وبا یک بیماری عفونی است که باعث اسهال شدید می‌شود و در صورت درمان نشدن می‌تواند منجر به کم آبی بدن و حتی مرگ شود. این بیماری در اثر خوردن غذا یا نوشیدن آب آلوده به باکتری ویبریو کلرا ایجاد خواهد شد.
در این مطلب از دکتر مهناز شکروی (داروساز) به علائم وبا، شیوع آن در ایران، روش‌های پیشگیری و درمان آن بپردازیم. اگر قصد دارید اطلاعات کاملی از این بیماری به دست آورید، تا انتهای این مطلب با ما همراه باشید.
بیماری وبا و علائم آن
وبا یک بیماری حاد و اسهالی است که نتیجه عفونت روده‌ای ناشی از باکتری Vibrio cholerae است و از طریق خوردن غذا یا آب آلوده گسترش می‌یابد. عفونت اغلب خفیف یا بدون علائم است، اما گاهی اوقات می‌تواند شدید و تهدیدکننده زندگی باشد.
تقریباً یک‌دهم (۵ تا ۱۰ درصد) افراد آلوده به وبا فرم بسیار شدید بیماری را خواهند داشت که در مراحل اولیه شامل موارد زیر است:
- اسهال آبکی با حجم فراوان که گاهی اوقات با عنوان مدفوع یا اسهال آب برنجی» توصیف می‌شود
- استفراغ
- ضربان قلب سریع
- از دست رفتن خاصیت الاستیک پوست
- غشای مخاطی خشک
- فشارخون پایین
- تشنگی
- گرفتگی عضلات
- بی‌حوصلگی یا تحریک پذیری
افراد مبتلابه وبای شدید می‌توانند نارسایی حاد کلیه، اختلالات الکترولیتی شدید و کما را تجربه کنند. در صورت عدم درمان، کم‌آبی شدن شدید می‌تواند به‌سرعت در عرض چند ساعت موجب شوک و مرگ شود.
چه کسانی بیشتر به وبا مبتلا می‌شوند؟
ابتلا به وبا کاملا در ارتباط با وضعیت بهداشتی است. افرادی که از آب آشامیدنی ناسالم استفاده می‌کنند یا در مناطقی زندگی می‌کنند که وضعیت بهداشتی نامطلوب بوده و مدفوع و فاضلاب‌ها به صورت غیربهداشتی دفع می‌شوند، بیشترین خطر ابتلا به وبا را دارند.
اگر فکر می‌کنید شما یا یکی از اعضای خانواده‌تان ممکن است وبا داشته باشید، باید فوراً به دنبال دریافت مراقبت‌های پزشکی باشید. از آن جا که کم آبی بدن می‌تواند به سرعت اتفاق افتد بنابراین جایگزین کردن سریع مایعات ضروری است.
نحوه تشخیص بیماری وبا
بیماری وبا باید از سایر عفونت های حاد روده ای مانند اسهال ویروسی، روتاویروس، سالمونلوز، کمپیلوباکتریوز، ژیار دیس و غیره متمایز شود . پس از تشخیص اولین مورد وبا در یک منطقه آندمیک در هر بیمار مبتلا به اختلال عملکرد روده پزشک مشکوک به وبا می شود.
تشخیص بر اساس داده های اپیدمیولوژیک و تظاهرات بالینی معمولی است: اسهال آبکی که بدون درد شکمی بوده و منجر به کم آبی بدن می شود.
وبا با روش های باکتریولوژیکی، ژنتیک مولکولی، سرولوژیکی و اکسپرس تایید می شود. ماده مورد مطالعه مدفوع و استفراغ بیمار است.
روش باکتریولوژیک شامل پرورش یک کشت خاص روی محیط های غذایی است که حداقل ۳۶ ساعت طول می کشد.
تشخیص سریع با روش واکنش انعقادی با آنتی بادی های مونوکلونال به ویبریو کلرا، پاتوژن در نمونه های مدفوع با ویژگی و حساسیت بالا تشخیص داده می شود ، نتیجه بعد از پنج دقیقه بدست می آید.
درمان وبا چیست؟
هیدراتاسیون اصلی ترین راه درمان وباست. بسته به شدت اسهال، پزشک برای درمان محلول‌های خوراکی (OSR) یا سرم داخل وریدی برای جایگزینی مایعات از دست رفته است تجویز خواهد کرد. آنتی بیوتیک‌ها که باکتری‌ها را از بین می‌برند، بخشی از درمان اورژانسی برای موارد خفیف نیستند. اما آنها می‌توانند مدت زمان اسهال را به نصف کاهش دهند و همچنین دفع باکتری‌ها را کاهش دهند و در نتیجه به جلوگیری از گسترش بیماری کمک کنند.
در صورتی که در کشوری که وبا زیاد است دچار اسهال و استفراغ شدید خیلی زود به پزشک مراجعه کنید تا اقدامات لازم مربوط به درمان را انجام دهید و از مصرف خودسرانه هرگونه دارو اجتناب نمائید. توجه داشته باشید که وبا به عنوان یک بیماری کشنده سریع تلقی می‌شود؛ اقدامات لازم درمانی و پیشگیرانه را جدی بگیرید.
راه های پیشگیری ازبیماری وبا
1- سعی کنیم برای نوشیدن آب، شستشوی ظروف و شستن سبزیجات از آب لوله کشی کلردار استفاده کنیم. در غیر این صورت آب را بجوشانیم و پس از سرد شدن مصرف کنیم.
2- در زمان شیوع وبا از خوردن سبزیجات خام پرهیز شود وسبزیجات و میوه‌ها را قبل از مصرف با محلول پرکلرین گندزدایی و پس از شستن با آب سالم مصرف کنیم.
3- از خوردن ماهی خام یا کم پخته که از آب آلوده گرفته شده، اجتناب کنیم.
4- به دیگران توصیه کنیم از شنا کردن در استخرهای عمومی و از خوردن آبمیوه و ساندویچ یا هر غذایی که احتمال داده می شود آلوده باشد، جدا خودداری کنند.
5- قبل از غذا خوردن و بعد از رفتن به توالت، دست‌های خود را با آب و صابون خوب بشویید.
6- از آشامیدن آب‌های مشکوک در پارک‌ها، باغ‌ها و فضای سبز جداً اجتناب کنید.
7- از مصرف مواد غذایی، آب میوه و آب هویج، معجون و دیگر مواد خوراکی و نوشیدنی‌های که توسط فروشندگان دوره گرد عرضه می‌گردد جداً خودداری کنید.
8- حتی الامکان از غذاهای طبخ شده در منزل استفاده کنید.
9- مواد خوراکی را در ظروف سر بسته، دور از مگس و حشرات نگهداری کنید.
10- زباله را در کیسه‌های مخصوص زباله نگهداری و در محل مناسبی دفع کنید.
11- غذاها باید تازه به تازه و به اندازه نیاز در یخچال و دور از دسترس حشرات و مگس نگهداری شود و از قرار دادن سبزی و میوه‌جات نشسته در یخچال جداً خودداری کنید
12- حتما بعد از غذا چند قطره آب لیمو یا لیموترش تازه استفاده شود.
13- همیشه از شیر و فرآورده‌های لبنی پاستوریزه استفاده کنید یا شیر را به مدت ۲۰ دقیقه قبل از مصرف بجوشانید.
14- در موقع خرید و حمل مواد غذایی، اقلامی مثل نان را که قابل شستشو و پختن مجدد نیستند را در کنار میوه و سبزیجات نشسته وگوشت خام قرار ندهید.
15- برای تهیه یخ خوراکی از آب جوشیده سرد شده استفاده شود در صورتی که از یخ یا آب سرد به عنوان یک منبع سرد کننده برای نگهداری مواد غذایی استفاده می‌شود، بایستی آنها را در پوشش مناسب قرار داد.
16- غذاهای پخته شده مانند کوکو و .... را قبل از مصرف بایستی به حرارت داغ رساند و خورشت ها را قبل از مصرف جوشاند.
17- در مسافرت‌ها حتما از لیوان شخصی، آب جوشیده و میوه‌های قابل پوست کندن استفاده شود.
18- برنج پخته در فضای اتاق سریع آلوده می‌شود باید برنج را در یخچال نگهداری کرد.
19- در هنگام بروز بیماری وبا حتی الامکان از دست دادن پرهیز شود.
20- از تماس با مواد دفعی و استفراغ و لوازم آلوده بیمار خودداری شود.
سخن پایانی
در این مطلب مروری بر راه‌های ابتلا به عفونت وبا و همچنین روش‌های جلوگیری از ابتلا و درمان آن را بررسی کردیم. به یاد داشته باشید که با دیدن اولین علائم باید به پزشک مراجعه کنید تا درمان به صورت اورژانسی برای شما انجام شود و هرگز خود درمانی را به درمان تخصصی ترجیح ندهید.
