ویتامین‌ها جزء مواد ضروری برای بدن انسان هستند و انواع مختلفی از آن‌ها شامل ویتامین C، گروه B و … وجود دارد. در این بین ویتامین ب 12 یکی از ویتامین‌های مهم برای بدن است. این ویتامین برای ساخت DNA و گلبول‌های قرمز و حمایت از سیستم عصبی بسیار مهم است. حتی تاثیر ویتامین b12 برای رشد مو به اثبات رسیده است. بسیاری از علائم کمبود ویتامین B12 منجر به کمبود سلول‌های خونی سالم می‌شود. بدن برای رساندن اکسیژن به قسمت‌های مختلف و حفظ سلامت اندام‌ها به مقدار زیادی از این سلول‌ها نیاز دارد.
اما از کجا بدانیم کمبود ب12 داریم؟ اگر با نشانه‌های کمبود این ویتامین آشنا نیستید، نگران نباشید؛ چرا که در این مقاله از دکتر مهناز شکروی قصد معرفی و نشانه های کمبود ویتامین B12 را داریم؛ پس تا پایان مقاله همراه ما باشید.
فواید ویتامین B12
در ابتدا به چند مورد از فواید ویتامین B12 می پردازیم :
- وجود کوبالامین برای بسیاری از عملکردهای بدن مهم است، از جمله:
- عملکرد طبیعی مغز و سیستم عصبی
- عملکرد شناختی (توانایی تفکر)
- تولید گلبول‌های قرمز و پیشگیری از کم‌خونی
- کمک به ایجاد و تنظیم DNA
- پیشگیری از ناهنجاری‌های مادرزادی
- محافظت از چشم در برابر دژنراسیون ماکولا (تخریب لکه‌ی زرد در شبکیه‌ی چشم)
- تولید انرژی
تحقیقات در مورد ارتباط ویتامین B12 و لاغری نشان می‌دهد که این ویتامین روی چربی و متابولیسم بدن تأثیر دارد و با کاهش خطر چاقی در کودکان و بزرگسالان مرتبط است. با این حال، مشخص نیست که آیا افزایش دریافت کوبالامین در افرادی که به کمبود آن مبتلا نیستند می‌تواند به کاهش وزن کمک کند یا خیر.
چون بدن قادر به ساخت کوبالامین نیست، باید این ویتامین را از غذا یا مکمل دریافت کنید. کوبالامین تا پنج سال در کبد ذخیره می‌شود، اما اگر به‌طور منظم منابع آن را مصرف نکنید، در نهایت ممکن است دچار کمبود شوید.
وقتی بدن ویتامین B12 کافی نداشته باشد، تولید گلبول‌های قرمز کاهش می‌یابد. این وضعیت که به آن کم‌خونی می‌گویند، اکسیژن‌رسانی به بافت‌ها را مختل می‌کند. کم‌خونی مگالوبلاستیک (Megaloblastic anemia)، مشکلی است که در اثر کمبود ویتامین B12 یا فولات (ویتامین B9) ایجاد می‌شود و در مبتلایان به آن گلبول‌های قرمز خون بزرگ‌تر از حد طبیعی هستند و نمی‌توانند به‌درستی عمل کنند.
علائم کمبود ویتامین B12 یا فولات
1-خستگی
اگر کمبود ویتامین b12 دارید، احتمالا احساس خستگی می‌کنید. سلول‌های بدن برای عملکرد صحیح به این ویتامین نیاز دارند. به این ترتیب، داشتن سطوح کم B12 می‌تواند تولید طبیعی گلبول‌های قرمز خون را کاهش دهد و در نتیجه باعث مختل شدن اکسیژن‌رسانی شود. به‌طور خاص، کمبود ویتامین b12 می‌تواند باعث کم‌خونی مگالوبلاستیک شود. این نوع کم‌خونی منجر به تشکیل گلبول های قرمز بزرگ، غیر طبیعی و نابالغ می‌شود.
2- مشکلات گوارشی
کمبود ویتامین B12 احتمالا باعث اسهال، حالت تهوع، یبوست، نفخ، گاز و سایر علائم گوارشی شود. این مشکلات می‌تواند بر بزرگسالان و کودکان تاثیر بگذارد. کمبود گلبول‌های قرمز بدین معنی است که اکسیژن کافی به روده نمی‌رسد. اکسیژن ناکافی می‌تواند باعث مشکلاتی مانند اسهال شود.
3- پوست رنگ پریده یا زرد
کم‌خونی مرتبط با کمبود ویتامین b12 مانند کم‌خونی ناشی از فقر آهن، احتمالا پوست بدن را به دلیل کمبود گلبول‌های قرمز، رنگ پریده کند. همچنین کمبود ویتامین گروه ب می‌تواند منجر به بیماری یرقان یا زردی (jaundice) شود. در واقع این عارضه باعث می‌شود که پوست و سفیدی چشم به دلیل سطوح بالای بیلی‌روبین (bilirubin)، رنگ زردی به خود بگیرند.
4- سردرد
یکی دیگر از نشانه‌های کمبود ویتامین B12 سردرد است. سردرد یکی از شایع‌ترین علائم گزارش شده مربوط به کمبود این ویتامین در بزرگسالان و کودکان است. یک مطالعه در سال ۲۰۱۹با ۱۴۰ نفر که نیمی از آن‌ها میگرن را تجربه کردند، نشان داد که سطح ب12 خون در شرکت‌کنندگان مبتلا به میگرن به‌طور قابل توجهی کمتر بود. افرادی که بالاترین سطح B12 را داشتند، در مقایسه با شرکت‌کنندگان با کمترین سطح B12 داشتند، احتمال ابتلا آن‌ها به میگرن ۸۰ درصد کمتر بود.
5- مشکل در تمرکز
از آن‌جایی که کمبود ویتامین B12 بر سیستم عصبی مرکزی تاثیر منفی می‌گذارد، افرادی که سطح پایین این ویتامین را دارند، ممکن است احساس مه‌مغزی داشته باشند و برای تمرکز و انجام وظایف خود دچار مشکل شوند. بسیاری از تحقیقات، سطوح پایین B12 را با بدتر شدن عملکرد ذهنی در افراد مسن مرتبط دانسته‌اند. خوشبختانه، مطالعات نشان داد که اختلالات ذهنی مربوط به کمبود ویتامین B12 می‌تواند با درمان بهبود یابد.
6- خواب رفتن دست و پا
بسیاری از بزرگسالان و کودکانی که کمبود ویتامین B12 دارند، خواب رفتن، سوزش یا گزگز شدن در نواحی خاصی از بدن مانند دست‌ها و پاها را تجربه کرده‌اند. متاسفانه این علامت با علائم مربوط به نوروپاتی دیابتی همپوشانی دارد. افراد مبتلا به دیابت که متفورمین مصرف می‌کنند در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به کمبود این ویتامین هستند؛ چرا که این دارو می‌تواند جذب ویتامین B12 در بدن را کاهش دهد. بنابراین، کمبود این ویتامین می‌تواند به اشتباه به‌عنوان نوروپاتی محیطی در افراد مبتلا به دیابت تشخیص داده شود.
7- ضربان قلب سریع
ضربان قلب سریع ممکن است نشانه کمبود ویتامین B12 باشد. برای جبران کاهش تعداد گلبول‌های قرمز در بدن، احتمالا قلب سریع‌تر شروع به تپیدن کند. در واقع با این روش بدن در تلاش است تا اطمینان حاصل کند که اکسیژن کافی در تمام سیستم‌های بدن گردش می‌کند و به همه اندام‌ها می‌رسد.
8- کاهش اشتها و کاهش وزن
همان‌طور که گفته شد، یکی از نشانه‌های کمبود ویتامین B12، مشکلات گوارشی است. فرد در اثر این نوع مشکلات مانند حالت تهوع احتمالا اشتهای خود را از دست می‌دهد. همچنین کاهش اشتها می‌تواند در دراز مدت منجر به کاهش وزن شود.
9- مشکلات بینایی
تاری دید یا اختلال بینایی، یکی از علائم کمبود ویتامین B12 است. این مشکل زمانی رخ می‌دهد که کمبود ویتامین درمان نشده و عصب بینایی که به چشم منتهی می‌شود، آسیب ببیند. این آسیب‌دیدگی روی انتقال پیام‌های عصبی که از چشم به مغز منتقل می‌شوند، تأثیر گذاشته و بینایی را مختل می‌کند. به این شرایط «نوروپاتی بینایی» می‌گویند. اگرچه نوروپاتی بینایی نگران‌کننده است، اما در اغلب مواقع برگشت‌پذیر و قابل درمان است.
10-تنگی نفس
کم‌خونی ناشی از کمبود کوبالامین ممکن است شما را دچار تنگی نفس و سرگیجه کند. بروز این مشکل را می‌توان با کمبود گلبول‌های قرمز و افزایش سرعت ضربان قلب مرتبط دانست. تمام افرادی که به مشکلات تنفسی مبتلا می‌شوند، باید بلافاصله به پزشک مراجعه کنند.
کمبود ویتامین B12 چه مشکلی ایجاد می‌کند؟
کمبود ویتامین ب 12 می‌تواند آسیب عصبی غیرقابل بازگشتی را ایجاد کند. از دست دادن حافظه، گیجی، ناتوانی در تمرکز، بی خوابی، مشکلات روده و کنترل مثانه از دیگر عوارض کمبود B12 است.
می توان گفت ویتامین های گروه ب، به خصوص ب۱۲ از مهم‌ترین ویتامین‌ها هستند و به دلیل تاثیری که روی سیستم اعصاب، متابولیسم و ساخت گلبول قرمز دارند و این‌که از منابع حیوانی به دست می‌آیند، توصیه می‌شود به صورت ناشتا میل شوند تا تاثیر بیشتری روی بدن بگذارند.
