درد واژن مشکلی است که نه‌تنها خود فرد را آزار می‌دهد و زندگی روزانه او را مختل می‌کند، بلکه می‌تواند فضای رابطه جنسی او را هم تحت‌تاثیر قرار دهد و به شریک جنسی‌اش آسیب روانی بزند. گذشته از آسیب‌های روانی، درد واژن می‌تواند علامت بیماری‌های جدی نیز باشد که می‌توانند سلامت فرد و حتی شریک جنسی او را تهدید کنند. در این مقاله از دکتر مهناز شکروی قصد داریم به علل ایجاد درد واژن، علائم، نحوه تشخیص و راهکارهای درمان آن بپردازیم.
علائم درد واژن
علائم دقیق درد در واژن متفاوت‌اند و به عامل آن بستگی دارند. مثلا عارضه وستیبولیس ولووا (vulvar vestibulitis) سبب درد در نقطه‌ای می‌شود که به واژن فشار می‌آید، اما عارضه ولوودینیا (vulvodynia) درد مزمن ایجاد می‌کند و همیشه حس می‌شود.
بسته به بیماری، ممکن است فرد علاوه بر درد واژن یک یا چند مورد از این علائم را نیز داشته باشد:
▪ سوزش
▪ خارش
▪ درد عضلانی
▪ درد همراه با حس تپش
▪ خشکی
▪ درد هنگام رابطه جنسی
اگر درد واژن به‌علت عفونت ایجاد شده باشد، ممکن است با ترشحات غیرعادی واژنی نیز همراه شود. مثلا ممکن است ظاهر یا بویی غیرعادی داشته باشد که معمولا نشانه عفونت مخمری یا باکتریایی است.
علل درد واژن چیست؟
در زیر علل شایع که منجر به درد واژن می شود را تشریح کرده ایم.
1-عفونت های قارچی
این عفونت ها توسط مخمر و کاندیدا ایجاد می شوند. عفونت های قارچی منجر به سوزش واژن، ترشحات سفید و همچنین درد واژن می شود.
2- واژینیت
به یک عفونت واژن به علت عفونت باکتریایی یا قارچی اشاره دارد و می تواند منجر به درد واژن شود.
3- وجود توده در دستگاه تولیدمثل
وجود توده های خوش خیم یا بد خیم در ناحیه ولوا (فرج)، رحم یا دهانه رحم نیز می تواند علت ورم دستگاه تناسلی زنان و درد واژن باشد.
4- بیماری های مقاربتی
این بیماری ها توسط گونه تریکومونا، کلامیدیا و سوزاک رخ می دهد. عفونت های ناشی از این موجودات منجر به دفع ادرار دردناک، خارش واژن و ترشحات می شود.
5- درد واژن ناشی از سرطان
سرطان رحم باعث خونریزی واژینال، درد و همچنین درد واژن می شود. سرطان آندومتر نیز همین علائم را همراه با درد در ناحیه لگن دارد. علاوه بر این، ویروس پاپیلومای انسانی (HPV) مرتبط با سرطان نتایجی مانند زگیل و درد دارد.
6- زایمان واژینال
ضعف و اختلالات کف لگن که در اثر زایمان طبیعی و بارداری ایجاد می شود از جمله دلایل درد و گرفتگی واژن هستند. همچنین، این اختلالات باعث یبوست، دردهای مقاربتی و بی اختیاری ادرار در زنان می شوند. عدم درمان به موقع می تواند باعث بی اختیاری ادراری و افتادگی لگن نیز شود.
7- خشکی واژن
خشکی واژن بر اثر کمبود هورمون استروژن ایجاد می‌شود و تنها مربوط به بعد از یائسگی نیست. استروژن هورمون رشدی است که جریان خون واژن، ضخامت دیواره آن، انعطاف‌پذیری و روان‌سازی‌اش را بهبود می‌بخشد. اگر استروژن کافی در بدن وجود نداشته باشد، که معمولا به‌دلیل مصرف قرص‌های ضدبارداری، شیردهی و یائسگی رخ می‌دهد، ممکن است فرد دچار درد در ناحیه واژن شود.
اگر متوجه شدید که ترشحات واژن شما کاهش یافته‌اند، بهتر است به پزشک مراجعه کنید. این عارضه می‌تواند با تجویز پماد یا تغییر روش ضدبارداری درمان شود.
8- عفونت دهانه رحم
این التهاب در منطقه دهانه رحم رخ می دهد و می تواند درد واژن و همچنین درد در منطقه لگن همراه با ترشح خونی یا زرد ایجاد کند.
درد واژن ناشی از فشار عضلانی
این عارضه ناشی از فشار بر روی عضلات و یا زخم ایجاد شده بر اثر کار یا فعالیت فیزیکی می باشد.
9- بیماری التهابی لگن (PID)
بیماری التهابی لگن نوعی عفونت در رحم، لوله‌های فالوپ یا تخمدان‌هاست که باعث درد واژن می‌شود. این عارضه در اندام‌های لگنی زخم ایجاد می‌کند یا می‌تواند باعث اتصال این اندام‌ها به هم شود، که درد و ناراحتی مزمن ایجاد می‌کند.
یکی از شایع‌ترین دلایل بیماری التهابی لگن، بیماری مقاربتی درمان‌نشده است. البته عفونت‌های دیگر نیز می‌توانند باعث بروز آن شوند. افرادی که شرکای جنسی متعدد داشته‌اند، در گذشته دچار بیماری التهابی لگن شده‌اند، دوش واژن می‌گیرند یا ۳ هفته IUD گذاشته‌اند، بیشتر در معرض این عارضه قرار دارند.
پس از معاینه لگن و سونوگرافی برای تأیید بیماری، پزشک برای درمان عفونت آنتی‌بیوتیک تجویز می‌کند. استفاده از کاندوم حین رابطه جنسی خطر ابتلا به بیماری التهابی لگن را کاهش می‌دهد.
10- مصرف برخی داروها
مصرف داروهای هورمونی، استاتین ها و مصرف بیش از حد آنتی بیوتیک ها باعث خشکی واژن و بروز درد، خونریزی، تورم، التهاب و خارش واژن می شوند.
11- تغییرات هورمونی
علت درد ناحیه تناسلی زنان گاهی مربوط به تغییرات هورمونی ناشی از هورمون تراپی سرطان پستان، بارداری، عمل هیسترکتومی و کاهش استروژن در یائسگی است. این تغییرات باعث خشکی و آتروفی واژن و درد شدید آن می شوند.
12- کیست های ناحیه تناسلی
گارتنر مجرایی است که از دوره جنینی همچنان در بعضی افراد باقی می ماند. این مجرا به دیواره واژن متصل و تبدیل به کیست می شود. بزرگ شدن یا آلوده شدن کیست مجرای گارتنر یکی از علل درد و تورم لبه های واژن در بزرگسالی است.
همچنین تورم غدد بارتولن که به طور طبیعی در نزدیکی دهانه واژن قرار گرفته و تبدیل شدن آنها به کیست منجر به تورم لبه های داخلی واژن (لابیامینور) می شود. کیست بارتولن همیشه دردناک نیست ولی در بعضی از خانم ها بسیار دردناک و آزاردهنده است.
علاوه بر موارد ذکر شده، عوامل دیگری از قبیل حاملگی خارج از رحم ، ژنتیک، آسیب های عصبی و عمل جراحی دستگاه تناسلی ممکن است به ایجاد درد واژن کمک کنند.
عوارض درد واژن
این بیماری می تواند دردناک و ناراحت کننده باشد و فرد را از رابطه جنسی باز داشته و باعث بروز مشکلات عاطفی شود. به عنوان مثال، ترس از برقراری رابطه جنسی می تواند باعث ایجاد اسپاسم در عضلات اطراف واژن (واژینیسموس) شود. سایر عوارض ممکن است شامل موارد زیر باشد:
▪ اضطراب
▪ افسردگی
▪ اختلالات خواب
▪ اختلال عملکرد جنسی
▪ تصویر بدن تغییر یافته
▪ مشکلات روابط با همسر
▪ کاهش کیفیت زندگی
درمان درد دواژن
درمان به علت دقیق درد یا درد شما بستگی دارد. در برخی موارد، تغییر روال خود ممکن است تنها چیزی باشد که لازم است. در برخی دیگر، مداخله پزشکی ممکن است ضروری باشد.
درمان های خانگی و سبک زندگی
در صورت ایجاد تغییرات ساده ممکن است درد واژن کاهش یابد. به عنوان مثال، ممکن است به موارد زیر کمک کند:
رابطه جنسی را موقتاً متوقف کنید
هنگام رابطه جنسی از روان کننده زیادی استفاده کنید
از محصولاتی که پوست شما را تحریک می کنند خودداری کنید
برای تسکین از کمپرس خنک یا بسته های ژل استفاده کنید
یک حمام آب گرم بگیرید
داروها
شرایطی مانند بیماری های مقاربتی نیاز به درمان دارند. آنها به خودی خود از بین نمی روند و در صورت عدم درمان می توانند عواقب جدی ایجاد کنند.
در برخی موارد، دارو می تواند درد را برطرف یا درمان کند. آنتی بیوتیک ها یا ضد قارچ ها برای عفونت ها مثال خوبی هستند. اگر درد ناشی از یک بیماری طولانی مدت باشد، یک ارائه دهنده مراقبت های بهداشتی می تواند به شما در مدیریت علائم با داروها کمک کند، از جمله:
فیزیوتراپی
درمانگر شما ممکن است برای ساختن عضلات کف لگن با شما همکاری کند.
برخی از افراد یاد می‌گیرند که عضلات واژن را با استفاده از گشادکننده‌ها شل کنند، که ابزارهای گرز مانندی هستند که در اندازه‌های مختلف وجود دارند.
روان درمانی
درمان شناختی رفتاری می تواند به شما راهبردهایی را برای آرام کردن عضلات منقبض یا کنار آمدن با اضطراب، ضربه یا درد آموزش دهد.
عمل جراحی
اگر درد با درمان های دیگر از بین نرفت، ممکن است به جراحی نیاز داشته باشید. برای مثال، اگر کیست بارتولین عفونی دارید، ممکن است نیاز به تخلیه داشته باشد.
در برخی موارد، جراحی برای برداشتن بافت اسکار به علائم آندومتریوز کمک می کند. هیسترکتومی – برداشتن رحم – گزینه دیگری برای اندومتریوز است.
پیشگیری
▪ برای محافظت از واژن و فرج، می توانید:
▪ شلوار و لباس زیر گشاد بپوشید
▪ لباس زیر ۱۰۰% نخی یا بامبو را انتخاب کنید
▪ از روان کننده های بدون الکل استفاده کنید
▪ کاندوم های بدون لاتکس را انتخاب کنید
▪ فعالیت بدنی که بر فرج شما فشار می آورد را محدود کنید، مانند دوچرخه سواری
▪ استفاده از صابون، دستمال مرطوب، یا محصولات دارای عطر و مواد نگهدارنده را متوقف کنید
سخن پایانی
درد واژن عارضه‌ای غیرطبیعی است و به مراقبت پزشکی نیاز دارد. بیشتر بیماری‌هایی که آن را ایجاد می‌کنند به‌سادگی قابل‌درمان هستند، اما باید ابتدا به‌درستی تشخیص داده شوند. پیشنهاد می‌کنیم که درد در ناحیه واژن را جدی بگیرید و با مشاهده هر یک از علائم بیماری‌های ذکرشده، به متخصص زنان مراجعه کنید.
