سکته مغزی یکی از بزرگترین واهمه‌های انسان در عصر حاضر است. سبک زندگی پرخطر و سپری کردن زندگی در دنیایی سرشار از آلاینده‌ها، مواد شیمیایی مضر و روزمرگی مملو از استرس و نگرانی سبب شده‌است تا از گوشه کنار شاهد مرگ بسیاری از افراد بر اثر سکته مغزی باشیم. همچنین به کرات می‌شنویم که در بستگان و نزدیکانمان افرادی بر اثر سکته مغزی دچار عارضه‌ها و آسیب‌های جبران‌ناپذیری شده‌اند که ادامه زندگی را برای آن‌ها دشوار ساخته است. از این رو بد نیست قدری بیشتر درباره سکته مغزی، علل ایجاد این حادثه، عوارض ناشی از آن و راه‌های پیشگیری از بروز آن مطالعه کرده و اطلاعاتی را کسب نماییم. درادامه با دکتر مهناز شکروی همراه باشید.
سکته مغزی چیست؟
مغز حرکات ما را کنترل می کند، خاطرات ما را ذخیره می کند و منبع افکار، احساسات و زبان ما است. مغز همچنین بسیاری از عملکردهای بدن مانند تنفس و هضم غذا را کنترل می کند.
برای کارکرد صحیح، مغز شما به اکسیژن نیاز دارد. شریان های شما خون غنی از اکسیژن را به تمام قسمت های مغز شما می رسانند. اگر اتفاقی رخ دهد که جریان خون را مسدود کند، سلول های مغز در عرض چند دقیقه شروع به مردن می کنند، زیرا نمی توانند اکسیژن دریافت کنند. این امر موجب سکته می شود.
انواع سکته مغزی
این بیماری دارای سه نوع اصلی است که علت و ماهیت آن‌ها متفاوت است و به همین دلیل شیوه برخورد، درمان، علائم و حتی تایم لاین زمانی رسیدگی به بیمار متفاوت می شود.
●سکته مغزی ایسکمیک
سکته مغزی ایسکمیک متداول ترین نوع سکته مغزی است. تقریبا از هر 10 مورد سکته مغزی، 9 مورد از آن سکته ایسکمیک است که دلیل آن ایجاد لخته خون در عروق داخلی مغز است. لخته خون ممکن است در نقطه ای خاص گسترش یافته و یا از سایر نقاط بدن به مغز رسیده باشد. چنانچه سرخرگ خون رسان به مغز بسته شود این نوع از سکته مغزی رخ می دهد.
● سکته مغزی هموراژیک
این نوع از سکته مغزی که کمتر متداول است بیش از سایرانواع سکته مغزی به مرگ منجر می شود. سکته مغزی هموراژیک زمانی رخ می دهد که عروق خونی تضعیف شده و پاره شوند که نتیجه آن خون ریزی داخلی مغز است.
● سکته مغزی ایسکمیک گذرا
در واقع سکته مغزی ناقص است که در اثر گرفتگی عروق خونی رخ می دهد. اگرچه حمله ایسکمیک گذرا باعث آسیب دائمی مغز نمی شود ولی منجر به بروزعلائم سکته مغزی که چند دقیقه و یا حتی چند ساعت به طول می انجامد می شود. سکته ایسکمیک گذرا می تواند به عنوان علامت هشداری برای وقوع سکته مغزی اصلی محسوب شود از این رو نباید از این حالت چشم پوشی کرد.
چنانچه گمان می کنید سکته مغزی کوتاهی را پشت سر گذاشته اید بلافاصله به پزشک مراجعه نمایید تا احتمال بروز سکته مغزی اصلی به حداقل تقلیل یابد.
علائم و نشانه های سکته مغزی
اگر شما یا یکی از اطرافیانتان دچار سکته مغزی شود، به زمان شروع علائم توجه ویژه ای بکنید. بعضی از گزینه های درمانی در صورتی بیشترین تاثیر را دارند که به محض شروع سکته مغزی انجام شوند.
نشانه ها و علائم سکته مغزی شامل موارد ذیل می شوند:
اختلال در تکلم و فهمیدن صحبت دیگران: فرد ممکن است دچار گیجی، بیان اشتباه کلمات یا دشواری در فهم صحبت دیگران شود.
فلج یا بی حس شدن صورت، بازو یا پا: ممکن است بی حسی ، ضعف یا فلج شدن ناگهانی در صورت ، دست یا پا رخ دهد که معمولا تنها یک سمت از بدن را درگیر می کند. سعی کنید هر دو دستتان را همزمان به بالای سرتان ببرید، اگر یک دست شروع به افتادن کند، ممکن است دچار سکته مغزی شده باشید. همچنین ممکن است هنگامی که می خواهید بخندید یک سمت دهانتان دچار افتادگی شود.
اختلال دیداری در یک یا هر دو چشم: ممکن است دیدتان در یک یا هر دو چشم تیره یا تار شود یا ممکن است دچار دو بینی شوید.
سردرد: سردردی ناگهانی و شدید که ممکن است با استفراغ، سرگیجه یا کاهش هوشیاری همراه باشد، می تواند نشان دهنده سکته مغزی باشد.
مشکل در راه رفتن: ممکن است لنگ بزنید یا تعادلتان را از دست بدهید. همچنین ممکن است دچار سرگیجه شده یا کنترل و هماهنگی عضلاتتان را از دست بدهید.
علت ایجاد سکته مغزی
- لخته شدن خون در یکی از سرخرگ‌های درون مغز و اختلال در گردش خون به مغز
- تجمع پلاکت در شریان کاروتید و ممانعت از انتقال خون به مغز
- پاره شدن یک رگ خونی در مغز و نشت خون به بافت‌های اطراف
دکتر مغز و اعصاب برای تشخیص و درمان اختلالات مغزی از آزمایش‌های دقیق استفاده می‌کند تا علت اختلالات را تشخیص دهد و بهترین شیوه درمانی را انتخاب کند.
عواملی که خطر سکته در مغز را افزایش می دهند چیست؟
عوامل مختلفی احتمال ایجاد سکته را افزایش می‌دهد. این عوامل بر اساس سبک زندگی، محیط و ژنتیک است. از جمله این عوامل می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- فشار خون بالا
- دیابت
- چاقی و کم تحرکی
- رژیم غذایی ضعیف
- سیگار کشیدن یا مصرف بیش از حد نوشیدنی‌های الکلی
- بیماری‌های عروق کرونر قلب، بیماری دریچه قلب و بیماری شریان کاروتید
- اضطراب، افسردگی و سطوح بالای استرس
- سابقه خانوادگی و ژنتیک
- زندگی یا کار در مناطق با آلودگی هوا
- عفونت‌ها یا شرایط ویروسی مانند لوپوس یا آرتریت روماتوئید
سکته مغزی و کما
چه رابطه‌ای میان سکته مغزی و کما وجود دارد؟ به دلیل کاهش فعالیت مغز و بروز اختلال در عملکرد آن، فرد هوشیاری خود را از دست داده و به کما می‌رود. لذا بسیار شایع است که فردی پس از سکته مغزی به کما رفته و روند درمان را با اختلال و دشواری مواجه سازد.
بیدار کردن و بازگرداندن بیماری که به کما رفته است به هیچ وجه امکان‌پذیر نیست. لذا در صورت بروز چنین عارضه‌ای چاره‌ای جز صبر برای به هوش آمدن بیمار وجود ندارد. در برخی مواقع این صبر از چندساعت تا چندین سال به طول می‌انجامد. گفته می‌شود از نظر احساسی صدمات ناشی از به کما رفتن فردی برای بستگان او بسیار بیشتر از زمانی است که بدانند او فوت شده و دیگر در قید حیات نیست.
درمان سکته مغزی
برای درمان این عارضه روش‌های مختلفی وجود دارد. از دارو درمانی گرفته تا روش‌های دیگری مانند جراحی یا گفتار درمانی و حتی درمان با طب سنتی. برای درمان این بیماری دکتر مغز و اعصاب و جراح مغز و اعصاب با هم همکاری می‌کنند. خلاصه‌ای از روش‌های درمان سکته مغزی را در ادامه آورده‌ایم.
۱. درمان سکته مغزی شامل چه داروهایی است؟
چندین نوع مختلف دارو وجود دارد که می‌توانند به جلوگیری یا درمان سکته‌ی مغزی کمک کنند. برخی با دخالت مستقیم در تشکیل لخته، از لخته شدن خون جلوگیری می‌کنند. برخی دیگر شرایطی را که منجر به سکته‌ی مغزی می‌شود، درمان می‌کنند. این داروها شامل این موارد هستند:
داروهای ضد انعقاد (مثل وارفارین که مانع از لخته‌شدن خون می‌شوند)
ضد پلاکت (مثل آسپرین وکلوپیدوگرل (Plavix) که از لخته‌شدن خون جلوگیری می‌کنند)
فعال‌کننده‌ی پلاسمینوژن بافتی (TPA که لخته خون را می‌شکند)
استاتین‌ها (مثل آتورواستاتین که به پایین‌آمدن سطح کلسترول کمک می‌کنند)
داروهای فشار خون (مثل مهار کننده‌های آنزیم تبدیل‌کننده‌ی آنژیوتانسین (ACEI) و مسدود کننده‌های بتا و مسدود کننده‌های کانال کلسیمی.)
۲. گفتار درمانی
دوره‌های کوتاه اما فشرده‌ی گفتار درمانی برای بازیابی مهارت‌های زبانی از دست رفته بسیار موثر است. محققان دریافته‌اند که بازماندگان سکته‌ی مغزی که دچار مشکلات گفتاری شده‌اند، پس از دوره‌های گفتاردرمانی فشرده، پیشرفت چشمگیری در مهارت‌های زبانی و ارتباطاتی داشته‌اند. اما به یاد داشته باشید که یادگیری هر مهارت جدید نیاز به صبر و تمرین فراوان دارد.
۳. داروهای بعد از سکته مغزی
مصرف داروها را کنترل کنید. مطمئن شوید که داروهای تجویز شده مصرف می‌شوند و بر عوارض جانبی آن‌ها نظارت کنید.
۴. تغییر شیوه زندگی
از یک رژیم غذایی سالم پیروی کنید و از مصرف قندهای فرآوری شده خودداری کنید. ورزش کردن را فراموش نکنید.
