب با دکتر مهناز شکروی همراه باشید تا در مورد داروی دگزامتازون ، موارد مصرف و عوارض جانبی آن بیشتر آشنا شوید.
دگزامتازون چیست؟
همانطور که گفتیم دگزامتازون یک داروی کورتیکواستروئید (Corticosteroids)با خاصیت ضد التهابی است که به شکل های اسپری ، شربت ، قرص ، قطره ، پماد ، ایمپلنت و آمپول دگزامتازون در بازار وجود دارد. ناگفته نماند دگزامتازون یک هورمون دست ساز بشر و مصنوعی بوده و بجای هورمون های مترشحه از غده فوق کلیه در بدن ایفای نقش می کند.این دارو برای پیشگیری و درمان حساسیت ها، التهابات و عفونت هایی که با التهاب همراه هستند، می باشد.
موارد مصرف دگزامتاوزن
مهم‌ترین موارد مصرف دگزامتاوزن عبارتند از:
-تسکین التهاب (درد، تورم، گرما و قرمزی)
-کمک به درمان اختلالات پوستی
-بهبود اختلالات خونی
-درمان مشکلات کلیه، چشم، تیروئید و روده مثل کولیت
-آلرژی شدید و آسم
-انواع خاصی از سرطان
نوع کاربرد دگزامتازون
▪ تزریق یا انفوزیون عضلانی یا داخل وریدی
محلول تزریقی دگزامتازون به آرامی (3-2 دقیقه) به صورت داخل وریدی تزریق یا انفوزیون می شود. تجویز عضلانی در صورت مشکلات وریدی و عملکرد گردش خون پایدار امکان پذیر است.
▪ قرص ها
قرص ها به طور کامل همراه با مایع کافی همراه یا بعد از غذا بلعیده می شوند.
▪ محلول خوراکی
محلول خوراکی دگزامتازون برای کودکان از نوزادی (از جمله نارس) تا تقریباً 11 سال تأیید شده است. اشکال دوز بالاتر باید برای نوجوانان و بزرگسالان استفاده شود. محلول باید در حین یا بعد از غذا مصرف شود.
نحوه صحیح مصرف دگزامتازون
قبل از استفاده از دارو، برگه دستورالعمل دارو را به صورت کامل بخوانید. دگزامتازون را دقیقا به صورتی که در نسخه قید شده است، مصرف کنید و از استفاده خودسرانه یا تغییر در دوز دارو پرهیز کنید.
- قرص دگزامتازون را با غذا یا بعد از غذا مصرف کنید.
- دوز دارویی شما ممکن است به دلیل جراحی، بیماری، استرس یا موارد پزشکی اورژانسی تغییر کند. اگر با این مسائل مواجه شدید، به پزشک خود اطلاع دهید.
- این دارو می تواند روی نتیجه برخی آزمایشات پزشکی تأثیر بگذارد. مصرف دگزامتازون را به اطلاع پزشک معالج خود برسانید.
- مصرف دگزامتازون را به طور ناگهانی متوقف نکنید. زیرا قطع یک باره این دارو، ممکن است عواقبی در پی داشته باشد.
- این دارو ممکن است در شکل های مختلفی وجود دارد. ممکن است قرص دگزامتازون برای شما تجویز شده باشد.
- اگر از دوز روزانه قرص دگزامتازون (معمولاً کمتر از ۱۰ میلی گرم) استفاده می کنید و دوز آن را فراموش کرده اید، به محض به یاد آوردن آن را مصرف کنید.
- اگر از دوز بالای دگزامتازون (۲۰ میلی گرم یا ۴۰ میلی گرم در روز به مدت ۴ روز در ماه) استفاده می کنید و یک دوز را فراموش کردید، با پزشک خود تماس بگیرید. ممکن است به شما دستور داده شود که دوز فراموش شده را تکرار کرده و دارو را ادامه دهید.
- قطره های چشمی دگزامتازون برای درمان یا جلوگیری از بسیاری از بیماری های چشمی تجویز می شود. قطره های چشمی هر شش ساعت، در هر دو چشم و حداقل تا ۴۸ ساعت پس از اتمام شیمی درمانی تجویز می شود.
- مصرف قطره چشمی دگزامتازون را تنها در صورت تجویز پزشک قطع کنید.
تداخل دارویی دگزامتازون
استفاده همزمان از برخی داروها مشکل‌ساز بوده و خطر بروز عوارض جانبی را افزایش می‌دهد. همچنین بعضی از داروها ممکن است اثر بعضی دیگر را کاهش داده یا خنثی کنند. بنابراین توجه به تداخل دارویی اهمیت بالایی دارد. لیست همه داروهای خود را قبل از تزریق آمپول دگزامتازون یا مصرف قرص آن در اختیار پزشک قرار دهید. به ویژه اگر از داروهای زیر استفاده می‌کنید، حتما پزشک را در جریان بگذارید:
- داروهای آنتی بیوتیک یا ضد قارچ
- قرص‌های ضد بارداری یا داروهای هورمون درمانی
- انسولین یا داروهای دیابت
- داروهای زوال عقل یا پارکینسون
- رقیق‌کننده‌های خون مانند وارفارین، کومادین یا جانتوون.
- داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی مانند آسپرین، ایبوپروفن، ناپروکسن، سلکوکسیب، دیکلوفناک، ایندومتاسین، ملوکسیکام و…
به لیست داروهای بالا که با دگزامتازون تداخل دارند اکتفا نکنید. در مورد هر نوعی دارویی که قصد دارید همزمان با دگزا متازون مورد استفاده قرار دهید حتما باید با پزشک مشورت شود.
عوارض دگزامتازون
عوارض دگزامتازون بسته به میزان داروی مصرف شده ، مدت زمان مصرف دارو و شکل دارویی مورد استفاده متفاوت است. هرچه زمان طولانی تری از این دارو استفاده کنید شاهد اثرات جانبی بیشتری خواهید بود. پزشکان بر این حقیقت واقف اند که حتی اگر چاره ای جز تجویز قرص یا آمپول دگزامتازون نباشد آن را برای مدت کوتاه با پایین ترین دوز قابل تجویز برای بیماران در نظر بگیرند.
این اقدامات پزشکان در راستای کاهش عوارض دگزامتازون صورت می گیرد. خطرات استفاده از دگزامتازول به سه دسته : خفیف ، شدید و غیر قابل جبران تقسیم بندی میشوند. روش دیگرِ کاهش معایب دگزامتازون ، تجویز آن به صورت یک روز در میان است. اکنون مضرات دگزامتازون در همه گروه ها را بیان می کنیم که عبارتند از :
- خطر ابتلا به عفونت هایی مثل قارچ سیاه را افزایش می دهد.
- فشار خون را بالا می برد.
- افزایش احتمال ایجاد آب مروارید یا آب سیاه از معایب دگزامتازون می باشد.
- کاهش یا تاری دید ، یکی دیگر از عوارض داروی دگزامتازون است.
- تشدید علائم دیابت را میتوان از عوارض جانبی دگزامتازون نام برد.
- بروز اختلالات روانی ( افسردگی _ بی خوابی _ تغییر شخصیتی _ تغییر خلق و خو) در برخی از افراد دیده شده است.
- ایجاد مشکلات گوارشی مانند زخم معده ، انسداد روده
- افزایش وزن یا چاقی نیز از معایب مصرف دگزامتازون خواهد بود.
- احتمال بروز تشنج در برخی از بیماران وجود دارد.
- پف کردن صورت و رشد غیر عادی موی آن , یکی از عواقب قرص یا آمپول ذگرامتازون است.
- بی نظمی قاعدگی از عوارض دگزامتازون در زنان می باشد.
- نازک شدن پوست که کبودی سریع بعد از وارد شدن ضربه را درپی دارد.
- تاخیر رشد جسمی در اطفال ، فقط یکی از عوارض دگزامتازون در کودکان است.
- ایجاد جوش یا آکنه
- تحلیل رفتن عضلات به اصطلاح شل شدگی ماهیچه ها
- اختلال در روند جذب کلسیم ( افزایشی یا کاهشی) _ ایجاد استخوان جدید یا پوکی استخوان
آیا مصرف دگزامتازون در دوران بارداری و شیردهی مجاز است؟
مصرف دگزامتازون در دوران بارداری و شیردهی هنوز چندان مورد مطالعه و بررسی قرار نگرفته است. وقتی کورتیکواستروئیدها به طور سیستمی به حیوانات باردار داده شدند (خوراکی، درون عضله‌ای و درون رگی)، ناهنجاری‌های کُشنده‌ای رخ داد.
تأثیر دگزامتازون روی زنان شیرده نیز خوب بررسی نشده است. کورتیکواستروئیدها در شیر مادر یافته شده‌اند و ممکن است عوارض جانبی بر کودک داشته باشند.
کلام آخر
Dexamethasone یک کورتیکواستروئید است که در کشور ما کاربرد زیادی داشته و پیرامون عوارض آن همواره صحبت زیاد است. اگر نسبت به این دارو حساسیت داشته باشید هرگز نباید به سراغ آن بروید زیرا حتی ممکن است خطر مرگ را به دنبال داشته باشد.
