دیابت بارداری، زیرشاخه بیماری دیابت محسوب میشود که برای اولین بار در دوران بارداری تشخیص داده میشود و مانند سایر مدل‌ها بر نحوه استفاده سلول‌های شما از قند (گلوکز) تأثیر می‌گذارد.
این بیماری باعث افزایش قند خون میشود و بر بارداری و سلامت جنین تأثیرگذار است. اگرچه هر عارضه بارداری نگران‌کننده است، اما خبرهای خوبی درمورد کنترل آن وجود دارد. شما می‌توانید با آگاهی از علائم دیابت بارداری و خوردن غذاهای سالم، ورزش و درصورت لزوم مصرف دارو، این دیابت را کنترل کنید.
کنترل قند خون نه تنها شما و کودکتان را سالم نگه می‌دارد، بلکه از زایمان سخت هم جلوگیری می‌کند. در این مقاله از دکتر مهناز شکروی هرآنچه که باید درمورد دیابت بارداری بدانید را بررسی می‌کنیم.
دیابت بارداری چیست
دیابت در بارداری نوعی دیابت است که تنها طی بارداری ایجاد میشود و سطح قند خون بیش از حد افزایش پیدا می‌کند. این عارضه معمولا در اواسط بارداری بین ۲۴ تا ۲۸ هفتگی ایجاد میشود.
ابتلا در بارداری به این معنی نیست که قبل از بارداری نیز به این عارضه مبتلا بوده‌اید. این حالت تنها به دلیل بارداری است و به قبل از آن مرتبط نمی‌شود. افرادی که مبتلا به دیابت نوع ۱ و نوع ۲ هستند، مشکلات متفاوتی را تجربه می‌کنند.
علائم دیابت بارداری کدامند؟
نشانه های قند خون بالا ممکن است شامل تکرر ادرار، تشنگی بیش‌ازحد، خستگی، تاری دید و عفونت‌های داخلی باشد. با این حال، برخی از زنان ممکن است علائم قابل توجهی را تجربه نکنند، به همین دلیل معاینه منظم قبل از زایمان برای تشخیص و مدیریت دقیق نشانه های دیابت بارداری بسیار مهم است.
علل دیابت بارداری چیست؟
معمولا هورمون‌های مختلفی در کنترل سطح قند خون موثر هستند که مهمترین آنها انسولین است. انسولین با تجزیه گلوکز غذا، سطح قند خون ما را متعادل نگه می‌دارد؛ درصورتی‌که انسولین به‌اندازه کافی تولید نشود یا عملکرد آن دچار اختلال شود، قند خون افزایش می‌یابد و منجر به دیابت می‌گردد.
در دوران بارداری، سطح هورمون‌ها تغییر می‌کند و پردازش قند خون را برای بدن سخت‌‌تر می‌کند. درواقع، برخی از هورمون‌های دوران بارداری، می‌توانند در عملکرد انسولین اختلال ایجاد کنند. لازم به ذکر است که به طور طبیعی در دوران بارداری، بدن کمی به انسولین مقاوم میشود و گلوکز موردنیاز برای انتقال به جنین تامین می‌گردد.
درصورتی‌که مقاومت به انسولین بیش از حد شود، سطح گلوکز خون بالا می‌رود و منجر به دیابت بارداری می‌گردد. محققان هنوز نمی‌دانند که چرا برخی از زنان به دیابت بارداری مبتلا می‌شوند و برخی دیگر، بدون ایجاد این مشکل دوران حاملگی را سپری می‌کنند. بااین‌حال، بهتر است بدانید که اضافه‌وزن و ژنتیک، اغلب نقش مهمی در ایجاد این عارضه دارند. به‌طورکلی، موارد زیر می‌تواند ریسک ابتلا به قند بارداری را افزایش دهد:
- اضافه‌وزن پیش از بارداری
- اضافه وزن در بارداری
- حاملگی چندقلویی
- عدم تحرک بدنی
- داشتن سابقه پیش دیابت
- داشتن سابقه دیابت بارداری
- داشتن سابقه خانوادگی دیابت
- به‌دنیاآوردن نوزادی با وزن بیش از 4 کیلوگرم در بارداری‌های قبلی
- ژنتیک
- سقط جنین یا مرده‌زایی بدون دلیل در بارداری‌های قبلی
- مصرف استروئیدها مانند گلوکوکورتیکوئیدها (glucocorticoids)
روش‌های تشخیص دیابت بارداری
طبق توصیه انجمن دیابت آمریکا (ADA)، معمولا پزشکان، زنان باردار را از نظر علائم قند بالا در بارداری غربالگری می‌کنند. اما اگر هیچ سابقه شناخته شده‌ای از دیابت و سطح قند خون طبیعی در ابتدای بارداری وجود نداشته باشد، احتمالاً پزشک این غربالگری را به هفته‌های 24 تا 28 بارداری موکول می‌کند.
تست چالش گلوکز (GCT)
برخی از پزشکان، کار تشخیص خود را با آزمایش چالش گلوکز شروع می‌کنند. لازم به ذکر است که هیچ آمادگی برای انجام این آزمایش لازم نیست. برای این منظور مادر باردار محلول گلوکز را می‌نوشد و بعد از 1 ساعت آزمایش خون می‌دهد. در این صورت، اگر سطح قند خون وی بالا باشد، پزشک ممکن است یک آزمایش تحمل گلوکز خوراکی 3 ساعته انجام دهد که این تست، دومرحله‌ای است. با این‌حال، برخی از پزشکان تست چالش گلوکز را به‌کلی نادیده می‌گیرند و فقط یک آزمایش تحمل گلوکز 2 ساعته انجام می‌دهند که این آزمایش یک‌مرحله‌ای محسوب میشود.
درمان دیابت بارداری
هدف از درمان و کنترل دیابت بارداری حفظ قند خون مادر در محدوده طبیعی، وزن گیری مناسب مادر، رشد مطلوب جنین و کاهش عوارض قند خون بالا در مادر و جنین است. در بیشتر موارد، با رعایت اصلاح سبک زندگی (تغذیه، فعالیت بدنی و …) دیابت بارداری قابل کنترل است اما در برخی از موارد ممکن است که فرد نیاز به مصرف دارو (قرص یا انسولین) داشته باشد. نوع داروی تجویز شده بستگی به وضعیت قند خون مادر و عوامل متعدد دارد که توسط پزشک تعیین می شود.
تغذیه در دیابت بارداری
از آنجا که یکی از اصول کنترل قند خون، رعایت یک برنامه غذایی اصولی و سالم است. توصیه می شود که خانم های باردار مبتلا به دیابت بارداری به یک مشاور تغذیه آشنا با مدیریت دیابت بارداری مراجعه کنند و برنامه غذایی مناسب دریافت کنند.
توصیه های کلی تغذیه در دیابت بارداری به شرح زیر است:
- مصرف شیرینی ها را محدود کنید.
- در برنامه غذایی خود از تمام گروه های غذایی با رعایت تعادل استفاده کنید.
- منابع غذایی فیبر یعنی سبزیجات، میوه ها، حبوبات و نان و غلات کامل را به مقدار کافی در برنامه غذایی خود جای دهید.
ورزش در دیابت بارداری
فعالیت بدنی کافی می‌تواند به کنترل بهتر قند خون و وزن گیری مناسب کمک کند. مناسب ترین ورزش برای خانم های باردار پیاده روی، شنا یا دوچرخه سواری است و در دوره بارداری باید از انجام ورزش هایی که در آنها احتمال ضربه به شکم، سقوط از ارتفاع یا زمین خوردن وجود دارد اجتناب شود. توصیه میشود خانم های باردار در طول هفته حداقل 150 دقیقه فعالیت بدنی داشته باشند.
توجه داشته باشید: در صورتی که پزشک برای شما تشخیص استراحت مطلق دهد، شما مجاز به ورزش کردن نخواهید بود چرا که برای سلامت شما و جنین خطراتی را همراه خواهد داشت. بنابراین ضروری است که خانم باردار در مورد امکان، نوع و میزان ورزش در دوره بارداری حتما با پزشک خود مشورت کند.
مراقبت بعد از تولد
پس از تولد کودک ، قند خون شما بررسی می شود تا از طبیعی بودن آن اطمینان حاصل شود. همانطور که گفته شد خوشبختانه پس از تولد کودک شما تقریباً برای همیشه دیابت بارداری از بین می رود. اگر قند خون شما به حالت طبیعی برنگردد. ممکن است به این معنی باشد که شما قبل از بارداری دیابت داشته اید.
مهمترین نکته ای که باید بخاطر بسپارید این است که قبل از باردار شدن مجدد قند خون خود را بررسی کنید. زنانی که به دیابت بارداری مبتلا شده اند بیشتر در معرض خطر ابتلا به دیابت نوع ۲ قرار دارند. زنانی که قبل از بارداری دیابت داشتند بیشتر در معرض خطر عوارض بارداری هستند.
افزایش قند خون مادران در طی ۱۲ هفته اول بارداری ، هنگامی که سیستم های اصلی ارگان در حال رشد هستند ، خطرات جنین را افزایش می دهد. زنان دیابتی با عادی سازی قند خون قبل از بارداری می توانند به بهبود شانس داشتن یک کودک سالم کمک کنند.
