بیماریهای قلبی و عروقی عناوینی آشنا در میان مردم می‌باشند و ممکن است که شما نیز در خانواده و یا اطرافیان خود با مبتلایان به این بیماری‌ها سر و کار داشته باشید. بیماریهای قلبی شامل طیف گسترده‌ای از بیماری‌ها با علائم بالینی مختلف می‌باشند که قسمت قابل توجّهی از جامعه را به خود درگیر کرده‌اند و این مسئله اهمیّت تشخیص و کنترل صحیح این بیماری‌ها را بیش از پیش نمایان می‌سازد. در ادامه این مطلب از دکتر مهناز شکروی قصد داریم تا ضمن معرّفی این بیماری‌ها و ویژگی‌های آنها، اطّلاعاتی را در رابطه با روش‌های صحیح کنترل و درمان آنها به شما عزیزان ارائه دهیم و شما را بیشتر با بیماری های قلبی و عروقی آشنا سازیم.
بیماری قلبی چیست؟
شرایطی که به طور کلی عملکرد قلب را تحت تاثیر قرار دهد، و باعث شود قلب نتواند به فعالیت روزانه و معمول خودش بپردازد نوعی از بیماری قلبی است. این مشکلات و بیماری ها می تواند مادرزادی باشد و از بدو تولد وجود داشته باشد و هم ممکن است در طول زمان به علت های متفاوتی به وجود آیند.
بیماری قلبی که در طول مدت زمان زندگی فرد ممکن است به وجود آیند می توانند علت های مختلف و متفاوتی داشته باشند. علت هایی مانند فشار خون بالا،رژیم غذایی نادرست،اضافه وزن، عدم فعالیت فیزیکی، دیابت، دخانیات و خیلی عوامل دیگر می تواند باعث بروز مشکلات قلبی شود و زندگی و سلامت قلب فرد را تحت الشعاع قرار دهد.
عوارض بیماری های قلبی در بلند مدت تاثیر خودش را بر زندگی فرد میگذارد. بیماری های قلبی ممکن است باعث بروز عوارضی مانند حمله قلبی، سکته قلبی یا نا مرتب بودن ضربان قلب شود.
علائم و نشانه های بیماری های قلبی عروقی
علائم و نشانه های بیماری های قلبی با توجه به نوع شرایط ظاهر می شوند. برخی شرایط مانند دیابت نوع دو و فشار خون بالا ممکن است در ابتدا هیچ علامت و نشانه ای نداشته باشند. با این حال، برخی علائم شایع عبارتند از:
احساس درد و فشار در قفسه سینه
احساس درد و ناراحتی در بازوها، شانه سمت چپ و یا پشت
تنگی نفس
تهوع و خستگی
سردرد و سرگیجه
عرق سرد
با این که موارد گفته شده، علائم شایعی هستند اما بیماری های قلبی عروقی می توانند منجر به بروز علائم در هر نقطه ای از بدن شوند.
انواع بیماری های قلبی و عروقی:
حمله قلبی
حمله قلبی یکی از شایع‌ترین بیماری های قلبی است. زمانی که گردش خون در رگ‌ها به خاطر ایجاد لخته خون مسدود می‌شود، حمله قلبی رخ می‌دهد.
همهٔ ارگان های بدن برای اینکه به درستی کار خود را انجام دهند به اکسیژن احتیاج دارند. این اکسیژن توسط خون به همهٔ اعضای بدن منتقل می‌شود. حالا تصور کنید چربی، کلسترول و مواد دیگر در رگ‌ها رسوب کرده و پلاک ایجاد کنند. پلاک باعث تنگ شدن رگ‌ها شده و خون‌ٰسانی به اعضای بدن را سخت می‌کند.
ایجاد پلاک در رگ‌های قلب باعث به وجود آمدن لختهٔ خون می‌شود. این لخته جریان خون را به عضلهٔ قلب مسدود کرده و منجر به حملهٔ قلبی می‌شود. بسیاری از افرادی که برای اولین بار دچار این مشکل می‌شوند دوباره به زندگی برمی‌گردند. اما بروز یک سکته قلبی هشداری برای تغییر سبک زندگی است.
نارسایی قلب
نارسایی قلب که گاه به آن نارسایی احتقانی قلب نیز گفته می‌شود، بدان معناست که قلب، خون را آنگونه که باید پمپ نمی‌کند. نارسایی قلب به معنای کم شدن توان انقباضی قلب است. در این شرایط هم قلب به کار خود ادامه می‌دهد، ولی نمی‌تواند نیاز اکسیژن بدن را تامین کند.
نارسایی قلب در صورت عدم درمان به مرور زمان وخیم‌تر می‌شود. در صورتی که شخصی از بستگان ما به نارسایی قلب مبتلاست، خوب است که او را به رعایت دقیق توصیه‌های پزشک تشویق کنیم. عمل کردن به این توصیه‌ها، نقشی تعیین‌کننده در جلوگیری از پیشرفت بیماری دارد.
اختلالات ریتم قلب (آریتمی)
این اختلال باعث ضربان قلب بیش از حد آهسته، خیلی سریع یا به صورت نامنظم می شود. بسیاری از افراد با اختلالات ریتم قلب روبرو می شوند که جریان خون را مختل می کند. انواع مختلفی از آریتمی وجود دارد، که بعضی از آنها مشکلی ایجاد نمی کنند، در حالی که برخی کشنده هستند. زمانی که یک آریتمی در جریان خون بدن شما دخالت می کند به مغز ، ریه ها و سایر ارگان های حیاتی شما آسیب می رساند. در صورت عدم درمان، این آریتمی ها ممکن است تهدید کننده زندگی باشند.
تنگی آئورت
در بیماری قلبی تنگی آئورت، دهانه دریچه آئورت بسیار باریک است و جریان خون را از بطن چپ به آئورت محدود می‌کند. همچنین می‌تواند فشار موجود در دهلیز چپ را تحت تاثیر قرار دهد.
شایع‌ترین علت تنگی آئورت در جوانان، نقص مادرزادی است که در آن، دریچه آئورت به جای ۳ لت فقط دو لت دارد. به آن دریچه آئورت دو لتی گفته می‌شود. تنگی آئورت در افراد مسن (پس از ۶۰ سالگی شروع می‌شود) در اثر ایجاد زخم و تجمع کلسیم در لبه دریچه آئورت ایجاد می‌شود.
بسیاری از افراد مبتلا به تنگی آئورت، علائم قابل توجهی را تجربه نمی‌کنند تا زمانی که مقدار جریان خون به میزان زیادی کاهش یابد. علائم تنگی آئورت ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- درد قفسه سینه
- ضربان قلب سریع و تکان‌دهنده
- مشکل در تنفس یا احساس تنگی نفس
- احساس سرگیجه یا سبکی سر
- غش کردن
- مشکل در راه رفتن در مسافت‌های کوتاه
- تورم پا
- مشکل در خوابیدن یا نیاز به خوابیدن در حالت نشسته
- کاهش سطح فعالیت یا کاهش توانایی انجام فعالیت‌های عادی
- آنژین قلبی
آنژین، درد یا ناراحتی در قفسه سینه، بازو، گردن، معده یا فک است و هنگامی که خون‌رسانی به قلب به دلیل تنگ شدن عروق محدود می شود، اتفاق می‌افتد. به این گرفتگی آتروما گفته می‌شود. آنژین یک علامت بیماری کرونر قلب است، نه یک بیماری به خودی خود.
آنژین راهی است که قلب به شما می‌گوید هنگام انجام کار سخت و یا تحت فشار روانی اکسیژن کافی دریافت نمی‌کند. بسیاری از افراد یاد می‌گیرند که میزان مشخصی از فعالیت که مسبب حمله آنژین می‌شود را تشخیص دهند که به آن آنژین پایدار می گویند.
آنژین ناپایدار می‌تواند درد قفسه سینه تشخیص داده نشده و این اتفاق هنگامی می‌افتد که خون‌رسانی به قلب بسیار محدود شده و حتی با فعالیت‌های کمتر، حملات آنژین بیشتر اتفاق می‌افتد. این حملات حتی ممکن است در حالت استراحت اتفاق بیفتد یا شما را از خواب بیدار کند و می‌توانند تا ۱۰ دقیقه دوام بیاورند.
در این صورت باید فورا به پزشک مراجعه کنید و ممکن است در بیمارستان بستری شوید.
بیماری عروق کرونر
در این بیماری، عروق کرونر که مواد غذایی، اکسیژن و خون را به ماهیچه قلب می‌رسانند، معمولا بخاطر جمع شدن کلسترول در آنها، بیمار شده و یا آسیب می‌بینند، این لایه‌های کلسترولی باعث نازک شدن رگ ها و در نتیجه نرسیدن خون و اکسیژن کافی به قلب می‌شود. بیماری عروق کرونر می‌تواند خطر حمله قلبی را افزایش دهد.
کاردیومیوپاتی هیپرتروفیک
در کاردیومیوپاتی هیپرتروفیک که یک بیماری ارثی است، عضله قلب به طور غیرطبیعی ضخیم می‌شود و انقباضات سخت می‌شود. این امر بر توانایی قلب در خون‌گیری و پمپاژ خون تاثیر میگذارد. در برخی موارد، انسداد نیز رخ می‌دهد. در صورت وجود این بیماری در یکی از والدین، شانس ابتلای هر یک فرزندان، ۵۰ درصد است.
کاردیومیوپاتی هیپرتروفیک غالبا تشخیص داده نمی‌شود. زیرا بسیاری از افراد مبتلا به این بیماری علائم کمی دارند و در صورت ابتلا به این بیماری، می‌توانند زندگی عادی و بدون مشکلی داشته باشند. طبق نظر انجمن قلب آمریکا (AHA)، کاردیومیوپاتی هیپرتروفیک دلیل اصلی مرگ قلبی در میان ورزشکاران و افراد زیر ۳۵ سال است.
علائم و نشانه‌های کاردیومیوپاتی هیپرتروفیک ممکن است شامل ۱ یا چند مورد زیر باشد:
-درد قفسه سینه به ویژه در حین ورزش
-غش کردن به ویژه در حین ورزش یا فقط بعد از ورزش
-سوفل قلبی که ممکن است پزشک هنگام گوش دادن به قلب آن را تشخیص دهد.
-احساس ضربان قلب سریع یا لرزاننده (تپش قلب)
-تنگی نفس خصوصا در حین ورزش
-خستگی
-آریتمی (ریتم غیر طبیعی قلب)
-سرگیجه یا سبکی سر
-غش (سنکوپ)
-تورم در پاها، شکم و رگ‌های گردن
هیچ راه شناخته‌شده‌ای برای پیشگیری از کاردیومیوپاتی هیپرتروفیک وجود ندارد. اما شناسایی بیماری، به درمان و جلوگیری از عوارض مهم کمک می‌کند. افراد مبتلا به کاردیومیوپاتی هیپرتروفیک، معمولا برای سازگاری با بیماری خود نیاز به تغییر در سبک زندگی مانند محدودکردن فعالیت خود دارند.
بیماری قلبی مادرزادی
این یک اصطلاح عمومی برای برخی از ناهنجاری های قلب است که از زمان تولد وجود دارند. عبارتند از:
نقص دیواره قلبی (Septal defects)، این بیماری زمانی رخ می‌دهد که یک سوراخ بین بتن های قلب وجود دارد. این بیماری گاهی اوقات با نام سوراخ در قلب معرفی می‌گردد.
نقص انسداد (Obstruction defects)، این بیماری زمانی رخ می‌دهد که جریان خون در دهلیزهای قلب کمی و یا بطور کامل بسته شده است.
بیماری قلبی سیانوتیک (Cyanotic heart disease)، بدلیل یک یا چند نقص در قلب اکسیژن کافی در بدن پمپاژ نمی‌شود.
چگونه می توان بیماری قلبی را تشخیص داد؟
پزشک برای تشخیص بیماری قلبی از آزمایش‌ها و ارزیابی‌های مختلف استفاده می‌کند. اولین مرحله معاینه فیزیکی و بررسی سوابق خانوادگی ناراحتی قلبی است. در برخی مواقع مانند بررسی سطح کلسترول آزمایش خون تجویز می‌شود. در مراحل بعدی تست‌های غیرتهاجمی مانند الکتروکاردیوگرام، اکو کاردیوگرام، سنجش استرس، سونوگرافی کاروتید، مانیتور هولتر، تست میز شیب، سی‌تی‌اسکن و ام‌آر‌آی انجام می‌شود.
تشخیص بیماری قلبی با نوار قلب
زمانی که علائم بیماریهای قلبی را نشان دهید، متخصص قلب و عروق و یا هر دکتر دیگری که به او مراجعه کنید، در وهله‌ی اول از شما درخواست ECG می‌کند. نوار قلب می‌تواند بسیاری از بیماری‌ها و مشکلات قلبی را نشان دهد. هنگامی که قلب شما مشکلی داشته‌باشد، در مواقع زیادی نوار قلب نیز غیرطبیعی به نظر می‌رسد. پزشک با بررسی تغییراتی که در نوار قلب مشاهده می‌کند می‌تواند بیماری قلبی شما را تشخیص دهد و یا برخی از مشکلات را رد کند. برخی از تغییراتی که ممکن است در نوار قلب به تشخیص بیماری قلبی کمک کند، شامل موارد زیر هستند؛
ممکن است ارتفاع موج‌ها تغییر کند و نشان‌دهنده‌ی مشکلات و بیماریهای مختلف قلبی باشد.
گاهی ممکن است که فاصله‌ی بین دو موج در نوار قلب کم یا زیاد شود و برای دکتر نشانه‌ای از خطر باشد.
ممکن است که موج‌ها شکلشان تغییر کند، برعکس شوند و یا کوتاه و بلند شود. هر کدام از این تغییرات نشان‌دهنده‌ی بیماریهای قلبی مختلفی می‌توانند باشند.
آیا راهی برای پیشگیری از بروز بیماری های قلبی عروقی وجود دارد؟
بله، خوش بختانه بسیاری از بیماری های قلبی عروقی قابل پیشگیری هستند. آن چه اهمیت دارد این است که بتوانیم ریسک فاکتورهای موثر در بروز این بیماری ها را به حداقل برسانیم. به همین خاطر، رعایت موارد زیر همواره توصیه می شود:
مصرف هر چه بیشتر میوه و سبزیجات تازه
به حداقل رساندن مصرف نمک، شکر و چربی های اشباع
محدود کردن مصرف مشروبات الکلی
با این حال، تماس طولانی مدت با ریسک فاکتورها می تواند احتمال ابتلا به بیماری های قلبی عروقی را افزایش دهد.
جمع‌بندی
در این مقاله به بررسی انواع بیماریهای قلبی پرداختیم. دلایل بروز این بیماری‌ها متفاوت است اما چیزی که مهم است دانستن نشانه‌های این بیماری‌ها و اقدام به موقع برای درمان است. امروزه کنترل و درمان بیماریهای قلبی به سادگی ممکن است و پزشکان متخصص این حوزه با دارو درمانی، آموزش در خصوص تغییر سبک زندگی و جراحی به بیماران قلبی کمک می‌کنند.
