سرطان ریه یکی از شایع ترین علل مرگ و میر در جهان است. مصرف سیگار و دخانیات در 80 الی 90 درصد مواقع علت سرطان ریه می باشند. به طور کلی علت سرطان ریه 2 نوع است. در اکثر موارد دیواره برونش ها دچار سرطان می شوند. به طور کلی در مردان علائم سرطان ریه بیشتر دیده می شود ولی در چند سال اخیر علائم سرطان ریه در زنان تا 3 برابر افزایش پیدا کرده است. این آمار ها نشان می دهند که مهم ترین علت سرطان ریه که همان سیگار است در زنان نیز رو به افزایش است. در ادامه این مطلب از دکتر مهناز شکروی با ما همراه باشید تا با سرطان ریه و علل و درمان آن بیشتر آشنا شوید .
با سرطان ریه آشنا شوید
این سرطان با رشد کنترل‌نشده سلول‌های شُش یا همان ریه ایجاد میشود. سلول‌های بدن در این ناحیه تقسیم می‌شوند و تعداد زیادی سلول مشابه خودشان به وجود می‌آورند. تقسیم سلولی و تولید سلول‌های مشابه امری عادی است اما اگر شمار این سلول‌های مشابه و تازه زیاد شود، اوضاع عادی نخواهد ماند.
در واقع، گاهی سلول‌ها در زمانی که نباید بنا به جهش‌هایی دست به تولید بیش از حد می‌زنند. سلول‌های ایجادشده توده‌هایی می‌سازند که مانع از عملکرد عادی بدن در ناحیه ریه‌ها می‌شوند.
سرطان در ریه معمولاً از نایژه‌ها یا کیسه‌های هوایی کوچک موسوم به آلوئول (alveoli) شروع میشود. گاهی هم سرطان در نقطه دیگری از بدن شروع میشود و بعد در سایر بخش‌ها از جمله ریه پخش میشود. به این نوع از سرطان‌ها متاستاز می‌گویند.
علل بروز سرطان ریه
شایعترین دلایل شامل موارد زیر می‌شوند:
1- مصرف دخانیات
ایجاد سرطان‌ریه به شدت با سیگار کشیدن مرتبط است تقریبا 80 درصد از سرطان‌های ریه ب دلیل مصرف دخانیات است. کشیدن پیپ و سیگار نیز می‌تواند باعث این بیماری شود، اما خطر آن به اندازه سیگار کشیدن نیست. دود تنباکو حاوی بیش از 4000 ترکیب شیمیایی است که بسیاری از آنها سرطان‌زا هستند.
2- سابقه خانوادگی بیماری
اگرچه بیشتر سرطان‌های ریه با سیگار کشیدن مرتبط هستند، اما همه سیگاری‌ها به سرطان ریه مبتلا نمی‌شوند و سرطان‌ریه می‌تواند در افرادی که هرگز سیگار نکشیده‌اند یا در معرض دود دست دوم قرار نگرفته‌اند رخ دهد. این مشاهدات نشان می‌دهد که ژنتیک ممکن است در ایجاد سرطان‌ریه نقش داشته باشد.
3- آلودگی هوا
سایر علل ابتلا به این نوع سرطان شامل آلودگی هوا (از وسایل نقلیه، صنایع و تولید برق) و استنشاق الیاف آزبست و سایر مواد سرطان‌زا مانند آرسنیک و کروم (معمولا در محل کار) است.
انواع سرطان ریه
در اکثر موارد سرطان ریه از سلول های دیواره برونش ها و برونشیول ها که اجازه می دهند هوا در ریه گردش کند، ایجاد می شود. سرطان ریه به دو نوع سرطان ریه سلول های کوچک و سرطان ریه سلول های غیر کوچک تقسیم میشود.
سرطان ریه سلول های کوچک: سرطان سلول های کوچک ریه تقریبا 15 درصد از سرطان های ریه را تشکیل می دهند. سرطان ریه در این نوع به سرعت پیشروی می کند. معمولا وقتی بیمار متوجه علائم سرطان ریه می شود که کل بدن با این بیماری درگیر شده باشد. درمان سرطان ریه از این نوع بسیار مشکل و زمان بر است وعلت آن سیگار کشیدن و مصرف مکرر دخانیات است.
سرطان ریه سلول غیر کوچک: سرطان ریه سلول غیر کوچک در زنان و افراد غیر سیگاری کمی بیشتر است. علت سرطان ریه در این نوع سرطان کمتر مرتبط با کشیدن سیگار است. عمدتا علت سرطان ریه در این نوع سرطان مربوط به آزبست و گرد و غبار است. البته علت سرطان ریه می تواند مربوط به بیماری یا فیبروز ریوی نیز باشد.
متاستاز سایر سرطان ها در ریه: گاهی اوقات تومور هایی در ریه ها دیده می شوند که ممکن است علائم سرطان ریه در فرد به وجود بیاورند. این تومور ها، سلول هایی از تومور های سرطانی دیگری هستند که در ریه گسترش یافته و علائم در فرد بروز پیدا کرده است.
علائم سرطان ریه
سرطان ریه علائمی دارد که برخی از آنها عبارتند از:
-سرفه مزمن که هیچ گاه از بین نمی رود
- سرفه مزمن ناشی از مصرف دخانیات
- سرفه همراه با خلط خونین ( حتی اگر بسیار کم باشد )
- تنگی نفس
- درد در ناحیه قفسه سینه
- گرفتگی صدا
- تغییرات در تارهای صوتی
- دردهای ناشی از تورم اعصاب در ناحیه کتف
- احساس سنگینی سر و تنگی نفس و ناراحتی کلی
- تب و لرز
معمولا هنگامی که سرطان اتفاق می افتد ( در مراحل اولیه سرطان ) بافت های داخلی ریه درگیر می شوند. همانطور که ذکر شد 90 در صد افراد مبتلا به سرطان ریه سیگاری بوده اند ، اما ممکن است برخی از اشخاص مبتلا به سرطان ریه به هیچ وجه سیگاری نبوده و هیچ مصرف دخانیات نداشته اند. دراین موارد دلیل اصلی ابتلا به بیماری سرطان ریه را نمی توان تشخیص داد.
عوارض سرطان ریه
اگر سرطان ریه به پیشروی خود ادامه دهد می‌تواند عوارض متعددی ایجاد کند. این عوارض با سرایت سلول‌های بدخیم به بافت‌های دیگر و همچنین با عوارض شیمی‌درمانی در ارتباط است. برخی از پیامدهای احتمالی سرطان ریه به‌قرار زیر است:
▪ سندرم ورید اجوف فوقانی
تومورهای ناحیه فوقانی ریه راست، پتانسیل مسدود کردن جریان خون ورید اجوف فوقانی، سیاهرگ بزرگی که خون را از قسمت فوقانی بدن به قلب می‌برد، را دارند. این عارضه گاهی باعث تورم صورت، سرگیجه و از دست دادن هوشیاری میشود.
▪ متاستاز
سرطان ریه در مراحل پیشرفته به سایر قسمت‌های بدن ازجمله مغز، استخوان‌ها و غدد فوق کلیوی سرایت می‌کند.
▪ عفونت ریه
افراد مبتلا به این سرطان به دلیل کاهش عملکرد سیستم ایمنی بیشتر در معرض خطر عفونت‌های ریه مانند ذات‌الریه یا برونشیت هستند. افت محسوس کارایی سیستم ایمنی ممکن است نتیجه خود سرطان و یا شیمی‌درمانی باشد.
▪ انسداد قلب
اگرچه این مورد نادر است اما در بعضی شرایط سرطان ریه می‌تواند به قلب سرایت کند و شریان‌های قلب را تحت فشار قرار دهد. این روند آسیب‌زا می‌تواند باعث ایجاد مشکلاتی همچون تورم بدن، انسداد قلب، آریتمی و یا حمله قلبی شود.
▪ هیپرکلسمی
سرطان ریه گاهی باعث افزایش سطح کلسیم خون میشود (هیپرکلسمی). این عارضه حالت تهوع، استفراغ، تشنگی بیش‌ازحد و درد معده را به دنبال دارد. تصور بر این است که هیپرکلسمی ۳۰ درصد از افراد مبتلا به سرطان را تحت تأثیر قرار می‌دهد.
▪ لخته خون
بیماران مبتلا به این نوع سرطان در معرض خطر ترومبوز وریدی یا همان تشکیل لخته هستند. اگر لخته به عروق ریه‌ها نفوذ کند احتمال مختل شدن جریان خون و بروز آمبولی ریه وجود دارد.
▪ نوروپاتی
گاهی تومورهای ریه بر اعصاب چشم، صورت و شانه‌ها تأثیر می‌گذارند. این تأثیر باعث بروز درد در دست‌ها، شانه و یا منجر به افتادگی پلک و تغییر در اندازه مردمک میشود.
▪ تأثیر بر طناب نخاعی
در مراحل پیشرفته سرطان ریه، سلول‌های بدخیم ممکن است به ستون فقرات گسترش یابند و با تشکیل تومورهای ثانویه مهره‌ها و نخاع را تحت فشار قرار دهند و باعث کمردرد، ضعف و مشکل در راه رفتن شوند. طبق مطالعات، این مشکل در حدود ۲۸ درصد از افراد مبتلا به این نوع سرطان دیده میشود.
درمان سرطان ریه چگونه است؟
حتماً این پرسش مهم در ذهنتان وجود دارد که آیا سرطان ریه درمان دارد؟ بله! روش‌های مختلفی برای پاک‌سازی بدن از سلول‌های ریه سرطانی یا کنترلشان وجود دارد. با روش‌های مختلف، این سلول‌ها از بین می‌روند، تکثیرشان کنترل میشود یا به سیستم ایمنی در جنگیدن با آنها آموزش داده میشود.
بعضی از روش‌های درمانی هم به کاهش علائم‌ها و تسکین درد ناشی از بیماری کمک می‌کنند. روش درمانی متناسب با نوع سرطان، میزان گسترش آن در بدن و عوامل دیگر تعیین میشود.
از روش‌های درمانی مختلف باید به موارد زیر اشاره کنیم:
-جراحی
- جراحی با فرکانس رادیویی
- پرتودرمانی
- شیمی‌درمانی
- درمان دارویی هدفمند
- ایمونوتراپی یا ایمنی‌درمانی
- درمان‌های تسهیل و کاهش علائم
1- جراحی
برای درمان سرطان ریه از نوع NSCLC که پخش نشده یا نوع SCLC که فقط به یک تومور محدود است از جراحی استفاده میشود. احتمال دارد که جراح تومور و بخشی از بافت سالم اطرافش را برای اطمینان از پاک‌سازی سلول‌های سرطانی بردارد. در بعضی از موارد سرطان ریه پیشرفته هم امکان دارد که تمام این عضو خارج شود تا امکان بازگشت بیماری وجود نداشته باشد.
2- جراحی با فرکانس رادیویی
گاهی برای درمان سرطان ریه از نوع NSCLC که در آن تومورها در لبه‌های ریه قرار دارند از روش جراحی با فرکانس رادیویی استفاده میشود. در این روش از امواج رادیویی پرانرژی برای حرارت‌دادن و از بین‌بردن سلول‌های سرطانی استفاده میشود.
3- پرتودرمانی
در پرتودرمانی هم از پرتوهای پرانرژی برای کشتن سلول‌های سرطانی استفاده میشود. این روش به تنهایی یا در کنار جراحی برای بهبود سرطان و کنترل اوضاع کاربرد دارد. پرتودرمانی را برای کوچک‌کردن تومورها و تسکین درد بیماری هم به کار می‌گیرند و هم در درمان سرطان‌های NSCLC کاربرد دارد و هم درمان نوع SCLC.
4- شیمی‌درمانی
درمان سرطان ریه با شیمی درمانی هم وجود دارد. شیمی‌درمانی یا کِموتراپی (Chemotherapy) هم روشی است که در آن از ترکیبی از داروها برای توقف رشد سلول‌های سرطانی استفاده میشود. امکان به‌کارگیری این روش، قبل یا بعد از جراحی یا در کنار روش‌های درمانی دیگر وجود دارد.
5- درمان دارویی هدفمند
در بعضی از انواع سرطان ریه مانند نوع NSCLC، سلول‌ها دچار تغییراتی (جهش) می‌شوند که رشد سرطان را به همراه دارد. در روش‌های هدفمند از داروهای خاصی برای کُندکردن یا تخریب سلول‌های سرطانی استفاده میشود.
داروهای دیگری مانند داروهای بازدارنده رگ‌زایی (angiogenesis inhibitors) هم می‌توانند مانع تولید رگ‌هایی خونی جدید در تومور شوند. در نتیجه توانایی سلول‌های سرطانی برای رشد کم میشود.
6- ایمونوتراپی یا ایمنی‌درمانی
بدن ما معمولاً سلول‌های تخریب‌شده یا خطرناک را شناسایی می‌کند و از بین می‌برد. سرطان روش‌های مختلفی برای پنهان‌شدن از دید سیستم ایمنی پیش می‌گیرد تا مانع از تخریب سلول‌های خطرناک شود.
در روش ایمنی‌درمانی یا ایمونوتراپی، امکان فاش‌کردن سلول‌های سرطانی به سیستم ایمنی به وجود می‌‌آید و بدن توانایی جنگیدن با آنها را پیدا می‌کند.
7- درمان‌های تسهیل و کاهش علائم
بعضی از روش‌های درمانی هم برای کاهش دردها و تسهیل علائم مانند کمک‌کردن به تنفس هستند. از جمله این درمان‌ها باید به روشهایی اشاره کرد که تومورهای مسدودکننده راه‌های هوایی ریه را کوچک می‌کنند یا از بین می‌برند. روشهایی هم برای برداشتن مایع از اطراف شش‌ها و جلوگیری از بازگشت آن وجود دارد.
سخن پایانی
این سرطان مانند هر سرطان دیگری نیازمند توجه می باشد تا در صورت مواجه با علائم مربوط با این سرطان سریعا به پزشک مراجعه کنید و روند درمانی را پیش بگیرید.
