یائسگی یک فرآیند بیولوژیک طبیعی و گذر از مرحله ای به مرحله دیگر است. این اتفاق همراه با تغییرات هورمونی، جسمی و روانی است که کاملا طبیعی محسوب می شود. یائسگی به طور طبیعی زمانی شروع میشود که تخمدانها میزان کمتری استروژن و پروژسترون تولید میکنند و تخمکهای باقیمانده در تخمدانها احتمال کمی برای باروری دارند، همچنین خونریزی ماهانه متوقف می شود. در ادامه با دکتر مهناز شکروی همراه باشید تا درباره یائسگی زودرس ، علل ، علائم و پیشگیری از آن بیشتر آشنا شوید .
یائسگی زودرس چیست و چه علائمی دارد؟
یائسگی مرحله ای از زندگی است که بانوان دیگر قادر به باروری نیستند. دوره یائسگی اکثر بانوان، در بازده زمانی ۴۵ الی ۵۵ سالگی شروع می شود. زمانی که دوره های تخمک گذاری قبل از ۴۵ سالگی متوقف گردد، بانوان دچار یائسگی زود رس می شوند.
در هنگام رخ دادن یائسگی زود رس بانوان باید هر چه سریع تر به متخصص زنان و زایمان جهت درمان مراجعه کنند. در اصل یائسگی که بین ۴۰ تا ۴۵ سالگی رخ می دهد را یائسگی زود رس می نامند. تحقیقات نشانه داده است که معمولا حدود ۵% از خانم ها به طور طبیعی دچار یائسگی زود رس می شوند. علت های یائسگی زودرس در بانوان بسیار متفاوت است.
علائم و نشانه های یائسگی زودرس
علائم قبل از یائسگی
- نامنظمی قاعدگی (قاعدگی نامنظم) یک علامت رایج است که زنان ممکن است در دوران پیش از یائسگی تجربه کنند .
- علائم یائسگی زودرس مشابه علائم یائسگی معمولی است. می توانند شامل موارد زیر باشند:
- نوسانات خلقی
- خشکی واژن
- تغییرات در شناخت و حافظه
- گرگرفتگی
- کاهش میل به رابطه جنسی
- اختلالات خواب
- افزایش وزن
- درد واژن در حین مقاربت
قاعدگی های نامنظم معمولاً قبل از یائسگی اتفاق می افتد و می تواند سال ها قبل از پایان قاعدگی شروع شود.
علائم دوران یائسگی
علائم یائسگی را می توان به عنوان مشکلات فیزیکی، اختلالات عاطفی یا مشکلات مرتبط با عملکرد جنسی درک کرد.
علائم فیزیکی یائسگی عبارتند از:
- گرگرفتگی
- عرق شبانه
- مشکل در خوابیدن
- سردرد
- افزایش تنوع چرخه قاعدگی، از جمله پریودهای نامنظم و از دست رفته
- کاهش تراکم استخوان به طور بالقوه منجر به پوکی استخوان و شکستگی می شود.
چه عواملی باعث یائسگی زودرس می شود؟
دلیل زیادی برای یائسگی وجود دارد، این دلایل عبارتند از:
ژنتیک : اگر دلیل پزشکی واضحی برای یائسگی زودرس وجود نداشته باشد، علت آن ژنتیک است. احتمالا سن یائسگی به ارث برده می شود.آگاهی از زمانی که مادر شما یائسه شده است، می تواند در مورد زمانی که خودتان یائسه می شوید، احتمالاتی به دست آید.
روش سبک زندگی : برخی از عوامل سبک زندگی، ممکن است برای زمانی که یائسگی شروع می شود، تاثیر داشته باشد.
سیگار کشیدن اثرات ضد استروژن دارد که می تواند به یائسگی زودرس منجر شود.
بر اساس تحقیقات انجام شده، زنانی که سیگار می کشند، ممکن است یائسگی را تا دو سال زودتر از زنانی که سیگار نمی کشند، آغاز کنند.
همچنین خانم هایی که لاغر و وزن کمی دارند، ذخیره های دارای استروژن کمتری نسبت به دیگر افراد دارند که ممکن است زودتر یائسه شوند، به این دلیل که استروژن در بافت چربی ذخیره می شود.
برخی تحقیقات حاکی از آن هستند که رژیم غذایی گیاهی، فقدان ورزش و نبودن در معرض آفتاب در می تواند موجب ظهور زودرس یائسگی شود.
نقص های کروموزومی : بعضی از نقص های کروموزومی می تواند موجب یائسگی زودرس شود.
به عنوان نمونه، سندرم ترنر شامل متولد شدن با یک کروموزوم ناقص است.خانم هایی که مبتلا به سندرم ترنر هستند، تخمدان های آنها به درستی عمل نمی کنند. این معمولا موجب می شود که زود یائسه شوند.
از دیگر نقص های کروموزومی که می توانند موجب یائسگی زودرس نیز شوند، شامل دیسژنزی گناد خالص می باشد که نوعی از سندروم ترنر است. در این شرایط، تخمدان ها عمل نمی کنند.
همچنین زنانی که مبتلا به سندروم X شکننده هستند و یا حامل ژنتیک این بیماری هستند، ممکن است دارای یائسگی زودرس باشند.
عوامل محیطی: عواملی مانند آلودگی هوا، آلودگی صوتی یا تماس با سموم محیط می تواند علت یائسگی زودرس باشد.
بیماری های خود ایمنی : قاعدگی زودرس می تواند نمایان گر بیماری های خود ایمنی مانند بیماری تیروئیدی و روماتیسم مفصلی باشد. در بیماری های خود ایمنی، سیستم ایمنی قسمتی از بدن را با یک مهاجم اشتباه می گیرد و به آن حمله می کند.
التهاب ناشی از بعضی از این بیماری ها می تواند تخمدان را تحت تاثیر قرار دهد. بنابراین یائسگی آغاز می شود و فعالیت تخمدان ها را متوقف می کند.
صرع : صرع، یک حمله تشنجی است که از مغز ناشی می شود. زنانی که مبتلا به بیماری صرع هستند، به احتمال بسیار دچار شکست زودرس پلی کیستیک تخمدانی می شوند که موجب یائسگی می شود.
آسیب به تخمدانها: صدمه دیدن تخمدانها به هر دلیلی می تواند باعث از بین رفتن عملکرد درست تخمدانها شود. این آسیبها می توانند باعث یائسگی زودرس شوند.
لاغری زیاد: شاخص توده بدنی (BMI) نیز در یائسگی زودرس نقش مهمی دارد. چون هورمون استروژن در بافت چربی ذخیره می شود. زنانی که بسیار لاغر هستند چون ذخیره استروژن پایینی دارند، ریسک یائسگی زودرس در آنها بالا است.
یائسگی زودرس چه خطری دارد؟
بروز علائم یائسگی زودرس می تواند عوارض خوب یا بدی را به همراه داشته باشد عوارض یائسگی زودرس عبارت است از:
- ناباروری
- پوکی استخوان
- افسردگی: یائسگی زودرس می تواند به دلیل ناباروری در سنین زیر 40 سالگی باعث افسردگی زنان شود.
- خشکی و آتروفی واژن
کاهش خطر ابتلا به سرطان سینه: یائسگی زود هنگام می تواند خطر ابتلا به سرطانهایی که مرتبط با هورمون استروژن هستند مثل سرطان سینه را کاهش دهد. زنانی که زودتر یائسه می شوند نسبت به زنانی که بعد از ۵۵ سالگی یائسه می شوند کمتر دچار سرطان سینه می شوند. زیرا بافت سینه آنها کمتر در معرض هورمون استروژن قرار می گیرد. لازم است بدانید که احتمال بروز علائم سرطان سینه در دختران و زنانی که هنوز یائسه نشده اند هم وجود دارد.
پیشگیری از یائسگی زودرس
راهکارهایی وجود دارد که می تواند باعث پیشگیری از یائسگی زودرس شوند زیرا بسیاری از دلایل یائسگی زودرس به خود فرد برمی گردد.
برای جلوگیری از یائسگی زودرس ورزش، تغذیه سالم و دوری از استرس حائز اهمیت می باشد.
ضروری است از خوردن غذاهای پرچرب و نوشابه و فست فود به میزان زیاد خودداری شود.
مصرف روزانه سبزیجات و میوه های تازه
مصرف ویتامین D و کلسیم به میزان لازم هم می تواند تا حد زیادی از ابتلا به یائسگی زودرس جلوگیری کند.
درمان یائسگی زودرس
آیا یائسگی زودرس درمان دارد؟ مهم ترین بخش در درمان یائسگی زنان، شناسائی عوامل ایجاد کننده آن می باشد. خوشبختانه امروزه با کمک پیشرفت دانش پزشکی امکان اصلاح دوره های قاعدگی، تخمک گذاری و بلوغ فولیکول ها وجود دارد.
جهت درمان مشکل ناباروری حاصل از یائسگی زودرس می توان از داروهای تحریک تخمک گذاری و یا تخمک اهدایی استفاده نمود.
هورمون درمانی، روش مناسبی جهت درمان یائسگی زودرس می باشد زیرا از پوکی استخوان جلوگیری می نماید و میزان بیماری های قلبی عروقی را کاهش می دهد.
خوشبختانه بسیاری از علائم یائسگی زودرس موقتی هستند.اقدامات زیر سبب حذف یا کاهش علائم یائسگی زودرس می شوند :
- جهت کاهش گرگرفتگی ناشی از یائسگی زودرس، پوشیدن لباس های کمتر و نوشیدن مایعات خنک می تواند کمک کننده باشد؛
- همچنین داشتن رژیم غذایی سرشار از میوه ها، سبزیجات و حبوبات و کاهش مصرف قند و شیرینی توصیه می گردد. همینطور بهتر است مصرف کافئین، غذاهای تند و الکل کاهش یابد و یا حتی خذف گردد؛
- برای کاهش نشانه یائسگی زودرس همچنین بهتر است میزان استرس و اضطراب به حداقل ممکن برسد؛
- استفاده از لوبریکانت ها و مرطوب کننده ها میزان خشکی واژن را در افراد مبتلا به یائسگی زودرس کاهش می دهد. بنابراین میزان درد در هنگام رابطه جنسی کم خواهد شد. علاوه بر این داشتن رابطه جنسی به دلیل افزایش جریان خون در واژن، خود می تواند خشکی واژن را کاهش دهد؛
- تکنیک های تنفس عمیق و ماساژ نیز می توانند عوارض مربوط به یائسگی زورس را کمتر کنند؛
- استعمال دخانیات و کشیدن سیگار، خطر بیماری قلبی را در افرادی که یائسگی زودرس دارند افزایش می دهد، بنابراین احتمال سکته قلبی نیز بیشتر خواهد شد. بنابراین توصیه می شود مصرف دخانیات محدود شود؛
- داشتن فعالیت بدنی مرتب، میزان بیماری قلبی، دیابت و پوکی استخوان را کاهش می دهد و در درمان یائسگی زودرس تاثیرگذار است. همچنین ورزش های تقویت کننده عضلات کف لگن از جمله ورزش کگل، در بهبود بی اختیاری ادرار مؤثر می باشند.
نتیجه گیری
یائسگی زودرس یکی از مشکلات زنانه است که در اثر ابتلا به آن فرد امکان بارداری ندارد. علائم یائسگی و دیگر موارد مهم در این باره در مقاله توضیح داده شد اما نکته ی بسیار مهمی که در ارتباط با این اختلال وجود دارد این است که فرد حتما در صورت مشاهده علائم به پزشک مراجعه کند و اگر در ابتدای این روند است یا برای او در حال اتفاق افتادن است نزد پزشک متخصص زنان و زایمان درمان را انجام دهد.
