نور آفتاب را می توان به سه ناحیـه ي مـادون قرمـز، نور مرئی و تـابش هـاي فـرابنفش تقـسیم بنـدي کـرد . در بین اشعه هاي نوري، اشعه ي فـرابنفش کمتـرین طـول مـوج و بیـشترین انـرژي را دارد.
زمانی که خورشید در بالاترین نقطه در آسـمان قرار دارد بالاترین سطح انرژی را دارد (به طـور معمـول از 10 صبح تا 4 بعد ظهر). تابش فرابنفش در فـصل تابـستان قويتر است و شدت نور فـرابنفش در ارتفاعـات بـالاتر بیشتر است بنابراین اسکی بازان و کوهنـوردان نیـاز بـه محافظت بالاتري دارند.
مکانیسم پوست در برابر آفتاب
در آفتاب سوختگی، به دلیل آزاد شدن رنگدانه‌ها، پوست تیره می‌شود. اگر مدت زمان قرار گرفتن در معرض آفتاب طولانی‌تر شود، رنگدانه‌های جدید ساخته و آزاد و پوست برنزه می‌شود. این مساله در بلند‌مدت باعث ایجاد کک و مک، لکه‌های پوستی بزرگ‌تر و بسیاری از تومورهای خوش‌خیم در سطح پوست می‌شود.
فراموش نکنیم تغییرات رنگدانه‌ای، اثرات محافظتی بر پوست دارد. اگر مدت زمان تابش آفتاب، طولانی باشد تغییرات مزمن در پوست ایجاد می‌شود.
به طور کلی آفتاب باعث تغییراتی در بافت کلاژن و بافت پیوندی پوست می‌شود. امروزه روشن شده که علت ایجاد تغییرات زودرس و پیری پوست و پیدایش چروک‌ها، تغییراتی در بافت همبند عمقی و لایه‌های سطحی پوست است. درحال حاضر، روش‌های بسیاری برای پیشگیری و درمان علائم پیری پوست در دسترس است.
مطالعات نشان می‌دهد با تابش نور، تغییراتی در سطح DNA ایجاد می‌شود که به تغییر رفتار سلول‌ها می‌انجامد. در برخی افراد با شغل‌های خاص، انواع سرطان‌های پوستی بیشتر بروز می‌کند. به بیان دیگر، تابش نور بر پوست، موجب تضعیف سیستم ایمنی سطح پوست می‌شود و احتمال ابتلا به سرطان پوست را افزایش می‌دهد .
اشعه فرابنفش چیست؟
اشعه فرابنفش یا به اختصار UV، موجی است در گستره امواج الکترومغناطیسی با طول موجی در محدوده ۱۰ تا ۴۰۰ نانومتر که کوتاه‌تر از نور مرئی و بلندتر از پرتو ایکس است. به بیانی دیگر انرژی آن کمتراز پرتو ایکس، ولی بیشتراز نور مرئی است. اشعه UV در نور خورشید موجود است و تقریباً شامل ۱۰٪ از تمام امواج منتشر شده از سطح خورشید می‌شود. وجود این اشعه در نور خورشید باعث آفتاب سوختگی در پوست بدن می‌شود.
انواع اشعه های ماوراء بنفش:
بخشی از اشعه فرابنفش که به سطح زمین می‌رسد، شامل دو طول موج مختلف UVA و UVB است. هر‌چه طول موج یک اشعه بلندتر باشد، شدت نفوذ آن بیشتر بوده ولی انرژی آن کمتر است؛ و در مقابل، اشعه با طول موج کوتاه‌تر، انرژی بیشتر و شدت نفوذ کمتر دارد.
اشعه UVA : اشعه های UVA به دلیل اثر آرام آن بروی پوست به راحتی دیده نمی شود ولی بسیار مخرب هستند. به دلیل طول موج های بلند وارد پوست شده و روی منافذ پوست اثر می گذارند. اثرات زیر پوست UVA بر ساختار بافت کلاژن و الاستین بوده و روی ساختار سلول های زیر پوست تغیراتی ایجاد می کند.
اشعه UVB : اشعه های UVB تنها می توانند روی لایه سطحی پوست اثر بگذارند، که شما آنرا در برنزه شدن و حتی آفتاب سوختگی پوست می بینید. برخلاف اشعه UVA، قدرت اشعه UVB، در طول سال متغیر است و در ضمن علاوه بر آفتاب سوختگی، باعث سرطان پوست نیز می تواند بشود. بنابراین باید آن را جدی بگیریم و از پوست خود در مقابل آن محافظت کنیم.
اشعه UVC : این اشعه قوی ترین و مرگبارترین اشعه ای است که از خورشید ساطع می شود اما خوشبختانه لایه اوزون جلوی رسیدن آن را به سطح زمین می گیرد و لازم نیست نگران آن باشیم.
درمان و پیشگیری آسیب های ناشی از اشعه های ماوراء بنفش
همیشه با رعایت چندین مورد کلیدی از پوست خود مراقب کنید:
1- پوشش مناسب (شامل کلاه لبه دار، عینک آفتابی، بلوز آستین بلند و در عین حال نازک)
2- نبودن طولانی مدت در معرض نور خورشید
3- استفاده از محصولات ضدآفتاب و تجدید آن ها بعد از دو ساعت
4- در صورت امکان بیرون نیامدن از خانه بین 10 صبح تا 4 بعدازظهر
بهتر است بدانیم بودن در معرض نور خورشید قوانین خاصی دارد که باید به آنها توجه کنیم:
- در ساعات اوج تابش نور خورشید نباید به مدت طولانی زیر نور آن قرار گرفت و حتی المقدور بهتر است در سایه باشیم.
- از بردن کودکان خود زیر تابش مستقیم نور خورشید خودداری کنیم.
- برای خود و کودکانمان از کلاه، عینک آفتابی و پوشش مناسب استفاده کنیم.
- برای محافظت از نور خورشید، از محصولات ضدآفتاب مناسب جنس پوست خود استفاده کنیم.
- زمان استفاده از محصولات ضدآفتاب، سخاوتمند باشیم و در ضمن فراموش نکنیم که تاثیر این محصولات تا مدت زمان خاصی روی پوست ما باقی می ماند و حتما در صورتی که عرق کرده اید و یا با دستمال صورت خود را پاک کرده اید و یا مواردی از این قبیل، ضدآفتاب روی پوستتان را تجدید نمائید.
ضرورت استفاده از ضدآفتاب
یکی از بهترین گزینه‌هایی که از پوست در برابر آفتاب محافظت می‌کند، ضدآفتاب است. ضدآفتاب استاندارد، میزان قابل‌توجهی از نور آفتاب را منعکس یا جذب می‌کند و اجازه ورود آفتاب را به لایه‌های زیرین پوست نمی‌دهد. به بیان دیگر ضدآفتاب از پیری پوست، ایجاد چین و چروک، سرطان پوست و آفتاب سوختگی پیشگیری می‌کند. استفاده از ضدآفتاب باعث جذب اشعه یا بازگشت و انعکاس آن از سطح پوست می‌شود و به این ترتیب از نفوذ اشعه آفتاب جلوگیری می‌کند.
از زمان تولید و فروش ضدآفتابها در سراسر دنیا مصرف کنندگان با اصطلاحات پیچیده‌ای روی ضدآفتابها رو به رو بوده‌اند. این عبارات در حالی که برای آگاه کردن مصرف‌کننده درج می‌شود، به دلیل استانداردهای مختلف در روش اندازه‌گیری میزان محافظت و قوانین متفاوت کشورها بیشتر باعث سردرگمی مصرف‌کننده شده است. در ادامه توضیحاتی در مورد SPF و PPD و PA موجود در ضد آفتاب ها ارائه خواهد شد :
SPF
SPF مخفف Sun Protection Factor یا فاکتور محافظتی آفتاب، بیانگر میزان محافظت از پوست در برابر اشعه UVB است .
تصور کنید اگر بدون ضدآفتاب و هیچ پوششی در معرض اشعه آفتاب قرار بگیرید پس از ۱۰ دقیقه دچار آفتاب سوختگی شوید، حال اگر از یک ضد آفتاب با فاکتور حفاظتی 30 (SPF30) استفاده کنید می‌توانید بدون این که بسوزید ۳۰ برابر بیشتر در آفتاب قرار بگیرید یعنی ۳۰۰ دقیقه یا ۵ ساعت. اما شدت طول موج اشعه آفتاب در طول روز و همچنین بسته به مکان زندگی و اقلیم منطقه متفاوت است و علاوه بر این حساسیت پوست افراد نسبت به اشعه فرابنفش با هم تفاوت دارد، به همین دلیل هر ضدآفتاب با هر میزان محافظت باید هر ۲ ساعت یک بار تجدید شود.
توجه داشته باشید هیچ ضدآفتابی نمی تواند صد درصد اشعه UVB را مسدود کند و ضدآفتاب های با SPF بسیار بالا هم محافظتی خیلی بیشتر از یک ضدآفتاب با SPF 30یا حتی ۵۰ فراهم نمی آورند. یک ضدآفتاب با SPF 50 حدود ۹۳ درصد و ضدآفتاب با SPF 30 حدود ۹۷ درصد از اشعه UVB را بلاک می‌کنند. افزایش محافظت در SPF های بالاتر از این هم تدریجی‌تر خواهد بود: بلاک ۹۸ درصد اشعه UVB برای SPF 50 و ۹۹ درصد برای SPF ۱۰۰. ملاحظه می‌کنید تفاوت محافظت UVB در یک ضدآفتاب با SPF100 با ضدآفتاب SPF 30 تنها ۲ درصد است. به همین دلیل – امکان گمراهی مصرف‌کننده و اعتماد کاذب به محافظت بالای ضدآفتابها – درج SPF بالاتر از ۵۰ در اروپا ممنوع است.
به خاطر داشته باشید ضدآفتاب باید تنها یکی از استراتژی‌های شما برای محافظت از اشعه آفتاب باشد. علاوه بر ضدآفتاب از کلاه و پوشش مناسب استفاده کنید و در جست و جوی سایه باشید. بین ساعات ۱۰ صبح تا ۴ بعد از ظهر در معرض اشعه آفتاب قرار نگیرید.
PPD
PPD مخفف Persistent Pigment Darkening به معنی رنگدانه تیره‌کننده پایدار معیاری است که در ابتدا در ژاپن طراحی شد و هم‌اکنون به عنوان یک روش استاندارد در آسیا و اروپا استفاده می‌شود. شرکت اورئال از جمله شرکت‌هایی است که از این روش استفاده می‌کند. این سیستم با آن چه که درباره SPF خواندیم شباهت بسیاری دارد با این تفاوت که در این جا محافظت پوست در برابر اشعه UVA و در برابر تیره شدن اندازه گیری می‌شود. در تست PPD افراد در تخت های برنزه تنها در معرض اشعه UVA قرار می‌گیرند و نتایج به دست آمده بر حسب مدت زمانی که طول می‌کشد پوست فرد تیره شود در حالت با پوشش ضدآفتاب و بدون پوشش با هم مقایسه می‌شوند. مانند آن چه درباره SPF خواندیم PPD 10 به این معناست که پوست شما با این ضدآفتاب ۱۰ برابر بیشتر از زمانی که بدون پوشش در آفتاب رنگ می‌گیرید، رنگ گرفته و تیره خواهد شد.
PA
مخفف Protection Grade of UVA به معنای درجه حفاظت UVA است. سیستم PA در آسیا در کشورهای ژاپن و کره جنوبی استفاده می‌شود که به طور ساده نتایج به دست آمده از روش PPD را دسته بندی می‌کند و محدوده PA+ تاPA++++ را دربر‌می‌گیرد. یک ضدآفتاب با PA+ بیانگر PPD به اندازه ۲ یا کمتر از۴، PA++ بیانگر PPD به اندازه ۴ تا ۸، PA+++ بیانگر PPD به اندازه ۸ تا ۱۶ و نهایتا PA++++ مخصوص ضدآفتاب‌هایی با PPD بیشتر از ۱۶ هستند.
معایب PA : به دلیل نحوه رتبه‌بندی در سیستم PA دو ضدآفتاب یکی با PPD 20 و دیگری با PPD 50 هر دو می توانند با PA+++ یا PA++++ رتبه‌بندی شوند و راهی برای بیان این که محافظت کدام بیشتر است وجود ندارد. از طرف دیگر همه کشورها بالاترین حد حفاظت را به PA++++ به روز نکرده‌اند و همچنان حداکثر محافظت را با PA+++ بیان می‌کنند.
نکات استفاده از ضد آفتاب
ضد آفتاب را در زمانی که از منزل خارج می شوید حتما استفاده کنید. و به نکات زیر توجه کنید.
- حداقل ۲۰ دقیقه قبل از خارج شدن از منزل آن را استفاده کنید.تا زمان کافی را برای جذب و عملکرد مناسب به ضد آفتاب خود بدهید.
- توجه داشته باشید که یک بار استفاده از ضد آفتاب برای مدت طولانی کافی نمی باشد و هر دو ساعت دوباره باید تمدید شود.
- ضد آفتاب را قبل از پوشیدن لباس ها روی بدن بزنید تا مطمئن باشید تمام نقاط بدن را پوشش داده اید.آگاه باشید که تمام قسمتهای پوست حتی گوش ها و… نیاز به محافظت در برابر آفتاب دارند.فراموش نکنید لب های شما نیز به ضد آفتاب نیاز دارند زیرا در معرض تابش اشعه خورشید هستند ؛ پس از محصولات و ضد آفتاب های مخصوص لب نیز استفاده کنید.
- توجه داشته باشید که ضد آفتاب و محصولات مراقبت از پوستی را خریداری کنید که
با SPF و PA+++ برچسب گذاری شده اند و برچسب “Broad Spectrum” برای اطمینان از اینکه بهترین محافظت را دارند تهیه کنید.
- به تاریخ انقضای ضد آفتاب خود توجه کنید زیرا در صورت منقضی شدن، دیگر اثر محافظتی ای نخواهد داشت.
پوست شما مستحق محافظت میباشد بنابراین دانستن نحوه صحیح مراقبت از پوست در برابر آفتاب،پوست را از آسیب های خورشید محافظت می کند.
آثار مفید پرتو فرابنفش (UV)
ساخت ویتامینD : نور خورشید کمک شایانی به ساخت ویتامین "د "در بدن انسان می کند. ویتامین D جزء ضروری برای ساخت استخوان ها است. همچنین کمک شایانی به ارتقای سیستم ایمنی و پیشگیری از سرطان ها مثل سرطان کولون می کند و در پیشگیری از افسردگی نیز نقش دارد.
آثار گندزدائی و ضدعفونی کنندگی: اشعه UV قدرت باکتری کشی و ویروس کشی بسیار بالائی دارد. از دوران قدیم از آفتاب و نور خورشید جهت حذف میکروارگانیسم ها استفاده می شده است. اشعه ماورای بنفش قادر است بر ژنوم میکروارگانیسم ها اثر گذاشته و منجر به تخریب آن شود که در اینصورت مرگ میکروارگانیسم شامل باکتری، ویروس، قارچ با جلبک رقم خواهد خورد. بهمین دلیل و به این دلیل که UV هیچ اثر سوئی بر کیفیت آب ندارد، استفاده از آن روز به روز در حال افزایش است . امروزه بعنوان یک روش موثر در گند زدائی میکروبی ، چه در مقیاس خانگی و چه صنعتی و همچنین استفاده در تصفیه آب شهری مطرح است.
اصلاح مشکلات پوستی و درمان: اشعه UV بـه عنـوان یک روش درمانی برا ي بیماريهاي مانند اگزمـا، پسوریازیس، آکتینیک کراتوزیس و آکنه شناخته شـده است.
بهبود خلق و خو و روحیات: پژوهش های متعددی حاکی از افزایش فعالیت ترشحی غده پینه آل پس از دریافت نور خورشید است. یکی از این ترکیبات تریپتامین است که ترشح آن بهبود خلق و خو را بدنبال دارد.
کمک به بینائی در برخی حیوانات: نور یووی (UV) در تشخیص میوه های رسیده توسط برخی حیوانات حایز اهمیت است. گاهی اوقات بازتاب نور یووی برای پرنده ها نیز منجر به تشخیص بهتر محیط و در زنبورها به تشخیص گل مناسب کمک می کند.
جهت یابی: باز تاب پرتو فرابنفش (UV Light) به حشرات کمک می کند که مسیریابی بهتری داشته باشند. دلیل اینکه گاهی نورهای محیطی منجر به اختلال در پرواز حشرات می شود نیز همین است. از این تکنیک برای جذب حشرات و در ساخت حشره کش های نوری استفاده می شود.
برای لذت بردن و استفاده بهینه از فواید نور خورشید لازم است 15 دقیقه در روز در معرض آفتاب قرار بگیرید. اما به یاد داشته باشید مدت زمان طولانی‌تر می تواند خطرناک باشد و باعث بروز مشکلاتی گردد .
جالب است بدانید: مواد غذایی وجود دارد که باعث می شوند پوست ما در مقابل نور خورشید بیشتر محافظت شود. مولکول های طبیعی به نام کاروتنوئیدها و ویتامین C موجود در سبزی ها و میوه هایی که مصرف می کنیم و همین طور ویتامین E که باعث محافظت بهتر پوستمان می شود و خطرات ناشی از نورآفتاب را کاهش می دهد.
کلام آخر
مطالعه این مقاله از وب سایت دکتر مهناز شکروی به شما کمک کرد تا بدانید مضرات و فواید اشعه فرابنفش خورشید چیست و همچنین عامل مهم دیگری که باید مد نظر قرار دهید این است که کرم های ضد آفتابی را انتخاب کنید که فاقد پارابن باشند. پارابن ها در گروه مواد نگهدارنده طبقه بندی می شوند و علی رغم آنکه دارای خواص آنتی باکتریال هستند و از رشد میکروب ها در فرآورده های گوناگون جلوگیری می کنند؛ برای پوست مضر هستند و سبب ایجاد حساسیت، سوزش و التهابات پوستی می شوند. از کرم هایی استفاده کنید که بجای پارابن از نگهدارنده های مناسب در آنها استفاده شده باشد.
