ما در طول زندگی بارها با اصطلاح اسکیزوفرنی یا شیزوفرنی مواجه شده ایم. بسیاری اوقات خودمان به دیگران برچسب چنین بیماری زده ایم یا دیگران به شوخی یا جدی به ما برچسب زده اند. اما اسکیزوفرنی چیست؟ آیا ممکن است ما یا افراد خانواده مان یا کودکانمان دچار چنین عارضه ای که نسبتا نیز شایع است شده باشیم؟ در ادامه این مطلب از دکتر مهناز شکروی، نکات مهمی درباره عامل بیماری اسکیزوفرنی علائم و درمان آن ارائه خواهد شد.
اسکیزوفرنی چیست؟
بیماری اسکیزوفرنی ( شیزوفرنی) یک اختلال روانشناختی است که در حدود یک نفر در هر صد نفر به آن مبتلا می شوند، این بیماری دربین مردها و زنان به یک اندازه شایع است و در جوامع شهری و بین گروه های اقلیت بیشتر مشاهده شده است، قبل از سن ۱۵ سالگی بسیار نادر است اما در هر سنی پس از آن رخ می دهد، و بیشتر در سنین ۱۵ تا ۳۵ سالگی مشاهده شده است.
واژه «اسکیزو» به معنی گسیختگی است و «فرنی» نیز به ذهن و روان اشاره دارد. بیماری اسکیزوفرنی اغلب به اختلال گسیختگی شخصیتی اشاره دارد، زیرا افکار و احساسات فرد مبتلا به این عارضه دارای ارتباط منطقی و معمول با یکدیگر نیستند، فرد مبتلا قادر نیست تخیلات خود را از واقعیت افتراق دهد و بنابراین رفتاری غیرمنطقی و غیرعادی دارد.
علائم اسکیزوفرنی
در برخی افراد، اسکیزوفرنی به طور ناگهانی و بدون هشدار ظاهر می شود. اما برای بیشتر افراد، مدت‌ها قبل از اولین دوره شدید، با علائم هشداردهنده ظریف و کاهش تدریجی عملکرد ظاهر می‌شود. اغلب، دوستان یا اعضای خانواده از همان ابتدا متوجه می شوند که مشکلی وجود دارد، بدون اینکه دقیقاً بدانند چه چیزی وجود دارد.
در این مرحله اولیه اسکیزوفرنی، ممکن است برای دیگران عجیب و غریب، بی انگیزه، بی احساس و منزوی به نظر بیایید. ممکن است شروع به منزوی شدن کنید، شروع به نادیده گرفتن ظاهر خود کنید، چیزهای عجیب و غریب بگویید و نسبت به زندگی بی تفاوتی نشان دهید. ممکن است سرگرمی ها و فعالیت ها را رها کنید و عملکرد شما در محل کار یا مدرسه بدتر شود.
شایع ترین علائم هشدار دهنده اولیه اسکیزوفرنی عبارتند از:
- افسردگی، کناره گیری اجتماعی
- خصومت یا بدگمانی، واکنش شدید به انتقاد
- بدتر شدن بهداشت فردی
- نگاه صاف و بی بیان
- ناتوانی در گریه کردن یا ابراز شادی یا خنده یا گریه نامناسب
-پرخوابی یا بی خوابی؛ فراموشکار، ناتوان از تمرکز
- جملات عجیب یا غیرمنطقی؛ استفاده عجیب از کلمات یا شیوه صحبت کردن
در حالی که این علائم هشدار دهنده می تواند ناشی از تعدادی از مشکلات باشد – نه فقط اسکیزوفرنی – آنها باعث نگرانی هستند. وقتی رفتارهای غیرعادی باعث ایجاد مشکلاتی در زندگی شما یا یکی از عزیزانتان می شود، به دنبال مشاوره روانپزشکی باشید. اگر اسکیزوفرنی یا مشکل روانی دیگری دلیل آن باشد، درمان زودهنگام کمک خواهد کرد.
علائم اصلی اسکیزوفرنی
علائم مشخصه اسکیزوفرنی : هذیان، توهم، گفتار آشفته و رفتار آشفته با این حال، علائم اسکیزوفرنی به طور چشمگیری از فردی به فرد دیگر، هم از نظر الگو و هم از نظر شدت، متفاوت است. همه افراد مبتلا به اسکیزوفرنی همه علائم را ندارند و علائم اسکیزوفرنی نیز ممکن است در طول زمان تغییر کنند.
1- هذیان
هذیان یک ایده کاملاً ثابت است که شخص با وجود شواهد واضح و آشکار مبنی بر درست نبودن آن دارد. هذیان در اسکیزوفرنی بسیار رایج است و در بیش از ۹۰ درصد از مبتلایان به این اختلال رخ می دهد.
2- توهمات
توهمات یکی از مهمترین علائم اسکیزوفرنی هستند. توهمات صداها یا سایر احساساتی هستند که وقتی فقط در ذهن شما وجود داشته باشند واقعی هستند. در حالی که توهم می تواند هر یک از حواس پنج گانه را درگیر کند، توهمات شنوایی (مثلاً شنیدن صدا یا برخی صداهای دیگر) در اسکیزوفرنی رایج است. اینها اغلب زمانی اتفاق می‌افتند که شما خودگویی درونی خود را به‌عنوان منبعی بیرونی تعبیر می‌کنید.
توهمات اسکیزوفرنی معمولاً برای شما به عنوان فردی که آنها را تجربه می کند معنادار است. اغلب اوقات، صداها صدای کسی است که می شناسید و معمولاً انتقادی، مبتذل یا توهین آمیز است. توهمات بصری نیز نسبتاً رایج هستند، در حالی که همه توهمات زمانی که تنها هستید بدتر می شوند.
3- گفتار آشفته
اسکیزوفرنی می تواند باعث شود که در تمرکز و حفظ رشته فکری خود دچار مشکل شوید که ممکن است در نحوه صحبت کردن خود را نشان دهد. ممکن است به پرسش‌ها با یک پاسخ نامرتبط پاسخ دهید، جملاتی را با یک موضوع شروع کنید و در جایی کاملاً متفاوت به پایان برسانید، ناهماهنگ صحبت کنید یا چیزهای غیرمنطقی بگویید.
4- رفتار نامنظم
اسکیزوفرنی فعالیت های هدفمند را مختل می کند و توانایی شما را برای مراقبت از خود، کارتان و تعامل با دیگران مختل می کند. رفتار بی نظم به صورت زیر ظاهر می شود:
- کاهش در عملکرد کلی روزانه
- پاسخ های احساسی غیرقابل پیش بینی یا نامناسب
- رفتارهایی که عجیب به نظر می رسند و هدفی ندارند
تاثیر اسکیزوفرنی در زندگی
بیمار بتدریج از دنیای واقعی فاصله می‌گیرد و به دنیایی مجازی قدم می‌گذارد که برای او واقعی می‌نماید. او چیزهایی می‌بیند و می‌شنود و حس می‌کند که تنها برای او واقعی هستند.
در مغز بیمار همان تحولاتی رخ می‌دهد که به طور طبیعی در مغز انسان سالم هنگام دیدن، شنیدن و یا لمس کردن اتفاق می‌افتد. تفاوت تنها در این است که آنچه که بیمار مبتلا به اسکیزوفرنی می‌بیند یا می‌شنود وجود خارجی ندارد.
روانشناسان معتقدند که این افکار زاییده تصورات شخص نیست بلکه نتیجه فعل و انفعالاتی است که در مغز و سیستم عصبی بیمار رخ می‌دهد و او را به این باور می‌رساند که اینها واقعی است. این اختلال بر افکار شخص هم تاثیر می‌گذارد و بیمار دچار هذیان فکری می‌شود.
نکته: به طور مثال بیمار به این باور می‌رسد که عده‌ای ماموریت دارند به او صدمه بزنند و به همین دلیل دائم در تعقیب او هستند. در این بین بیمارانی هستند که فکر می‌کنند نهادهای مرموزی از طریق وسایل ارتباط جمعی یا رنگ اتومبیل‌های درحال عبور برای آنها پیام می‌فرستند. این حالت‌ها ممکن است باعث پرخاشگری و رفتارهای خشن در فرد بیمار شوند.
تشخیص
هیچ آزمایش تشخیصی برای اسکیزوفرنی وجود ندارد. پزشک با مشاهده رفتار فرد، آن را تشخیص می دهد. آنها همچنین سابقه سلامت جسمی و روانی فرد را بررسی می کنند.
پزشکان گاهی آزمایش هایی را برای رد سایر علل احتمالی علائم مانند تومور، آسیب مغزی یا سایر بیماری های سلامت روان مانند اختلال دو قطبی توصیه می کنند.
درمان اسکیزوفرنی
اسکیزوفرنی یک بیماری مادام العمر است، اما درمان موثر می تواند به فرد در مدیریت علائم، جلوگیری از عود و بستری شدن در بیمارستان کمک کند.
تجربه هر فرد متفاوت خواهد بود و پزشک درمان را متناسب با شرایط فرد انجام می دهد.
برخی از گزینه های درمانی بالقوه عبارتند از:
داروهای ضد روان پریشی : این داروها را می‌توان به صورت روزانه یا در صورت انتخاب داروهای تزریقی در دفعات کمتر استفاده کرد. مدت درمان با داروهای تزریقی می‌تواند تا 3 ماه طول بکشد (بسته به نوع دارو).
مشاوره : مشاوره می تواند به فرد کمک کند تا مهارت های مقابله ای خود را افزایش داده و اهداف زندگی خود را دنبال کند.
مراقبت ویژه و هماهنگ : این نوع مراقبت، دارو، مشارکت خانواده و خدمات آموزشی را در یک رویکرد جامع ادغام می کند.
برخی از داروهای رایج برای اسکیزوفرنی عبارتند از:
- ریسپریدون (Risperdal)
- الانزاپین (Zyprexa)
- کوتیاپین (Seroquel)
- زیپراسیدون (Geodon)
- کلوزاپین (Clozaril)
- هالوپریدول (Haldol)
گفته می شود، بسیاری از این داروها اثرات نامطلوبی از جمله علائم عصبی و افزایش وزن دارند. داروهای جدیدتر ممکن است عوارض جانبی کمتری داشته باشند.
بیمار باید حتی در صورت بهبود علائم، برنامه درمانی خود را ادامه دهد. در صورت متوقف کردن مصرف دارو، علائم عود می کنند.
نتیجه‌گیری
اسکیزوفرنی یک بیماری طولانی مدت است که می تواند تأثیر عمیقی بر توانایی فرد در زندگی داشته باشد. تأثیرات این بیماری می تواند افراد دیگر را نیز تحت تأثیر قرار دهد.
درمان‌هایی برای این بیماری در دسترس است که می تواند به فرد کمک کند علائم خود را مدیریت کند. افراد مبتلا به اسکیزوفرنی باید از حمایت خانواده، دوستان و خدمات اجتماعی خود نیز بهره مند شوند.
هر کسی که از فرد مبتلا به اسکیزوفرنی مراقبت می کند می تواند با یادگیری نحوه تشخیص ابتدایی یک اپیزود، تشویق فرد به پایبندی به برنامه درمانی و همچنین حمایت از فرد از طریق تجربه به او کمک کند.
