اکثر افراد بیماری صرع را به نام تشنج می‌شناسند، اما واقعا صرع چیست؟ صرع یک اختلال سیستم عصبی مرکزی (عصبی) است که در آن فعالیت مغز، غیرطبیعی شده و باعث تشنج یا دوره‌هایی از رفتارهای غیرعادی، احساسات و هیجان‌های نامتداول و گاهی از دست دادن هوشیاری می‌شود. صرع می‌تواند هم مردان و هم زنان را بدون توجه به نژاد، پیشینه، جامعه و سن مبتلا کند. بنابراین، هر کسی در هر لحظه ممکن است به بیماری صرع دچار شود. در ادامه این مطلب با دکتر مهناز شکروی همراه باشید تا با بیماری صرع ،علل و راه های درمان آن بیشتر آشنا شوید .
بیماری صرع چیست؟
مغز شامل میلیون‌ها عصب است به نام نورون که به طور طبیعی یک سری امواج الکتریکی از خود ایجاد می‌نماید. این امواج باهم در تماس هستند. در حالت تشنج یک جرقه الکتریسیته مانند رعدوبرق که در آسمان ایجاد می‌شود ایجاد شده و موجب تغییرحالت و رفتار یا عدم هوشیاری فرد می‌شود. محل جرقه در مغزاست که علائم بیماری صرع و انواع مختلف صرع را مشخص می‌کند. صرع یک ناراحتی روحی و روانی نیست. بلکه یک اختلال عصبی است که هنوز دلیل آن مشخص نشده است.
علائم بیماری صرع و تشنج ممکن است به طور گسترده‌ای متفاوت باشد. علائم بیماری صرع در برخی از افراد مبتلا، به مدت چند ثانیه در طول تشنج خیره شدن است، در حالی در سایر افراد علائم صرع ممکن است شدیدتر و با انقباضلات عضلانی و لرزش اندام ها باشد. داشتن یک تشنج تنها به معنای صرع نیست. حداقل دو تشنج غیرقابل تشخیص به طور کلی برای تشخیص صرع مورد نیاز است. درمان با داروها یا گاهی اوقات جراحی می‌تواند تشنج را برای اکثر افراد مبتلا به بیماری صرع کنترل کند. بعضی افراد برای کنترل تشنجها نیاز به درمان مادام‌العمر دارند، اما در بعضی از افراد، تشنجها در نهایت از بین می‌روند.
علائم بیماری صرع
اکثر افراد صرع را با تشنجها برابر می‌دانند، اما حملات صرعی می‌توانند علائم مختلفی را ایجاد کنند؛ دو گروه بزرگ از حملات منطقه‌ای و تعمیم‌یافته نامیده می‌شوند. علائم ممکن است از تشنج‌های کل بدن گرفته تا فقط خیره شدن به فضا تا گرفتگی عضلانی که به سختی قابل مشاهده است، متغیر باشند. هر نوع حمله دارای مجموعه‌ی مشخصی از علائم است؛ بخش‌های زیر برخی از این نوع حملات و علائم آنها را بیان میکنند.
1-حملات پنهان
علائم قطع ارتباط با محرک های اطراف را ایجاد میکنند؛ به نظر می‌رسد بیمار «از بدن خود غایب است» و برای چند ثانیه با حالت منگ خیره می‌شود و سپس حالت طبیعی پیدا می‌کند و هیچ خاطره‌ای از این رویداد ندارد. این انواع حملات ممکن است از حدود ۴ تا ۱۴ سالگی شروع شوند؛ برخی از افراد ممکن است روزانه بسیاری از آنها را تجربه کنند. برخی از کودکان و تعداد اندکی از بزرگسالان ممکن است سالها قبل از تشخیص حملات پنهان داشته باشند زیرا آنها مدت کوتاهی طول می‌کشند و مراقبین یا بستگان ممکن است متوجه این حملات نشوند.
2-حملات تونیک کلونیک تعمیم یافته
برخلاف حملات پنهان، حملات تونیک-کلونیک تعمیم‌یافته (حملات گرندمال) به راحتی تشخیص داده می‌شوند. این حملات معمولاً با سفت شدن بازوها و پاها و به دنبال آن حرکتات پرشی اندام‌ها شروع می‌شوند. بسیاری از افراد ممکن است هنگام حمله از حالت ایستاده سقوط کنند؛ ممکن است کنترل مثانه یا روده از بین برود و فرد ممکن است زبان و/یا بافت گونه‌ی خود را گاز بگیرد. تشنجها ممکن است تا حدود سه دقیقه طول بکشد، پس از آن فرد ممکن است احساس ضعف و گیجی کند. تشنج های تونیک-کلونیک که بیش از پنج دقیقه طول می‌کشد یک اورژانس پزشکی است - باید با اورژانس تماس بگیرید.
3-حملات منطقه ای
اگرچه حملات تونیک-کلونیک معمولاً کل مغز را درگیر میکنند، حملات منطقه‌ای فقط یک طرف مغز را درگیر میکنند. حملات منطقه‌ای را می‌توان به صورت ساده یا پیچیده طبقه بندی کرد. حملات ساده معمولاً یک قسمت واحد از مغز نظیر ناحیه‌ی حرکتی، ناحیه‌ی حسی یا سایر نواحی را درگیر میکنند. علائم مربوط به ناحیه‌ی آسیب دیده هستند؛ به عنوان مثال، ناحیه‌ی حرکتی منجر به تغییری در فعالیت حرکتی نظیر پرش انگشت یا حرکت دست، یا در صورت بودن در ناحیه‌ی حسی، شنیدن صداها یا بوییدن بوهایی که وجود ندارند خواهد شد. حملات منطقه‌ای پیچیده در لوب پیشانی یا گیجگاهی مغز رخ می‌دهند و اغلب نواحی دیگر مغز را تحت تأثیر قرار می‌دهد که بر هوشیاری و آگاهی تأثیر می‌گذارند.
این حملات منجر به حالت هایی شبیه به رویا می‌شوند و گاهی اوقات شامل فعالیت های غیرمعمول مانند چیدن در هوا، گویی چیزی در آنجا است، تکرار کلمات یا عبارات، خندیدن یا سایر فعالیت ها هستند.
انواع صرع کدامند؟
به خاطر داشته‌باشید که صرع بیماری است که با یک علامت واضح مشخص می‌شود و آن علامت تشنج است. تشنج علامتی است که در تمامی انواع صرع بروز می‌کند. این علامت شاخص در تقسیم‌بندی صرع موثر است. بنابراین بر اساس انواع تشنج صرع را طبقه‌بندی می‌کنیم.
انواع بیماری صرع بر اساس انواع تشنج کدامند؟
پزشکان به طورکلی تشنجها را با توجه به نحوه‌ی شروع فعالیت غیرطبیعی مغز به تشنج کانونی و تشنج منتشر تقسیم‌بندی میکنند:
۱. تشنج کانونی یا صرع کانونی
اگر تشنجها ناشی از فعالیت غیرطبیعی تنها در یک ناحیه‌ی مغز باشد، تشنج کانونی (جزئی) نامیده می‌شوند. این تشنجها به دو گروه تقسیم می‌شوند:
تشنج های کانونی بدون از دست دادن هوشیاری: قبلا تشنج جزئی ساده نامیده می‌شدند، این تشنجها باعث کاهش هوشیاری نمی‌شوند و ممکن است باعث تغییر حالت روحی یا تغییر حالتی که بیمار اطراف را می‌بیند، مثلا بویی که احساس می‌کند، مزه‌ای که می‌چشد، صدایی که می‌شنود یا احساسی که دارد، بشود. همچنین ممکن است منجر به حرکات ناگهانی غیرارادی در قسمت‌هایی از بدن مانند بازو یا پا و یا علائم حسی خود‌به‌خودی مانند مور‌مور‌شدن، گیجی و دیدن نور ناگهانی، شود.
تشنج کانونی با نقص در هوشیاری: پیش از این تشنج جزئی پیچیده نامیده می‌شد. این تشنجها تغییر یا فقدان هوشیاری یا آگاهی را نیز دربر می‌گیرند. طی این نوع تشنج بیمار ممکن است به یک نقطه خیره شود و به صداهای اطرافیان به درستی پاسخ ندهد و یا حرکاتی مانند مالیدن دست‌ها بهم، جویدن، بلعیدن یا راه رفتن حول یک دایره را انجام دهد.
۲. تشنج منتشر
تشنج‌هایی که تمام نقاط مغز را درگیر میکنند تشنج‌های منتشر هستند. شش نوع تشنج منتشر وجود دارد:
تشنج ابسنس (خاموش): تشنج‌های ابسنس اغلب در کودکان اتفاق می‌افتند و با خیره شدن به یک نقطه یا حرکات نامحسوس مانند چشمک زدن یا ملچ‌ملوچ کردن مشخص می‌شوند. این تشنجها ممکن است به شکل دسته‌ای اتفاق‌بیفتند و باعث فقدان هوشیاری مختصری شوند.
تشنج‌های تونیک: تشنج‌های تونیک باعث سفت‌شدن ماهیچه‌ها می‌شوند. این تشنجها معمولا ماهیچه‌های پشت، بازوها و پاها را درگیر میکنند و ممکن است باعث زمین‌خوردن فرد شوند.
تشنج‌های آتونیک: این نوع تشنج باعث از‌دست‌رفتن کنترل ماهیچه‌ها می‌شوند که ممکن است باعث افتادن ناگهانی فرد شوند.
تشنج‌های کلونیک: این تشنجها با حرکات ناگهانی ماهیچه‌ای تکراری یا ریتمیک مرتبط هستند. این تشنجها معمولا گردن، صورت و بازوها را درگیر میکنند.
تشنج‌های میوکلونیک: این تشنجها معمولا به شکل حرکت ناگهانی کوتاه یا پیچیدن بازوها و پاها دیده می‌شوند.
تشنج‌های تونیک – کلونیک: این تشنجها پرالتهاب‌ترین تشنج‌های صرعی هستند و می‌توانند باعث از‌دست‌دادن ناگهانی هوشیاری، سفت‌شدن بدن و لرزیدن، و گاهی از‌دست‌دادن کنترل ادرار یا گاز گرفتن زبان شوند.
چه چیزی باعث تشنج صرعی می‌شود
برخی از افراد محرکهای مشخص و آنی را گزارش می‌دهند. سرماخوردگی یکی از معمول‌ترین محرک‌ها به شمار می‌آید. محرکهای معمول دیگر عبارت‌اند از:
-کم‌خوابی
-حساسیت به غذا
-فشار و استرس
-فلاش نور (مثل بازی‌های ویدیویی)
-مصرف مواد مخدر
-تشنگی شدید
تشخیص عوامل همیشه آسان نیست. یک حادثه واحد همیشه به این معنا نیست که آغازگر تشنج است. این حالت اغلب ترکیبی از عوامل است که باعث تشنج می‌شود.
تشخیص صرع
همیشه نمی‌توان به راحتی تأیید کرد که شخصی دچار یک حمله تشنجی شده است، خصوصاً اگر هیچ کس دیگری ندیده باشد که چه اتفاقی افتاده. حملات تشنجی می‌توانند به شکل نامنظم رخ دهند، برای همین تشخیص آنها سخت است. اغلب، اگرچه نتایج آزمایش‌ها طبیعی هستند اما پزشک بر اساس تاریخچه پزشکی بیمار و توصیف دقیقش از آنچه اتفاق افتاده می‌تواند مطمئن باشد که او دچار یک حمله شده است.
برای تشخیص یا اطمینان از عدم وجود صرع آزمایش‌ها و ابزارهای مختلفی برای بررسی وجود دارد، از جمله:
-تاریخچه پزشکی، شامل شرحی تفصیلی از آنچه رخ داده
-معاینه‌ی عصب‌شناختی
-نوار مغز
گاهی اوقات:
-روش‌های تصویربرداری از مغز مانند سیتی‌اسکن و ام‌آر‌آی
-آزمایش‌های پاتولوژی
اگرچه آزمایش‌های پزشکی می‌توانند به شناسایی علت یک حمله تشنجی کمک کنند، اما در بسیاری از موارد این اتفاق نمی‌افتد، که همین می‌تواند پذیرش نتیجه تشخیص را برای بیمار دشوارتر کند.
آیا بیماری صرع خطرناک است؟
این بیماری یکی از بیماری‌های خطرناک است، اگر تحت کنترل قرار نگیرد. صرعی که تحت کنترل باشد چندان خطری ایجاد نمی‌کند. یکی از خطرات جدی بیماری صرع تشنج‌های گاه و بی‌گاه در آن هستند. همچنین ممکن است که عوارضی بر روی مغز باقی بماند که درمان آنها ممکن نباشد.
درمان صرع
زمانی که تشخیص صرع قطعی می‌شود، پزشک بهترین درمان را بر اساس نوع صرع، سن، جنسیت، شغل و شرایط اجتماعی و اقتصادی بیمار آغاز می‌کند.
در بیشتر موارد، درمان با یک داروی ضد صرع آغاز می‌شود. حدود نیمی از بیماران با درمان تک دارویی کنترل می‌شوند. حدود ۳۰ درصد از بیماران برای کنترل تشنجها نیاز به درمان دو دارویی یا سه دارویی دارند و مابقی بیماران که نسبت به درمان‌های خوراکی ضد‌صرع مقاوم هستند به درمان‌های دیگری از جمله عمل جراحی نیاز پیدا میکنند.
علاوه بر این درمان‌ها، بیمار هم باید تمامی عادات اشتباه زندگی را تغییر دهد.
بی‌خوابی زیاد، گرسنگی طولانی‌مدت، استرس و اضطراب زیاد، عدم نوشیدن آب به مقدار کافی، مصرف مشروبات الکلی و مواد تحریک‌کننده مانند اکستازی و کوکایین، عدم پایبندی به مصرف داروهای تجویز شده در زمان مناسب و مقدار تجویز شده می‌توانند احتمال حمله تشنج را بالا ببرد.
کلام آخر
لازم به ذکر است برای تشخیص صحیح هرگونه بیماری عصبی به متخصص مغز و اعصاب مراجعه نمایید. زیرا تشخیص درست بیماری لازمه ی انتخاب راهکار درمانی مناسب و کار آمد می باشد.
با مراجعه به متخصص مغز و اعصاب علائم بیماری صرع مورد بررسی قرار می گیرند و بهترین درمان برای کنترل این بیماری از سوی پزشک تجویز می گردد.
