سرطان دهانه رحم نوعی سرطان است که در سلولهای قسمت پایینی رحم (گردن رحم) یعنی ناحیه‌ای که رحم را به واژن متصل می‌کند، رخ می‌دهد. انواع مختلف ویروس پاپیلومای انسانی یا HPV در ایجاد اکثر سرطان‌های دهانه رحم و علائم سرطان رحم در فرد نقش دارند. به طور طبیعی زمانی که در معرض HPV قرار می‌گیرید، سیستم ایمنی بدن معمولاً از آسیب رساندن به ویروس جلوگیری می‌کند.
وجود این ویروس دردهانه رحم سبب می‌شود که برخی از سلولهای دهانه رحم دچار تغییرات شده به و مرور زمان تبدیل به سلولهای سرطانی شوند. با انجام منظم تست‌های غربالگری ( آزمایش HPV و تست پاپ اسمیر) و دریافت واکسن مخصوص HPV، می‌توان خطر ابتلا به سرطان دهانه رحم را کاهش داد. سرطان دهانه رحم تا حدودی علائم مشخصی دارد که در این مقاله از دکتر مهناز شکروی قصد داریم به بررسی علائم سرطان رحم و نقش ویروس HPV در بروز این بیماری بپردازیم.
عفونت HPV و سرطان دهانه رحم
در میان انواع سرطان های شایع در میان زنان، سرطان دهانه رحم جایگاه سوم را به خود اختصاص می دهد که عفونت حاصل از آلودگی با ویروس HPV یکی از رایج ترین و مهم ترین علل آن می باشد.
این سرطان ممکن است هم سلول های لایه سطحی پوشاننده مخاط دهانه رحم در خانم ها (یا همان سلول های سنگفرشی)، غدد موجود در این بافت و یا هر دو را به طور همزمان درگیر کند و به طور گسترده در این ناحیه گسترش یابد؛ به طوری که در موارد شدید ممکن است واژن و یا حتی مقعد را هم گرفتار کند.
عوامل موثر در ایجاد سرطان دهانه رحم عبارت اند از:
- ویروس HPV یا پاپیلومای انسانی ، یکی از دلایل ابتلا به سرطان دهانه رحم می باشد که قادر است به تدریج بعضی از سلول های گردن رحم را تبدیل به سلول های سرطانی کند .
- شروع رابطه جنسی در سنین پایین
- داشتن شرکای جنسی متعدد
- مصرف قرص های جلوگیری از بارداری در خانم های جوان به خصوص به مدت بیشتر از 5 سال
- سیگار کشیدن
- ضعیف بودن سیستم ایمنی بدن
- ابتلا به بیماری های مقاربتی
-برخی داروها که به منظور سرکوب سیستم ایمنی ، مصرف می شوند می توانند یکی دیگر از علل ابتلا به سرطان دهانه رحم باشند .
سرطان دهانه رحم چگونه شروع می شود؟
سرطان در سلولهای سازنده بافت های سرویکس آغاز می شود. در حالت طبیعی سلول های دهانه رحم رشد می کنند و تقسیم می شوند. تقسیم سلولی تا زمانی که به صورت کنترل شده صورت گیرد هیچ مشکلی به وجود نمی آید. اما در صورتی که تقسیم سلولی از کنترل خارج شود و سلول های پیر یا آسیب دیده از بین نروند یک توده بافتی به نام تومور ایجاد می شود. سرطان دهانه رحم در سلول های سطحی آغاز شده و به مرور زمان می تواند بافت های عمیق تر و بافت های اطراف را مورد تهاجم قرار بدهد.
علائم شایع سرطان دهانه رحم چیست؟
هر چند علائم می تواند در افراد مختلف یکسان نباشد، اما رایج ترین علائم سرطان دهانه رحم عبارتند از:
- خونریزی غیرطبیعی واژینال
- ترشحات بد بوی واژینال
- خونریزی واژن در بین عادات ماهیانه
- احساس درد و مشاهده خونریزی در حین مقاربت
در صورتی که سرطان در مراحل اولیه خود باشد و پیشرفت نکرده باشد بانوانی که فعالیت جنسی ندارند ممکن است فاقد علائم فوق باشند.
درمان سرطان دهانه رحم
انتخاب درمان سرطان دهانه رحم به عوامل مختلفی مانند مرحله سرطان، وضعیت سلامت بیمار و … بستگی دارد. جراحی، رادیوتراپی و شیمی‌درمانی یا ترکیبی از این سه ممکن است درمان انتخابی باشد.
-رادیوتراپی
رادیوتراپی از اشعه‌هایی با انرژی بالا مانند اشعه ایکس یا پروتون برای از بین بردن سلولهای سرطانی استفاده می‌کند.
این روش درمانی به دو روش خارجی و داخلی و یا ترکیبی از هر دو انجام می‌شود.
در روش خارجی، اشعه از خارج از بدن و در روش داخلی از طریق واژن به توده سرطانی تابیده می‌شود. لازم به ذکر است این نوع درمان در خانم‌هایی که یائسه نشده‌اند می‌تواند باعث ایجاد یائسگی زودرس شود.
-شیمی درمانی
شیمی درمانی یک درمان دارویی است که با استفاده از مواد شیمیایی باعث از بین بردن سلولهای سرطانی می‌شود. این مواد شیمیایی می‌توانند به‌صورت تزریقی و یا خوراکی تجویز شوند. برای برخی از سرطان‌های دهانه رحم شیمی درمانی با دوز پایین همراه با رادیوتراپی تجویز می‌شود؛ چراکه به نظر می‌رسد شیمی درمانی می‌تواند تاثیر رادیوتراپی را افزایش دهد.
در موارد پیشرفته‌تر سرطان، شیمی درمانی با دوزهای بالاتر برای کنترل علایم سرطان مورد استفاده قرار می‌گیرد.
-تارگت‌تراپی (درمان هدفمند)
تمرکز تارگت‌تراپی روی نقاط ضعف سلولهای سرطانی است. داروی درمان هدفمند با مهار کردن سلول در محل این نقاط ضعف، باعث مرگ سلولهای سرطانی می‌شود. این درمان معمولا با شیمی درمانی ترکیب شده و گزینه‌ای برای موارد سرطان بسیار پیشرفته است.
-ایمونوتراپی
ایمونوتراپی یک درمان دارویی است که به سیستم ایمنی کمک می‌کند تا با سرطان مبارزه کند. در حالت معمول سرطان، ممکن است سیستم ایمنی بر علیه سلولهای سرطانی فعال نشود؛ چراکه سلولهای سرطانی پروتئین‌هایی تولید می‌کنند که آنها را از دید سلولهای ایمنی مخفی می‌نماید. ایمونوتراپی بر مبنای شناخت این پروتئین‌ها کار می‌کند.
-جراحی
در مراحل ابتدایی درمان سرطان دهانه رحم به‌طور معمول جراحی است.
انواع جراحی‌ها برای درمان سرطان دهانه رحم
1- جراحی جهت خارج کردن توده سرطانی به تنهایی: گاهی سرطان دهانه رحم به اندازه‌ای کوچک است که می‌توان آن را با یک جراحی ساده خارج کرد. در این روش امکان بارداری در آینده نیز وجود دارد.
2- جراحی برای خارج کردن دهانه رحم: در مراحل ابتدایی سرطان دهانه رحم این امکان وجود دارد که با برداشت کامل دهانه رحم، بدون خارج کردن رحم از پیشرفت بیماری جلوگیری کرد. در این روش نیز امکان حاملگی بعدی در صورت تمایل وجود دارد.
3- جراحی برای خارج کردن دهانه رحم و رحم: در مراحل پیشرفته‌تر سرطان دهانه رحم از این روش استفاده می‌شود که در آن دهانه رحم، رحم و غدد لنفاوی اطراف آن را برمی‌دارند.
راه‌های جلوگیری از بروز سرطان دهانه رحم
برای کاهش خطر ابتلا به سرطان دهانه رحم، خوب است موارد زیر را در نظر داشته باشیم:
- با پزشکمان درباره واکسن ویروس پاپیلومای انسانی مشورت کنیم. در صورت صلاحدید پزشک، دریافت این واکسن می‌تواند خطر ابتلا به سرطان دهانه رحم و دیگر بیماری‌های مرتبط با این ویروس را به‌طور قابل ملاحظه‌ای کاهش دهد.
- به‌طور مرتب پاپ اسمیر انجام دهیم. با پاپ اسمیر می‌توان تغییرات پیش‌سرطانی را تشخیص داد و به این طریق، با درمان مناسب از ایجاد سرطان دهانه رحم پیشگیری کرد.
- در روابط جنسی ملاحظات لازم برای پیشگیری از عفونت‌های مقاربتی را در نظر داشته باشیم
- از مصرف دخانیات اجتناب کنیم و در صورت استعمال مداوم، برای ترک با پزشک خود مشورت کنیم.
توصیه پایانی
باتوجه به این که علائم سرطان دهانه رحم در مراحل اولیه قابل تشخیص نیست، پیشنهاد می‌شود که با اجتناب از عوامل مستعد کننده و داشتن سبک زندگی سالم، خطر ابتلا به این سرطان را کاهش دهید. در صورت ابتلا به سرطان دهانه رحم نیز می توان با درنظر گرفتن شرایط فرد، مراحل درمان را انتخاب و شروع کرد. نکته قابل توجه دیگر در ابتلا به سرطان، اهمیت به سلامت روان است. در نتیجه، علاوه بر پیگیری های لازم برای درمان سرطان، توصیه می شود که بیمار و نزدیکان او با مراجعه به روانشناس، شرایط و روند درمان بهتری را برای خود ایجاد کنند.
