عفونت کلیه (پیلونفریت) نوعی عفونت ناشی از مجرای ادراری است که از مثانه شروع شده و به یک یا هر دو کلیه سرایت میکند. به دلیل حساس بودن نقش کلیه‌ها در بدن و آثار مخرب انتشار عفونت کلیه، در صورت بروز این عارضه، باید به سرعت اقدام به درمان کرد.
در این مطلب از دکتر مهناز شکروی ، همه‌ی نکات لازم در مورد عفونت کلیه و درمان آن را به شما می‌گوییم. تا پایان همراه ما باشید.
عفونت کلیه چیست؟
اگر باکتری فقط در مثانه باقی بماند و بالاتر نرود، به آن عفونت مثانه یا همان “سیستیت ساده” گفته می شود. اما چنانچه عفونت از مثانه عبور کرده و بالاتر به سمت کلیه ها حرکت کند، به آن عفونت کلیه ها یا همان “پیلونفریت” گفته می شود. عفونت کلیه ها و عفونت مثانه، هر دو جزء عفونت های ادراری طبقه بندی می شود.
عفونت های مثانه بسیار شایع هستند و با علائمی مانند سوزش ادراری و نیاز مکرر به تخلیه ادرار در طول روز شروع می شوند. عفونت کلیه نسبت به عفونت مثانه شیوع کمتری داشته و علاوه بر علائم عفونت مثانه، سه علامت مهم و اختصاصی عفونت کلیه که در افتراق آن از عفونت مثانه کمک می کنند، عبارتند از: تب، درد پهلوها، تهوع و استفراغ.
هر دوی عفونت کلیه و عفونت مثانه در زنان شایع تر از مردان می باشند. اغلب موارد عفونت های مثانه در زنان به سادگی و با دوره کوتاهی آنتی بیوتیک درمان می شوند. اما درمان عفونت های مثانه در مردها به علت احتمال عفونت همزمان پروستات سخت تر بوده و نیاز به دوره های طولانی تر درمان آنتی بیوتیکی دارند. اگرچه برخی موارد عفونت های کلیه نیز در منزل و با مصرف آنتی بیوتیک های خوراکی بهبود می یابند، اما بسیاری از موارد آن نیز نیاز به بستری در بیمارستان و دریافت آنتی بیوتیک تزریقی دارند.
علائم عفونت کلیه
علائم معمولاً با گذشت دو روز از شروع عفونت ایجاد می‌شوند. علائم و نشانه‌های عفونت کلیه شامل موارد زیر خواهند بود:
- تب
- لرز
- درد کمر، پهلو یا کشاله‌ی ران
- درد شکم
- تکرر ادرار
- احساس نیاز مکرر برای دفع ادرار
- احساس سوزش یا درد به هنگام ادرار
- وجود خون یا چرک در ادرار
- ادرار ابری شکل یا بدبو
ازجمله علائم دیگر میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- تهوع
- استفراغ
- احساس ناخوشی
- خستگی مفرط
- رطوبت پوست
- سردرگمی
علائم این عارضه ممکن است در کودکان یا افراد مسن متفاوت باشد.
عواملی که خطر ابتلا به عفونت کلیه را افزایش می دهند
- زن بودن
مجرای ادراری در خانمها از مردان کوتاهتر است. این امر نیز باعث می شود باکتری‌ها راحت تر از خارج از بدن به مثانه وارد شوند. نزدیکی مجرای ادرار به واژن و مقعد نیز فرصت های بیشتری را برای ورود باکتری ها به مثانه ایجاد می کند. هنگامی که عفونت در مثانه باشد، می‌تواند به کلیه ها نیز گسترش یابد. زنان باردار در معرض خطر عفونت کلیوی نیز قرار دارند.
- انسداد مجاری ادراری
این مورد شامل مواردی است که جریان ادرار را کند می کند یا توانایی شما در تخلیه مثانه در هنگام ادرار کردن را کاهش می دهد. از جمله این موارد میتوان به سنگ کلیه، چیزی غیر طبیعی در ساختار دستگاه ادراری یا در مردان به بزرگی غده پروستات ، اشاره کرد .
-داشتن سیستم ایمنی ضعیف
این مورد شامل بیماری هایی است که سیستم ایمنی شما را مختل می کنند مانند دیابت و HIV. البته برخی از داروها مانند داروهایی که برای جلوگیری از رد پیوند اعضای بدن داده می شوند نیز تأثیر مشابهی دارند.
- آسیب دیدن اعصاب اطراف مثانه
آسیب عصبی یا نخاع می تواند احساس عفونت مثانه را مختل و مسدود کند. به طوری که هنگام گسترش عفونت به سمت کلیه از آن بی‌اطلاع باشید.
- استفاده از سوند ادراری برای یک مدت
کاتترهای ادراری لوله هایی هستند که برای تخلیه ادرار از مثانه استفاده می شوند. ممکن است سوند در طی و بعد از انجام برخی اقدامات جراحی و آزمایش‌های تشخیصی قرار داده شود. اگر بستری باشید ممکن است لازم باشد که از یکی از آنها به طور مداوم استفاده کنید.
- داشتن بیماری هایی که باعث می شوند ادرار به روش اشتباه جریان یابد
در ریفلاکس vesicoureteral ، مقادیر کمی ادرار از مثانه شما به مجاری ادراری و کلیه شما باز می گردد. مبتلایان به این بیماری در دوران کودکی و بزرگسالی بیشتر در معرض خطر عفونت کلیه هستند.
درمان های پزشکی برای عفونت کلیه
مهم‌ترین مولفه در درمان عفونت کلیه، مانند هر عفونت باکتریایی دیگر، درمان زودهنگام با آنتی‌بیوتیک تحت نظر پزشک است. پس از تشخیص عفونت معمولاً آنتی بیوتیک تجربی، یعنی آنتی‌بیوتیک پوشش دهنده تمام ارگانیسم‌های باکتریایی احتمالی مولد بیماری، تجویز میشود. آزمایش ادرار و خون جهت بررسی رشد باکتری‌ها (کشت ادرار و کشت خون) انجام میشود.
چنانچه نوع باکتری مشخص شود، پزشک آنتی بیوتیک را تغییر میدهد و نوعی را تجویز میکند که در برابر آن نوع باکتری خاص فعال‌تر است. اگر باکتری در برابر آنتی بیوتیک تجویز شده اولیه مقاومت نشان دهد، آنتی بیوتیک به سرعت به نوعی تغییر داده میشود که ارگانیسم‌ها در برابر آن مقاومت کمتری دارند. مصرف آنتی بیوتیک خوراکی با آب و مایعات کافی معمولاً درمان خانگی موثری برای عفونت کلیه غیرپیچیده و عفونت مجاری ادراری محسوب میشود. درمان‌های خانگی غیردارویی مبتنی بر مصرف مایعات، فراورده‌های قره‌قات (ضد میکروب گیاهی) یا طب سوزنی بدون مصرف آنتی‌بیوتیک برای درمان عفونت کلیه توصیه نمی‌شود.
اما اگر علائم عفونت کلیه شدید و همراه با تهوع و استفراغ غیرقابل کنترلی باشد که مصرف دارو را غیرممکن کند، یا اگر کنترل عفونت با مصرف داروهای معمول خوراکی دشوار باشد، بیمار بستری میشود تا آنتی بیوتیک درون وریدی، سرم جبران کننده کاهش آب بدن و دیگر روش‌های کنترل علائم را دریافت کند. بستری کردن در صورت پیچیده بودن عفونت کلیه ضروری است.
خوددرمانی برای عفونت کلیه تنها زمانی مجاز است که بیمار با عفونتهای خفیف و مکرر دستگاه ادراری روبرو باشد. چنانچه بیمار با نشانه‌های عفونت کلیه آشنا باشد و پزشک صلاحیت وی برای خوددرمانی را تایید کند، پزشک آنتی بیوتیک‌های مناسب را قبل از بروز علائم تجویز میکند تا بیمار دارو را به محض مشاهده علائم مصرف کند.
عفونت کلیه چگونه تشخیص داده میشود؟
عفونت کلیه ممکن است توسط پزشک عمومی و با انجام یک معاینه ی جسمانی کامل و گرفتن پیشینه ی پزشکی تشخیص داده شود. این ارزیابی شامل بررسی علایم حیاتی (ضربان قلب، فشار خون، دمای بدن و تعداد تنفس)، بررسی نشانه های از دست دادن آب بدن (دهیدریشن) و بررسی احساس درد در اثر فشار (تندرنس) در کمر میباشد. همچنین در بیماران جوان و خانم، ممکن است یک معاینه ی لگن لازم باشد تا عفونت لگنی ارزیابی شود (بیماری های التهابی لگن). همچنین ممکن است یک آزمایش بارداری انجام شود.
آیا عفونت کلیه با آزمایش ادرار مشخص می شود؟
بله، مهم ترین روش تشخیص و اطمینان از این بیماری آزمایش ادرار است. برای تشخیص عفونت کلیه یک آزمایش بررسی ادراری لازم است. نمونه ی ادراری باید کاملا درست گرفته شود. جهت جلوگیری از آلوده شدن نمونه ادرار با باکتری های روی پوست اطراف مجرای ادراری، لازم است که قبل از گرفتن نمونه مجرای ادراری کاملا پاک شود. قسمت ابتدایی ادرار باید در دستشویی تخلیه شود و بعد از آن نمونه ی ادرار تهیه شود. این نمونه، نمونه ی میان ادراری پاک شده نام دارد. بعد از این که مقدار لازمی نمونه ی ادرار در ظرف گرفته شد (نزدیک ۱۰ میلی لیتر یا سی سی)، مقدار باقی مانده ی ادرار نیز باید در دستشویی تخلیه شود.
در کل آزمایش ادراری که نمایش دهنده عفونت در ادرار باشد (وجود گلبول سفید یا باکتری در ادرار)، نشانه ی دقیق و بیانگر تشخیص عفونت کلیه یا مجاری ادراری است. نمونه ادراری که عاری از شواهد عفونت کلیه است، تشخیص عفونت کلیه را رد و تشخیص دیگری را مطرح میکند. وقتی که گلبول های سفید یا دیگر نشانه های عفونت باکتریایی (مانند لوکوسیت استراز یا نیتریت ها) در بررسی ادراری گزارش شوند، مهم است که مقدار و نوع باکتری در نمونه ی ادرار مشخص شود.
از مصرف چه مواد غذایی باید دوری کرد؟
معمولاً توصیه می شود که همه افراد مبتلا به بیماری های کلیوی مصرف مواد مغذی زیر را محدود کنند:
۱- سدیم:سدیم در بسیاری از غذاها وجود دارد و یکی از اجزای اصلی نمک غذایی می باشد. کلیه های آسیب دیده نمی توانند سدیم اضافی را فیلتر کنند و باعث افزایش سطح سدیم درخون می شوند. اغلب توصیه می شود که سدیم مصرفی را به کمتر از ۲۰۰۰ میلی گرم در روز محدود کنید.
۲- پتاسیم: پتاسیم دارای نقش های حیاتی بسیاری در بدن می باشد، اما برای جلوگیری از بالا رفتن میزان خطرناک پتاسیم در خون افراد مبتلا به بیماری کلیوی، باید مصرف پتاسیم محدود شود. معمولاً توصیه می شود مصرف پتاسیم را به کمتر از ۲۰۰۰ میلی گرم در روز محدود کنید.
۳- فسفر: کلیه های آسیب دیده نمی توانند فسفر اضافی موجود در بسیاری از غذاها را از بین ببرند. مقادیر زیاد فسفر می تواند به بدن آسیب برساند، پس توصیه می شود که میزان فسفر در رژیم غذایی در بیماران به کمتر از ۸۰۰-۱۰۰۰ میلی گرم در روز محدود شود.
۴-پروتئین: پروتئین ماده مغذی دیگری است که افراد مبتلا به بیماری کلیوی باید مصرف آن را محدود کنند، زیرا کلیه های آسیب دیده نمی توانند مواد زائد را از متابولیسم پروتئین فیلتر کنند.
با این حال، افرادی که در مرحله نهایی بیماری کلیوی قرار دارند و تحت دیالیز قرار می گیرند، نیاز بیشتری به پروتئین دارند.
نیاز هر فرد مبتلا به بیماری کلیوی به مواد مغذی متفاوت است، به همین دلیل بهتر است که با پزشک در مورد نیازهای غذایی خود مشورت کنید.
آیا عفونت کلیه باعث از کار افتادن کلیه ها میشود؟
خیر. معمولا عفونت حاد کلیه درمان میشود و در عملکرد کلیه بیمار تاثیری ندارد. فقط در موارد عفونت مزمن کلیه که تشخیص آن هم بدلیل بی علامت بودن سخت است منجر به نارسایی کلیه میشود.
چگونه میتوان از عفونت کلیه پیشگیری کرد؟
با جلوگیری از عفونت های مثانه میتوان به میزان زیادی از عفونت های کلیه پیشگیری نمود. عفونتهای مثانه در خانمها معمولا به دنبال رابطه جنسی رخ میدهد در نتیجه با ادرار کردن پس از رابطه جنسی میتوانند از عفونت کلیه پیشگیری کنند.
اگر در مورد عفونت کلیه و راههای درمان آن سوالی برایتان پیش آمده می توانید از دکتر مهناز شکروی بپرسید .
