شوره سر (Dandruff) یک اختلال رایج و مزمن پوست سر است و مشخصه‌‌ی آن پوسته پوسته شدن پوست کف سر می باشد .این شوره‌ها معمولا ضرری نداشته و عارضه‌ای برای شما ایجاد نمی‌کنند. اما ممکن است ازنظر نظافت یا زیبایی مشکلاتی را برای شما ایجاد کنند. به همین دلیل بسیاری از افراد به دنبال یافتن راه چاره‌ای برای برطرف کردن این پوسته‌های سفید مزاحم هستند. راهی که بتواند برای همیشه آنها را از بین ببرد و موهای شما را تمیز و زیبا کند.
با وجود آنکه پوسته های سفید کفِ سر از نظر ظاهری تفاوتی با هم ندارند، ممکن است به دلایل متفاوتی ایجاد شوند. به همین دلیل پیش از آنکه اقدامی برای درمان آنها انجام شود، پزشک باید علت آن را تشخیص دهد. در این مطلب قصد داریم همه دلایلی را که می‌تواند باعث بروز شوره سر شود بررسی کرده و راهکارهای درمان آن را بیان کنیم.
شوره سر چیست؟
شوره سر سلول‌های مرده پوست سر است که از کف سر جدا شده اند و نباید با خشکی پوست سر اشتباه گرفته شود. پوست انسان در خارجی‌ترین سطح خود به‌دلیل داشتن کراتین، مدام در حال بازسازی سلولی است و این بدین معنی است که در تماس مداوم فضای اطراف پوست خارجی) اپیدرم) در لایه بیرونی از بین می‌روند و نیاز به جایگزینی دارند. این پروسه بازسازی در تمام سلول های سطح بدن وجود دارد ولی هنگامی‌که در پوست سر به‌دلیلی این روند مرگ سلولی افزایش پیدا کند ، به شکل ذرات قابل دیدن یا به اصطلاح شوره سر پدید می‌آید.
انواع شوره سر
شوره سر چرب
این حالت، یکی از شایعترین نوع شوره سر می‌باشد . افرادی که به درماتیت سبورئیک مبتلا شده‌اند، پوستی چرب و تحریک‌شده دارند و به همین دلیل احتمال ابتلا به شوره سر در آنها بالا است. پوست این افراد معمولا قرمز، چرب و پوشیده از پوسته پوسته‌های سفید و زرد است که در کف سر آنها قرار دارد. توجه کنید که در این مورد شوره ها تنها در موهای سر پیدا نمی‌شود. ممکن است در موهای پشت گوش، ابروها، سینه و دیگر قسمت‌های پوشیده از مو نیز شوره مشاهده شود.
شوره سر خشک
شوره سر خشک معمولا در پوست‌های خشک ایجاد می‌شود. بیشترِ پوسته پوسته‌های ناشی از پوست خشک، نسبت به علل دیگر بُروز شوره، کوچک‌ترند و چربی کمتری دارند. همچنین، قرمزی و التهاب پوست در این مورد کمتر است. اگر شوره سر شما ناشی از خشکی پوستتان باشد، احتمالاً پوست قسمت های دیگری از بدنتان، مانند پاها و دست‌هایتان نیز خشک است. بنابراین باید از انجام کارهایی که باعث خشک شدن پوست سر می‌شود اجتناب کنید. به‌عنوان‌مثال عدم تعادل دمای داخل و بیرون در فصل زمستان می‌تواند باعث خشک شدن پوست و ایجاد شوره سر شود. بهتر است در این فصل محیط خانه را خیلی گرم نکنید تا در زمان ورود از فضای سرد به محیط گرم آسیبی به موهای شما وارد نشود.
شوره سر ناشی از آلودگی قارچی
بر روی پوست سر این افراد معمولا قارچی به نام مالاسزیا یافت می‌شود و از روغن‌هایی که فولیکول‌های مو ترشح می‌کنند، تغذیه می‌کند. این قارچ معمولا مشکلی ایجاد نمی‌کند، اما در برخی افراد بیش از حد فعال است و باعث ایجاد تحریک پوست سر و تولید سلول‌های پوستی اضافی می‌شود. همانطور که این سلول‌های پوستی می‌میرند و ریزش می‌کنند، با روغن مو و پوست سر مخلوط می‌شوند و شوره تشکیل می‌شود.
شوره سر آلرژیک
هنگام انتخاب شامپو یا دیگر محصولات مراقبتی علاوه بر نوع موی سر باید مشخصات پوست خود را نیز در نظر بگیرید. چراکه ممکن است برخی محصولات با پوست سر شما سازگاری نداشته و باعث تحریک آن و درنهایت ایجاد شوره شوند. استفاده از شامپوهای سبک، ملایم و غیر دارویی که پوست را تحریک نکنند و احتمال بروز شوره سر را کاهش دهند.
بعضی افراد معتقدند که به دلیل عدم شست وشوی صحییح کف سر در هنگام شستشوی موها چربی و سلول‌های مرده پوستی روی پوست سر جمع شده و درنهایت باعث بروز شوره می‌شوند. برخی دیگر نیز فکر می‌کنند که شست‌وشوی زیاد می‌تواند باعث از بین رفتن چربی طبیعی پوست سر و خشک شدن آن و درنهایت ایجاد شوره شود. تابه‌حال دلیل علمی محکمی مبنی بر صحت یا رد این موضوعات یافت نشده است. اما چیزی که مشخص است این است که تعداد دفعات موردنیاز برای شست‌وشوی موها در افراد مختلف متفاوت است. همچنین شست‌وشوی منظم موها معمولا مفید خواهد بود.
علت ایجاد شوره سر چیست؟
علت دقیق ایجاد شوره سر مشخص نیست اما برخی از عوامل ژنتیکی و محیطی در شکل‌گیری آن مؤثر هستند. بر خلاف باور عمومی، شوره سر ارتباطی با بهداشت نامناسب ندارد و حتی در زمستان که هوا خشک و میزان تعریق و ترشح چربی کمتر است، برخی انواع شوره سر وخیم‌تر می‌شوند. سلول‌های پوستی دائما در حال تولید و تکثیر هستند با جایگزینی مداوم لایه‌ها، یاخته‌ها و بافت‌های مرده به صورت پوسته‌هایی از لایه جدید جدا می‌شوند. در اکثر افراد، این پوسته‌ها بسیار کوچک و غیر قابل مشاهده هستند.
اما در برخی افراد شرایط خاصی باعث می‌شود که تولید لایه‌های جدید سلولی به صورت غیر طبیعی سرعت بالاتری داشته باشد. این فرضیه مطرح است که در افراد مبتلا به شوره سر، سلول‌های پوستی طی 2 تا 7 روز ، بالغ شده و می ریزند ، در حالی که در افراد فاقد شوره، این دوره حدود یک ماه است. در نتیجه سلول‌های مرده پوست در توده‌های چربی ترشح شده از پوست کف سر به دام می‌افتند و به صورت دانه‌هایی سفید یا مایل به خاکستری روی مو، پوست و لباس دیده می‌شوند. به طور کلی طبق مطالعات، شوره سر احتمالاً ناشی از چندین عامل است که در اینجا به بررسی آن ها می پردازیم :
- بیماری‌های زمینه‌ای
یکی از علل شایع تشدید شوره سر وجود بیماری‌های زمینه‌ای در افراد است. بیماری‌هایی نظیر پارکینسون و صرع می‌تواند از دلایل تشدید شوره سر باشد. همچنین موارد دیگری همچون مصرف الکل، افسردگی، اختلالات اشتها یا اضافه‌وزن و سکته‌های مغزی و قلبی می‌تواند از دلایل تشدید شوره سر باشد.
- شانه نکردن موها به‌صورت مرتب
معمولا شانه زدن ملایم و آرام موها به از بین بردن سلول‌های مرده پوست کمک می‌کند. بنابراین بهتر است به‌صورت مرتب و با شانه‌های مناسب موهای خود را شانه کنید تا از تجمع سلول‌های مرده و بروز شوره جلوگیری شود.
- بیماری‌های پوستی
بعضی از بیماری‌های پوستی نظیر اگزما و پسوریازیس باعث تشدید شوره سر خواهند شد. علاوه بر این عفونت‌های قارچی نیز می‌تواند از عوامل بروز شوره سر باشد.
- مخمرها
ممکن است افزایش مخمرهای پوست سر یکی از دلایل تشدید شوره سر باشد. این مشکل معمولا در فصل زمستان بیشتر رخ می‌دهد. چراکه در این فصل اشعه خورشید ضعیف‌تر بوده و مخمرها فرصت رشد بیشتری دارند. درواقع در فصول گرم سال نور خورشید باعث از بین رفتن مخمرها و کاهش شوره سر خواهد شد.
- رژیم غذایی نامناسب
کمبود مواد مغذی در رژیم غذایی می‌تواند باعث تشدید شوره سر شود. معمولا افرادی که با کمبود روی، ویتامین‌های گروه B و امگا 6 مواجه هستند بیشتر به شوره سر مبتلا می‌شوند. بااین‌حال تاکنون شیوه‌ای که با استفاده از آن بتوان شوره سر را با استفاده از رژیم غذایی برطرف کرد یافت نشده است.
- سن و عوامل هورمونی
بیشتر مشکلات مربوط به پوست و مو معمولا با افزایش سن آغازشده یا تشدید می‌شود. اما شوره سر از مشکلاتی است که در سنین جوانی و میان‌سالی شایع‌تر است. البته نوعی از شوره سر که به شوره سر گهواره شناخته می‌شود، در نوزادان رخ می‌دهد. برخی عوامل هورمونی نیز می‌تواند بروز شوره سر را تشدید کند. این عوامل معمولا در مردان شایع‌تر از زنان است.
- آلودگی هوا
آلودگی هوا نیز می‌تواند به ایجاد شوره سر دامن بزند، زیرا مواد شیمیایی موجود در هوا می‌توانند بر روی پوست تاثیر بگذارند و موجب حساسیت یا واکنش آلرژیک پوست سر شوند.
- استرس و اضطراب باعث تشدید شوره سر می شود
استرس می‌تواند هر بیماری پوستی را تشدید کند و سیستم ایمنی بدن را نیز تضعیف نماید. اگر چه میکروب عامل شوره سر بر روی پوست سر همه افراد است، اما زمانی که سیستم ایمنی افراد مختل شود، این میکروب فعالیت بیشتری پیدا می کند استرس می‌تواند موجب ایجاد دوره‌های خارش شود، به نحوی که با خاراندن بیشتر، میزان خارش سر فرد افزایش پیدا کند و این موضوع تا مدتی ادامه پیدا می‌کند.
بنابرین در نظر گرفتن روش‌های آرام سازی و ریلکسیشن در برنامه روزانه افراد اهمیت زیادی دارد، تا بدین ترتیب سطح استرس کاهش پیدا کند و سلامت پوست سر فرد بهبود پیدا کند.
روش‌های درمان شوره سر
در برخی موارد ممکن است با اصلاح سبک زندگی یا برخی درمان‌های خانگی بدون نیاز به استفاده از شامپوهای مخصوص یا داروها، شوره ی سر را درمان کرد. اما در برخی موارد نیز بدون استفاده از دارو یا شامپوهای مخصوص درمان امکان‌پذیر نیست. زمانی که شما برای درمان شوره سر به پزشک مراجعه می‌کنید، او با بررسی عوامل مختلف نظیر سن، شرایط زمینه‌ای، علت ایجاد و شدت شوره سر بهترین راهکار را به شما پیشنهاد می‌دهد. در ادامه این بخش شیوه‌های درمان خانگی و دارویی شوره سر را بررسی خواهیم کرد.
- کنترل استرس
یکی از عوامل موثر در بروز مشکلات پوست و مو استرس است. البته هنوز رابطه مستقیم استرس و شوره سر اثبات نشده است اما برخی تحقیقات نشان داده است که کنترل استرس می‌تواند به بهبود شوره سر کمک کند.
- شست‌وشوی منظم موها
تعداد دفعاتی که باید موهای خود را بشویید بسته به نوع موهای شما متفاوت است. اما حتما این کار را به‌صورت منظم و به‌خصوص پس از قرار گرفتن در معرض آلودگی‌های مختلف انجام دهید. ضمن اینکه در زمان شست‌وشو پوست سر را نیز به‌خوبی و به صورت ملایم ماساژ داده و تمیز کنید تا از تجمع آلودگی‌ها در آن جلوگیری شود.
- شانه زدن مرتب موها
با این کار سلول‌های مرده پوستی را از بین می‌برید و موهای سالم‌تری خواهید داشت. تنها باید توجه کنید که از شانه‌های مناسب استفاده کنید و موها را با ضربه‌های محکم شانه نزنید.
- رژیم خود را تغییر دهید
تغذیه نامناسب می تواند منجر به شوره در سر شود.غذاهای حاوی کربوهیدرات بالا باعث ایجاد گلیکوژن در پوست می شوند که مخمرها از آن تغذیه می کنند. بنابراین متاسفانه ، اگر مستعد ابتلا به شوره سر هستید ، ممکن است لازم باشد که کربوهیدراتها و قندها را کنار بگذارید.
- اجتناب از محصولات حاوی مواد شیمیایی و ناسازگار با موها
حتما برای انتخاب شامپوهای ضد شوره با پزشک متخصص مشورت کنید. چراکه این شامپوها ترکیبات مختلفی دارند که ممکن است برای حل مشکل شما مفید نباشند. همچنین شامپوها و دیگر محصولات مراقبتی متناسب با موهای خود را بشناسید تا پوست سر شما در اثر استفاده از شامپوهای حاوی مواد شیمیایی مضر دچار آسیب نشود. علاوه بر آن رنگ کردن مداوم موها می‌تواند باعث تحریک پوست شده و شوره سر را ایجاد کند.
- استفاده از شامپوهای ضد شوره
اگر شوره سر شما خفیف است یا بدون علت خاصی ایجاد شده، می‌توانید از شامپوهای ضد شوره حاوی کلیمبا یا سلنیوم سولفاید برای کنترل پوسته‌پوسته شدن و خارش استفاده کنید. پیش از استفاده از شامپوها تا حد امکان پوسته‌های ایجاد شده را از بین ببرید تا اثرات شامپو بیشتر و موثرتر باشند. برای این کار می‌توانید موها را به‌آرامی شانه یا برس بکشید و توجه کنید که نباید موها را محکم یا ضربه‌ای شانه بزنید، چراکه این کار باعث تحریک بیشتر شوره‌ها می‌شود.
شامپوهای ضد شوره از مواد مختلفی ساخته می‌شوند که به روش‌های مختلفی می‌توانند تولید شوره‌های سر را کنترل کنند. به‌عنوان‌مثال شامپوهای حاوی سلنیوم سولفاید با کاهش تولید چربی طبیعی غدد پوستی به کاهش سلول‌ها کمک می‌کنند. شامپوهای حاوی پیریتیون نیز سرعت رشد مخمرها را کاهش می‌دهند.
در برخی شامپوها از قطران زغال‌سنگ استفاده می‌شود. این ماده یک ماده ضد قارچ طبیعی است که می‌تواند تولید سلول‌های پوستی اضافه را کاهش دهد. استفاده از این مواد در شامپوهای ضد شوره ممکن است در درازمدت باعث ایجاد برخی مشکلات شود. به‌عنوان‌مثال شامپوهای حاوی قطران زغال‌سنگ موهای رنگ‌شده را لکه‌دار می‌کنند. همچنین ممکن است حساسیت موها نسبت به اشعه خورشید بیشتر شود. بنابراین شما باید با مشورت پزشک از شامپوی مناسب استفاده کنید و هر چند وقت یک‌بار برای بررسی نتایج و در صورت لزوم تعویض شامپو به پزشک مراجعه کنید.
در مواردی که اگزمای سبورئیک باعث ایجاد شوره سر شده، درمان طولانی‌تری لازم است. در این موارد پزشک معمولا متناسب با وضعیت بیمار از شامپوهای حاوی سورفکتانت استفاده می‌کند. این شامپوها را می‌توان برای شوره چرب، شوره خشک، کف سر چرب با ساقه خشک یا کف سر چرب با ساقه چرب تجویز کرد. بسته به تشخیص پزشک ممکن است از این شامپوها در دوره‌های مختلف استفاده شده و پس‌ازآن یک شامپوی سبک روزانه برای بیمار تجویز شود.
- نور خورشید
هر روزی که می توانید حداقل به مدت 10 تا 15 دقیقه در زیر نور خورشید قرار بگیرید، این یک روش درمان شوره ی سر است. مدت زمان کمی در زیر نور خورشید قرار بگیرید زیرا تابش زیاد نور و اشعه فرابنفش آن برای پوست، مو و سلامتی شما مضر است.
- از خاراندن پوست کف سر خودداری کنید
خاراندن پوست سر می تواند التهاب و سوزش را تشدید کند.به خصوص اگر ناخن های بلند و تیز دارید ، خاراندن می تواند باعث ایجاد زخم در پوست کف سر شود که منجر به عفونت می شود.
پیشگیری
حفظ بهداشت پوست و مو مانع از بوجود آمدن شوره سر می شود. در طول دوره آلودگی با شوره موی سر شست و شو منظم تر و بیشتر موی سر بسیار اهمیت دارد. شما می توانید از توصیه های مراقبت شخصی که در « وب سایت دکتر مهناز شکروی » قرار گرفته برای پیشگیری از بوجود آمدن شوره در پوست سر استفاده کنید.
شوره ی سر عارضه ی بسیار شایعی مخصوصا در بین نوجوانان و مردان می باشد. راه ها و روش های زیادی برای رفع و درمان شوره سر وجود دارد که می توانید آنها را انجام دهید. اگر با روش های ذکر شده در مقاله موفق به درمان شوره ی سر نشدید یا مبتلا به شوره موی سر شدید هستید بهتر است برای بکار بستن بهترین درمان قطعی شوره سر به پزشک مراجعه کنید.
