سندرم تخمدان پلی کیستیک یا تنبلی تخمدان یک نوع اختلال شایع هورمونی در میان خانم ها می باشد، این اختلال در خانم های که در سن باروری هستند بسیار رایج است. افراد مبتلا به این سندرم تخمدان های بسیار بزرگی دارند که حاوی کیست های کوچک می باشد. بیماری سندرم تخمدان پلی کیستیک یکی از عوامل کاهش ناباروری در خانم ها می باشد. چرا که در این افراد به دلیل بالا بودن هورمون مردانه تخمک گذاری انجام نمی شود یا به صورت نامنظم انجام می شود.درا دامه با دکتر مهناز شکروی همراه باشید تا با این بیماری بیشتر آشنا شوید .
سندرم تخمدان پلی کیستیک
سندرم تخمدان پلی کیستیک که از آن با عنوان PCOS نیز یاد می شود، غالبا با تخمک گذاری نامنظم و کم یا عدم تخمک گذاری همراه است. در حقیقت زمانی که فردی به سندرم تخمدان پلی کیستیک مبتلا باشد، غالبا در ماه تخمک گذاری نداشته یا این اتفاق بسیار پراکنده رخ می دهد. همین طور معمولا افراد مبتلا به سندرم تخمدان پلی کیستیک ، عادت ماهانه (پریود) بسیار نامنظمی دارند. غالبا می بینیم که این افراد چند ماه یک بار پریود شده یا عادت ماهیانه را در بازه های زمانی نامنظم و غیرنرمال سپری می کنند. ممکن است پریود آن ها بیش از حد رایج به طول انجامیده یا فواصل میان هر بار عادت ماهیانه، بیش از 20 روز تا 1 ماه معمول باشد.
اگر چه نمی توان از عدم تخمک گذاری صحیح بدون انجام سونوگرافی رحم مطلع شد، اما بهم خوردن چرخه عادت ماهیانه و خارج شدن آن از سیکل خود، چیزی است که تمام بانوان می توانند با توجه به وضعیت بدن خود از آن آگاهی یابند.
چه عواملی موجب تخمدان پلی کیستیک می شوند؟
همانطوری که گفته شد تغییرات هورمونی و متابولیکی که بتواند در مسیر تخمک گذاری اختلال ایجاد کند سبب ایجاد سندرم تخمدان پلی کیستیک می گردد. از جمله این دلایل به اختلالات ژنتیکی ، مشکلات تیروئیدی ، مشکلات غدد فوق کلیه ، داروهای بر هم زننده تعادل هورمونی بدن، افزایش هورمون های مردانه ، اختلالات انسولین و دیابت را می توان نام برد. از آنجایی که این سندرم امروزه ببیشتر یک بیماری متابولیک شناخته می شود چاقی را یکی از دلایل بروز این بیماری می دانند. هرچند که این بیماری در افراد لاغر هم مشاهده می شود و گاهی اوقات در این افراد بیماری مقاوم تراز افراد چاق بوده و حتی علائم شدیدتر است .
علائم سندرم تخمدان پلی کیستیک چیست؟
از شایع ترین علائم سندرم تخمدان پلی کیستیک می توان به نامنظمی های قاعدگی، تاخیر در شروع سیکل قاعدگی، افزایش موهای زائد بدن و کاهش موهای سر، آکنه و اختلال باروری اشاره کرد. همچنین افسردگی، اضطراب و اختلال عملکرد جنسی نیز در برخی از مبتلایان دیده شده است.
قاعدگی‌های نامنظم
این امر یکی از شایع‌ترین مشخصات این بیماری است. منظور از قاعدگی‌های غیر معمول، فاصله بیش از ۳۵ روز بین دو قاعدگی، کمتر از ۸ دوره قاعدگی در یک سال، عدم قاعدگی برای ۴ ماه یا بیشتر و وقوع قاعدگی با تاخیر که ممکن است همراه با خونریزی خیلی کم یا شدید باشد، است.
افزایش رشد موهای بدن و آکنه
افزایش رشد موهای بدن به طور معمول در پشت لب ، گونه ها، گردن، قفسه سینه، شکم، بازوها و قسمت داخلی ران پاها در مبتلایان به این سندرم دیده می شود.
مشکلات قلبی
به علت اضافه وزن و مقاومت به انسولین، ریسک حمله های قلبی در مبتلایان به این سندرم افزایش می یابد. کاهش وزن با کاهش مقاومت به انسولین، نقش مهمی در پیشگیری از حملات قلبی در این افراد دارد.
ناباروری
با توجه به اختلال در روند طبیعی تخمک گذاری، بارداری در این افراد مشکل بوده و به زمان طولانی تری نیاز دارد.
افزایش وزن
افزایش وزن نیز یکی از علائم و نشانه های بروز این سندرم است که غالبا با مشکل در کاهش وزن نیز همراه می شود. به این معنا که اگر شما برای کاهش وزن خود راه ها و روش های مختلف را امتحان کرده و در آن ها موفق نیستید، باید به مشکلات تخمدانی و از جمله این سندرم شک ببرید. طی آزمایشات و سونوگرافی رحم، پلی کیستیک بودن تخمدان ها مشخص شده و با استفاده از روش های درمانی، روال لاغری و رسیدن به تناسب اندام نیز میسر خواهد شد.
چه زمانی باید برای درمان تخمدان پلی کیستیک به پزشک مراجعه کرد؟
از آنجایی که عدم درمان به موقع می تواند به عوارض بدتری منجر گردد لازم است که بیماران به تشخیص زود هنگام بیماری اهمیت بدهند و در صورت بروز عوارضی همچون اختلال قاعدگی ، موهای زائد بدن و یا آکنه های شدید به پزشک مراجعه نمایند. تشخیص بیماری با گرفتن شرح حال بیمار توسط پزشک معالج و انجام برخی تست های آزمایشگاهی و همچنین انجام سونوگرافی تخمدانها صورت گرفته و در هنگام تشخیص سندرم تخمدان پلی کیستیک ، پزشک با تجویز داروهای مناسب و مشاوره جهت تغییر روش زندگی می تواند تا حدود زیادی از عوارض دراز مدت بیماری نظیر مشکلات قلبی – عروقی و یا دیابت پیشگیری به عمل آورد و یا با تجویز داروهای مناسب عوارض بیماری را کاهش دهد.
درمان سندرم تخمدان پلی کیستیک
درمان این سندرم بیشتر بر از بین بردن اختلالاتی مانند نازایی، چاقی، آکنه و رشد غیر طبیعی موهای زائد (Hirsutism)، متمرکز است. معمولا پزشکان معالج تغییر در سبک زندگی و مصرف داروهای خاص را تجویز می کنند . در میان داروهای موجود قرص های جلوگیری از بارداری رایج ترین داروها هستند.
تغییر در سبک زندگی : ممکن است پزشک معالج به شما توصیه کند که از رژیم های غذایی کم کالری و سالم پیروی کنید، به طور منظم ورزش کنید و اضافه وزن خود را کاهش دهید. بررسی ها نشان داده است که حتی میزان بسیار کم کاهش وزن، مثلا ۵% از کل وزن بدن به روند بهبودی کمک می کند. کاهش وزن عملکرد داروهای تجویز شده را افزایش می دهد و از این طریق در درمان ناباروری موثر است.
قرص های جلوگیری از بارداری : رایج ترین درمان دارویی برای سندرم تخمدان پلی کیستیک مصرف قرص های جلوگیری از بارداری است. این داروها تولید اندروژن را کاهش می دهند. البته در واقع قرص ها بیماری را درمان نمی کنند بلکه فقط علائم را بهبود می بخشند. علائمی مثل بی نظمی عادت ماهانه، آکنه و جوش های چرکی و موهای زائد صورت، با مصرف این داروها کم تر می شوند. از سوی دیگر قرص های ضد بارداری از ابتلا به سرطان رحم پیشگیری می کنند.
داروهای ضد هورمون مردانه : این داروها با مهار کردن تولید هورمون ها، آکنه و رشد غیر طبیعی موهای زائد صورت را کاهش می دهند. اسپیرونولاکتون (با نام تجاری آلداکتون)، دارویی که بسیاری از پزشکان آن را تجویز می کنند، هورمون مردانه را مهار می کند.در واقع اسپیرونولاکتون تاثیر اندروژن بر پوست را مهار می کند. این دارو هنگام بارداری و یا در بانوانی که قصد بارداری دارند منع مصرف دارد. چون منجر به نقص مادرزادی جنین خواهد شد.
پروژسترون : هورمون پروژسترون عادت ماهانه را تنظیم می کند و هر ماه باید آن را مصرف کنید. این هورمون همچنین خطر ابتلاء به سرطان رحم را کاهش می دهد. بیشتر پزشکان مدروکسی پروژسترون (با نام های تجاری پروورا یا مدروفم یا مپرات) یا پروژسترون طبیعی (با نام تجاری پرومتریوم) را برای بیماران مبتلا به این سندرم تجویز می کنند.
مت فورمین :داروی مت فورمین در تنظیم عادت ماهانه ی نیمی از بانوان موثر است. این دارو که به صورت خوراکی تجویز می شود، مقاومت سلول ها به انسولین را کاهش داده و سطح آن در خون را پایین می آورد. به این ترتیب می تواند باعث کنترل قند خون در افراد مبتلاء به دیابت، و همچنین کاهش وزن شود.
کلومیفن Clomiphene : این داروی ضد استروژن برای تنظیم تخمک گذاری و به صورت خوراکی در بخش اول سیکل قاعدگی تجویز می شود.
لترزول : این دارو تخمک گذاری تخمدان ها را تنظیم و تحریک می کند.
افلورنیتین : این دارو که به شکل کرم موجود است، باعث کاهش رشد موهای زائد صورت بانوان می شود.
لیزر مو : لیزر موهای زائد نیز روشی کاربردی و ایمن برای رفع موهای زائد است. در این روش پالس الکتریکی به فولیکول موی زائد برخورد کرده و آن را از بیم می برد. بعد از چند جلسه لیزر دیگر موی زائدی در آن فولیکول نخواهد رویید.
آنتی بیوتیک ها و محلول های شست و شو : محلول ها و لوسیون های ضد عفونى کننده ی مخصوصی برای شست و شوي صورت توسط پزشک به شما توصیه می شود. در برخی موارد نیز پزشک تشخیص می دهد که برای درمان آکنه آنتی بیوتیک مصرف کنید.
آیا سندرم تخمدان پلی کیستیک می تواند خطرناک باشد؟
بروز بیماری سندرم تخمدان پلی کیستیک در خانم ها بسیار شایع است بنابراین اگر به این بیماری مبتلا شدید نگران نشوید چرا که با رعایت برخی از دستورات پزشک می توان بیماری را درمان کرد البته به این معنا نیست که این مشکل را نادیده گرفت و به پزشک مراجعه نکرد چرا که نادیده گرفتن بیماری می تواند مشکلات بیشتری را در بدن ایجاد کند.
جمع بندی
PCOS -یکی از شایع‌ترین مشکلات هورمونی در زنان بخصوص در سنین باروری است
- زنانی که مبتلا به سندرم تخمدان پلی کیستیک هستند، ممکن است تخمک‌گذاری نداشته باشند
- برخی از زنان مبتلا به سندرم تخمدان پلی کیستیک ممکن است، کیست تخمدان نداشته باشند
- سندرم تخمدان پلی‌کیستیک می‌تواند قاعدگی را کاملاً مختل کند یا نظم آن را به‌شدت برهم بریزد
- سندرم تخمدان پلی کیستیک سبب رشد موهای زائد روی نواحی خاصی از بدن همچون چانه، صورت و شکم می‌شود
- این بیماری می‌تواند سبب ناباروری زنان شود
- زنانی که مبتلا به سندرم تخمدان پلی کیستیک هستند، بیشتر درگیر مشکلات پوستی می‌شوند
- این سندرم می‌تواند سبب افزایش وزن کنترل‌نشده شود
- زنانی که مبتلا به سندرم تخمدان پلی‌کیستیک هستند، بیش از سایرین در معرض ابتلا به دیابت نوع ۲ قرار دارند
- آمار ابتلا به سرطان آندومتر و مشکلات قلبی عروقی در زنان مبتلا به سندرم PCOS بالاتر است
- خیلی از بانوان مبتلا به سندرم تخمدان پلی‌کیستیک از فشارخون بالا نیز رنج می‌برند
- درمان سندرم تخمدان پلی‌کیستیک بسته به تصمیم شما برای باردارشدن و خلاف آن متفاوت خواهد بود
- اگر هدف از درمان باردارشدن باشد، به‌احتمال‌قوی پزشک دارو تجویز می‌کند
