آناتومی مغز انسان بسیار پیچیده است زیرا مغز ساختار و عملکرد پیچیده ای دارد. این عضو با دریافت اطلاعات از حس های بدن و تفسیر و هدایت آنها به سرتاسر بدن، نقش مهمی در کنترل بدن انسان ایفا می کند. در ادامه این مطلب از دکتر مهناز شکروی با آناتومی مغز و بخش های مختلف آن آشنا خواهید شد.
کار مغز چیست؟
مغز از طریق حس‌های لامسه، بینایی، بویایی، چشایی و شنوایی اطلاعات را دریافت می‌کند. معمولا اطلاعات از طریق چند حس به طور هم‌زمان به مغز می‌رسد. مغز اطلاعات دریافتی را به نحوی ترکیب می‌کند که برای ما معنادار باشد و بتوانیم اطلاعات را در حافظه ذخیره کنیم.
مغز تمام افکار، حافظه و صحبت، حرکات دست‌ها و پاها، و عملکرد بسیاری از اندام‌های بدن را کنترل می‌کند. همچنین مغز با تنظیم ضربان قلب و سرعت تنفس، نحوه واکنش ما به موقعیت‌های استرس‌زا، (مانند امتحان، از دست دادن شغل، یا رنج حاصل از بیماری) را تعیین می‌کند.
آناتومی مغز پیچیده است زیرا مغز ساختار و عملکرد پیچیده‌ای دارد. این عضو شگفت‌انگیز با دریافت، تفسیر و هدایت اطلاعات حسی به سرتاسر بدن، نقش مرکز کنترل بدن را دارد. مغز و نخاع دو ساختار اصلی از سیستم عصبی مرکزی هستند.
مغز، بیشتر فعالیت‌های بدن را کنترل می‌کند. به طور کلی این ارگان، اطلاعاتی را که از اندام‌های حسی دریافت و سپس پردازش، یکپارچه‌سازی و هماهنگ می‌کند و در نهایت در مورد دستورالعمل‌های ارسال شده به بقیه بدن تصمیم می‌گیرد. مغز درون ساختمان جمجمه انسان قرار گرفته و توسط آن محافظت می‌شود.
مغز از چه ساخته شده است؟
میانگین وزن مغز انسان بزرگ‌سال ۱٫۳۵ کیلوگرم است. ۶۰درصد این اندام را چربی تشکیل می‌دهد و ۴۰درصد دیگر ترکیبی از آب، پروتئین، کربوهیدرات و نمک‌هاست. مغز ماهیچه نیست، ولی شامل رگ‌های خونی و اعصاب از جمله سلول‌های عصبی یا نورون‌ها و سلول‌های پشتیبان (glial) است.
بخش‌های اصلی مغز انسان و عملکرد آنها
آناتومی مغز انسان شامل چند قسمت است. در ادامه با بخش های مختلف مغز آشنا می شوید:
مخ
در قسمت جلویی آناتومی مغز انسان مخ قرار دارد. دو ماده خاکستری (قشر مخ) و ماده سفید در مرکز مخ قرار دارند. این بخش بزرگترین بخش مغز است و باعث آغاز حرکت و هماهنگی آن و تنظیم دمای بدن می شود. مخ در عملکرد صحیح صحبت کردن، تفکر، حل مسئله، قضاوت، منطق، یادگیری و احساس نیز نقش مهمی را ایفا می کند.
ساقه مغز
ساقه مغز ارتباط بین مخ به نخاع را امکان پذیر می کند. ساقه مغز از مخ میانی، پل مغزی و بصل النخاع تشکیل شده است.
مغز میانی
این بخش ساختاری بسیار پیچیده دارد و از سلول های عصبی، مسیرهای عصبی و بسیاری ساختارهای دیگر تشکیل شده است. مغز میانی نقش مهمی در فعالیت های شنوایی، حرکت، تنظیم پاسخ ها و تغییرات محیطی ایفا می کند.
پل مغزی
یکی از بخش های مهم آناتومی مغز انسان، پل مغزی است که منبع 4 عصب بسیار مهم جمجمه است و باعث می شود بتوانیم عملکردهایی مانند جویدن، تعادل، تمرکز دید، اشک ریختن، پلک زدن و شنیدن را داشته باشیم. پل مغزی بصل النخاع را به مغز میانی مرتبط می کند.
بصل النخاع
این بخش در آناتومی مغز را به نخاع متصل می کند و در کنترل تنفس، گردش خون، ریتم قلبی، کنترل اکسیژن و دی اکسید بدن موثر است. پاسخ های غیرارادی بدن مانند استفراغ، عطسه، بلع و سرفه نیز توسط این بخش انجام می شود.
مخچه
این بخش از آناتومی مغز شامل سلول های عصبی است و هماهنگ سازی حرکات عضلات، حفظ حالت قرارگیری آنها و تعادل بدن از وظیفه های آن می باشد.
نیمکره راست و چپ مغز
نیمکره راست و چپ مغز بخش مهمی از آناتومی مغز انسان هستند. نیمکره های مغز فعالیت طرف مقابل خود را کنترل می کنند. فعالیت های این دو نیم کره یکسان نیستند. نیم کره چپ بر گفتار، محاسبات، درک مطلب و نوشتن کنترل دارد و نیم کره راست بر درک فضا، خلاقیت، هنر و مهارت های موسیقی کنترل دارد.
لوب های مغز
نیمکره های مخ توسط شیارهای خاصی به لوب های مختلف تقسیم می شوند. هر کدام از این نیمکره ها دارای 4 لوب هستند:
لوب پیشانی
لوب آهیانه
لوب پس سری
لوب گیجگاهی
نیمکره های مغز
همان‌طور که گفته شد، مغز انسان به دو نیمکره چپ و راست تقسیم می‌شود و با دسته‌ای از فیبرهای عصبی به نام جسم پینه‌ای با هم مرتبط‌اند که اطلاعات را بین این دو نیمکره منتقل می‌کند. در هر لوب، نواحی قشری با عملکردهای خاصی مانند مناطق حسی، حرکتی و نواحی وابسته، با یکدیگر مرتبط هستند. اگرچه نیمکره راست و چپ مغز، از نظر شکل و عملکرد مشابهت دارند اما، برخی عملکردها تنها با یکی از این دو بخش در ارتباط هستند. به طور مثال مرکز زبان در نیمکره چپ و مرکز بینایی در نیمکره راست قرار دارند.
نیمکره‌ها توسط «فیبرهای عصبی کمیسر» (Commissural Fiber) به هم متصل می‌شوند که بزرگترینِ آنها «جسم پینه‌ای» (Corpus Callosum) است. قشر مخ به حدود پنجاه منطقه مختلف عملکردی معروف به «مناطق برودمن» (Brodmann’s Areas) تقسیم‌بندی می‌شود. این نواحی زیر میکروسکوپ کاملا قابل تشخیص از یکدیگر هستند. عملکرد و شکل ظاهری این دو بخش بسیار شبیه است اما یکسان نیست. نیمکره راست مغز، حرکت ماهیچه‌های سمت چپ و نیمکره سمت چپ مغز حرکت نیمکره سمت راست را کنترل می‌کنند. در افراد مختلف عملکرد و توانایی یکی از این دو نیمکره بیشتر است.
نیمکره چپ مغز
این بخش از مغز در گفتار و زبان، محاسبات ریاضی و بازیابی اطلاعات نقش دارد. در ۹۲٪ ازا فراد، فعالیت نیمکره چپ مغز برای صحبت کردن و استفاده از دست غالب است.
نیمکره راست مغز
در پردازش بینایی، شنوایی، مهارت‌های فضایی و توانایی هنری، فعالیت‌های غریزی یا خلاقانه‌تر نقش دارد.
سخن پایانی
آناتومی مغز انسان جزئیات بسیار جالب و آموزنده‌ای دارد و درک بهتری از کارکرد مغزتان به شما می‌دهد. در این مقاله، بسیاری از اجزا و عملکردهای آنها شرح داده شدند، اما اطلاعات جالب درباره مغز بی‌پایان به نظر می‌رسند. دانستن این اطلاعات نه‌تنها شما را با یکی از شگفت‌انگیزترین پدیده‌های خلقت آشنا می‌کند، بلکه برای درک بسیاری از توانایی‌ها یا بیماری‌ها ضروری است.
