رماتیسم مفصلی یکی از بیماری های خود ایمنی مزمن و شایع می باشد که استخوان و مفاصل را تحت تاثیر قرار می دهد، رماتیسم مفصلی یا آرتریت روماتوئید اغلب در خانم ها رواج دارد، این عاضه اغلب به علت بروز اختلالاتی در دستگاه ایمنی بدن رخ داده و مقاصل را به خود درگیر می نماید. می خواهیم بدانیم که علت بروز این اختلالات و رماتیسم چیست؟ آیا راه درمانی برای این عارضه وجود دارد؟ در این مقاله با دکتر مهناز شکروی همراه باشید.
روماتیسم مفصلی
آرتریت روماتوئید یا روماتیسم مفصلی نوعی بیماری مزمن و سیستمیک است که اغلب در زنان و در سنین ۳۰ تا ۵۰ سال رخ می دهد.در این بیماری خود ایمنی سیستم ایمنی به سلول های بدن بخصوص سلول های سینوویوم مفاصل بدن حمله می کند و عوارض بیماری را ایجاد می کند.
سینوویوم لایه ای از جنس سلول است که سطح درونی کپسول مفصلی را پوشانده و وظیفه ترشح مایع مفصلی را بر عهده دارند.
این بیماری اغلب مفاصل را بصورت قرینه درگیر می کند که می تواند مشکلات زیادی برای بیمار به همراه داشته باشد.
علت اصلی این بیماری تاکنون ناشناخته مانده اگرچه محققان اختلالات و ضعف سیستم ایمنی را در بروز آن دخیل می دانند.
از آنجایی که علائم این بیماری با بیماری های دیگری نیز مشابه است برای تشخیص دقیق آن از سایر مشکلات ،پزشک از روش های عکسبرداری و تست های آزمایشگاهی دقیق برای تشخیص بیماری استفاده می کند.
روماتیسم مفصلی اغلب مفاصل کوچک بدن را درگیر کرده و سبب درد ، التهاب و تورم مفاصل می شود. این بیماری مزمن در طولانی مدت می تواند سبب تخریب مفاصل و عوارض بیشتری برای بیمار شود.
به همین دلیل بیماران مبتلا به روماتیسم مفصلی بیش از سایر افراد در معرض خطر بروز بیماری هایی مانند پوکی استخوان، بیماری های گوارشی و بیماریهای قلبی–عروقی هستند.
علائم روماتیسم مفصلی
علائم و نشانه های روماتیسم مفصلی ممکن است شامل موارد زیر باشد:
-درد مفاصل
-تشدید درد پس از مدتی بی حرکتی مفصل
-خشکی و کاهش انعطاف پذیری مفاصل
-محدود شدن دامنه حرکات مفاصل بدن
-التهاب مفاصل
-ضعف و خستگی مزمن
-تغییر شکل مفاصل بدن
-تخریب غضروف مفصلی
-تب و کاهش اشتها
-ندول های پوستی
روماتیسم مفصلی اولیه تمایل دارد ابتدا مفاصل کوچکتر شما را تحت تاثیر قرار دهد – به ویژه مفاصلی که انگشتان دست شما را به دستان شما و انگشتان پا به پاهای شما متصل می کنند. با پیشرفت بیماری، علائم اغلب به مچ دست، زانو، مچ پا، آرنج، باسن و شانه ها گسترش می یابد. در بیشتر موارد، علائم در مفاصل یکسان در هر دو طرف بدن شما رخ می دهد.
حدود ۴۰ درصد از افرادی که روماتیسم مفصلی دارند نیز علائم و نشانه هایی را تجربه می کنند که مفاصل را درگیر نمی کنند. مناطقی که ممکن است تحت تأثیر قرار گیرند عبارتند از:
-پوست
-چشم ها
-ریه ها
-قلب
-کلیه ها
-غدد بزاقی
-بافت عصبی
-مغز استخوان
-رگ های خونی
علائم و نشانه های روماتیسم مفصلی ممکن است از نظر شدت متفاوت باشد و حتی ممکن است بیایند و بروند. دوره های افزایش فعالیت بیماری، به نام شعله ور شدن، متناوب با دوره های بهبودی نسبی – زمانی که تورم و درد محو یا ناپدید می شود. با گذشت زمان، روماتیسم مفصلی می تواند باعث تغییر شکل مفاصل و جابجایی آنها از جای خود شود.
علت روماتیسم مفصلی
محققان گمان دارند که 2 عامل باعث مبتلا شدن یک فرد به این بیماریست: عوامل استعداد و عوامل بنیادی. روماتیسم مفصلی بیشتر مواقعی رخ می‌دهد که یک شخص مستعد در معرض عواملی قرار گرفته است که باعث ایجاد فرایند التهابی شده است. تقریبا 1 نفر از بین هر 100 نفر دچار این بیماری است.
جنسیت، وراثت و ژن‌ها به طور گستردهای ریسک آن که یک شخص به این بیماری دچار شود را تعیین می‌کند.
● جنسیت
به نظر می‌آید جنسیت نقش بزرگی را در استعداد یک شخص به ابتلا به روماتیسم مفصلی ایفا می‌کند. خانم‌ها 3 برابر بیشتر از آقایان احتمال مبتلا شدن و علائم روماتیسم مفصلی را در خود جای می دهند.
● ژن‌های خاص
افرادی که انواع خاصی از ژن‌های گلبول سفید (HLA) را دارند نسبت به کسانی که ژن‌های دیگری دارند بیشتر ممکن است به روماتیسم مفصلی دچار شوند.
● وراثت
روماتیسم مفصلی یک بیماری وراثتی نیست. ژن‌ها باعث ایجاد این بیماری نمی‌شوند، صرفا فقط در خطر گسترش آن موثر هستند.
● عفونت
محققان گمان دارند که دگرگونی جمعیت‌های باکتریایی در روده و یا در دهان ممکن است جزو عوامل محیطی باشد که باعث ابتلا به روماتیسم مفصلی می‌شود. یکسری شواهد وجود دارد که عفونت اطراف بافت‌های دندانی عامل خطر برای ابتلا به این بیماری است.
● افزایش وزن
افزایش وزن و چاقی یکی دیگر از عللی است که فرد را میتواند مبتلا به عارضه رماتیسم مفصلی نماید.
● کم تحرکی
عدم تحرک و یا نداشتن فعالیت زیاد یکی از علل ابتلا به روماتیسم وهمچنین پوکی استخوان می باشد.
● استرس
بیمارانی که دچار استرس یا سابقه مشکل روحی قبل از دچار شدن به روماتیسم بوده‌اند. حوادث استرس‌زا در زندگی (مثل طلاق، تصادف، عزاداری و. . . ) باعث می‌شود ابتلا در آنها شایع‌تر شود.
● عوامل بنیادی
بسیاری از افرادی که حامل ژن HLA هستند هرگز به این بیماری دچار نشده‌اند. در واقع، هنگامی که یکی از دو قلو‌های همسان دچار روماتیسم مفصلی می‌شود، احتمال آنکه دیگری نیز مبتلا شود 1 به 3 است. این به آن معنا است که عوامل دیگری هم باید وجود داشته باشند تا یک شخص به این بیماری دچار شود.
● استعمال سیگار
سیگار کشیدن یکی از عوامل شناخته شده‌ای است که باعث ابتلا به علائم روماتیسم مفصلی در افراد می‌شود، همچنین شواهدی وجود دارد که افرادی که سیگار می‌کشند اگر به این بیماری دچار شوند از نوع شدید آن را تجربه خواهند کرد.
تشخیص روماتیسم مفصلی چگونه است؟
ابتدا پزشک در مورد علائم و سابقه پزشکی شما سؤالاتی می‌پرسد. سپس ارزیابی فیزیکی مفاصل را انجام می‌دهد که شامل موارد زیر خواهد بود:
● بررسی تورم، التهاب و قرمزی
● بررسی عملکرد مفصل و دامنه‌ی حرکتی آن
● لمس مفاصل آسیب‌دیده برای بررسی گرما و حساسیت
● بررسی برجستگی‌های پوستی
● تست رفلکس و قدرت عضلانی
پس از این مرحله اگر پزشک مشکوک به روماتیسم مفصلی باشد، شما را به یک روماتولوژیست ارجاع می‌دهد. برای تشخیص دقیق، پس از ارزیابی فیزیکی که توسط پزشک انجام می‌شود، نیاز است بیمار آزمایش‌های دیگری نیز انجام دهد. روماتولوژیست ممکن است انواعی از آزمایش‌های مختلف را استفاده کند. احتمالاً آزمایش خون را برای بررسی آنتی‌بادی‌ها یا واکنش‌دهنده‌های فاز حاد که در زمان التهاب افزایش پیدا می‌کنند، تجویز می‌کند. همچنین ممکن است آزمایش‌های دیگری مانند سونوگرافی، رادیولوژی یا ام‌آر‌آی را نیز تجویز کند. عکس روماتیسم مفصلی، وجود آسیب مفصلی و شدت آن را مشخص می‌کند.
انواع روماتیسم مفصلی
روماتیسم RA یا آرتریت روماتوئید
بیماری روماتیسم RA شایع ترین شکل روماتیسم مفصلی است که بر مفاصل دست، پا و زانو، ران و لگن تاثیر می گذارد.
روماتیسم زانو زمانی رخ می‌دهد که سیستم ایمنی بدن به سینوویوم (یک پوشش غشایی که مفصل زانو را احاطه کرده است) حمله کند. نتیجه این حمله التهاب و ورم کردن سینوویوم است که در نهایت میتواند غضروف و استخوان مفصل را از بین ببرد.
در بیماری روماتیسم مفصل ران یا لگن، بافت های سینوویم ضخیم و متورم شده و موادشیمیایی تولید می کند که این مواد باعث تخریب مفصلی شده و دردهای زیادی در ناحیه کشاله ران به همراه دارد.
نقرس
نقرس یکی از انواع بیماری های ورم مفاصل است که با درد های زیادی همراه است. نقرس در اثر افزایش اسید اوریک در خون به وجود می آید. اسید اوریک اضافی موجود در خون به شکل کریستال هایی در مفاصل ته نشین شده باعث قرمزی، متورم و گرم شدن، درد و التهاب یک یا چند مفصل می گردد.
بیماری نقرس بیشتر در انگشت شست پا، پاشنه پا، قوزک پا، زانو و آرنج ظاهر می شود.
لوپوس
بیماری لوپوس یک بیماری خود ایمنی است که می تواند بر بسیاری از قسمت های بدن تاثیر بگذارد. روماتیسم مفصلی یک بیماری سیستماتیک است و ممکن است دیگر مفصل های بدن از جمله پوست، ریه، اعصاب، قلب و کلیه ها را نیز درگیر کند.
درمان روماتیسم مفصلی
این بیماری درمان قطعی ندارد و تنها با روش هایی می توان از شدت علائم کاست و به بهبود شرایط بیمار و کاهش درد و مشکلات بیمار کمک کرد.
روش های درمانی روماتیسم مفصلی از پیشرفت بیماری و شدت تخریب مفاصل کم می کنند.
بیماران مبتلا به روماتیسم مفصلی باید سطح فعالیت خود را کاهش دهند تا از تشدید ضعف و خستگی جلوگیری شود.
استراحت دادن به مفاصل از شدت علائم بیماری کاسته و از تخریب بیشتر مفاصل جلوگیری می کند.
مبتلایان به این بیماری باید بطور منظم به پزشک مراجعه کنند تا وضعیت جسمانی آن ها بطور دقیق مورد بررسی قرار بگیرند.
در صورت لزوم با تجویز پزشک و متخصص فیزیوتراپیست می توان از بریس های مخصوص که به اصلاح ناهنجاری های ایجاد شده کمک می کند استفاده کرد.
تجویز داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی مانند آسپرین، پیروکسیکام، ناپروکسن و ایبوپروفن می تواند شرایط بیمار را بهبود بخشد.
تجویز داروهای استروئیدی مانند پردنیزولون در موارد شدید برای کمک به کاهش علائم بیماری می تواند موثر باشد.
فیزیوتراپی و انجام تمرینات ورزشی تحت نظر فیزیوتراپیست می تواند وضعیت مفاصل را بهبود بخشیده و به کاهش مشکلات بیمار کمک کند.
تمرینات فیزیوتراپی به کاهش خشک مفاصل کمک کرده و انعطاف پذیری مفاصل درگیر را افزایش می دهد.
کاردرمانی در منزل نیز برای مبتلایان به روماتیسم مفصلی مناسب است.
کلام پایانی
به‌طورکلی با توجه به آنچه ذکر کردیم، روماتیسم مفصلی یا روماتوئید با اختلال در سیستم ایمنی بدن مشکلاتی مانند التهاب و تورم مفاصل مخصوصاً در نواحی پا و دست ایجاد می‌کند. می‌توانیم بیان کنیم که ۹۰% بیماران از وجود این بیماری در مفاصل پا رنج می‌برند. اگرچه امروزه روش‌های درمانی متفاوتی برای روماتیسم مفصلی وجود دارد، ولی هنوز پزشکان درمان قطعی برای این بیماری پیدا نکرده‌اند. مراجعه مداوم نزد پزشک برای تکمیل دوره درمان در کنار رژیم غذایی مناسب، میتواند روند بیماری را کاهش داده و درد حاصل از آن را تسکین دهد.
