زونا، یک عفونت ویروسی است که باعث به وجود آمدن ضایعات پوستی و زخمهای دردناکی در فرد می‌شود و در صورتی که به موقع درمان نشود می‌تواند برای فرد مشکلات و عوارضی جدی را در پی داشته باشد. در ادامه با دکتر مهناز شکروی خمراه باشید تا با این بیماری بیشتر آشنا شوید.
بیماری زونا چیست؟
همانطور که گفتیم ،زونا یک عفونت ویروسی است که باعث ایجاد بثورات دردناک می شود. اگرچه زونا می تواند در هر نقطه از بدن شما وجود داشته باشد؛ اما بیشتر اوقات به صورت یک نوار تاول زده می شود که به سمت چپ یا راست تنه شما می پیچد. این بیماری ناشی از ویروس واریسلا زوستر است. همان ویروسی که باعث آبله مرغان می شود. بعد از ابتلا به آبله مرغان، ویروس در بافت عصبی نزدیک نخاع و مغز شما غیرفعال است. سالها بعد، ویروس ممکن است به صورت زونا دوباره فعال شود. درمان زود هنگام می تواند به کوتاه شدن عفونت زونا کمک کند و احتمال بروز عوارض را کاهش دهد. فرد مبتلا به زونا می تواند ویروس واریسلا زوستر را به هرکسی که از آبله مرغان در امان نباشد انتقال دهد. این انتقال معمولاً از طریق تماس مستقیم با زخمهای باز بثورات زونا رخ می دهد. ویروس این بیماری واگیر دار است؛ ولی موجب بیماری زونا نمی شود، بلکه در کسانی که تا به حال آبله مرغان نگرفته اند یا واکسن آن را دریافت نکرده اند، موجب بیماری آبله مرغان می شود.
علت زونا
بعد از آنکه ویروس واریسلا، عفونت اولیه خود را به صورت بیماری آبله مرغان در یک بیمار ایجاد کرد، بقایای این ویروس تا چندین سال بعد به صورت غیر فعال در محل گره های ریشه پشتی سلول های عصبی در ناحیه ستون فقرات باقی می‌ماند. بعد از گذشت چند سال، این ویروس مجدداً فعال می شود و در امتداد عصب های حسی به سمت پوست مهاجرت می‌کند و در آنجا بیماری زونا را به وجود می‌آورد. هنوز به درستی مشخص نیست که چرا بیماری زونا فقط یک رشته عصبی خاص را درگیر می‌کند؛ اما برخی از عواملی که می‌تواند باعث تحریک و فعال شدن مجدد این ویروس شود، عبارتند از:
▪ فشرده شدن ریشه‌های اعصاب
▪ پرتو درمانی در سطح ریشه های عصبی آسیب‌دیده
▪ جراحی های ناحیه کمر و ستون فقرات
▪ ابتلا به بیماری‌های عفونی
▪ مصدومیت (که لازم نیست حتماً در ناحیه ستون فقرات باشد).
▪ تماس با شخص مبتلا به آبله مرغان یا زونا
علائم زونا
علائم و نشانه‌های زونا معمولاً تنها بر بخش کوچکی از یک طرف بدن فرد تأثیر می‌گذارد. این علائم و نشانه ها ممکن است شامل موارد زیر باشند:
▪ درد، سوزش، بی حسی یا گزگز
▪ حساسیت به لمس
▪ بثورات قرمزی که چند روز پس از درد شروع می شود.
▪ تاول های پر از مایع که باز می شوند و پوسته می شوند.
▪ خارش پوست
برخی از افراد، علائم زیر را نیز تجربه می‌کنند:
▪ تب
▪ سردرد
▪ حساسیت به نور
▪ خستگی
افراد مستعد بیماری زونا
افردی که قبلاً به آبله مرغان مبتلا شدند.
افرادی که درگیر بیماری‌هایی مانند HIV و سرطان هستند.
افرادی که داروهایی مصرف می‌کنند که سیستم ایمنی بدن آنها را ضعیف کرده است.
افراد مسن و میانسال که بیشتر از 60 سال سن دارند.
تحت شرایط استرس شدید هستند.
بیمارهایی که تحت شیمی درمانی و پرتودرمانی هستند.
از ضعف سیستم ایمنی رنج میبرند.
مدت بیماری زونا
از زمان متوجه شدن علائم تا زمانی که بثورات کاملاً ناپدید شوند، ممکن است سه تا پنج هفته طول بکشد.
1-ابتدا، چند روز قبل از ظاهر شدن بثورات، ممکن است در ناحیه ای از پوست خود احساس درد کنید. درد به صورت خارش، سوزش، چاقو یا تیر خوردن توصیف می شود. این علائم معمولاً قبل از نمایان شدن بثورات رخ می دهد.
2-در مرحله بعد، بثورات برجسته معمولاً در یک طرف بدن و به صورت نواری یا لکه ظاهر می شوند. بثورات معمولاً در اطراف کمر یا در یک طرف صورت، گردن یا روی تنه (سینه/شکم/کمر) ظاهر می‌شوند، اما نه همیشه. ممکن است در نواحی دیگر مانند بازوها و پاها نیز ایجاد شوند.
3-در عرض سه تا چهار روز، بثورات به تاول های قرمز، پر از مایع، دردناک و باز تبدیل می شود.
4-معمولاً این تاول ها در عرض حدودا 10 روز شروع به خشک شدن و پوسته پوسته شدن می کنند.
5-دلمه ها حدودا دو تا سه هفته بعد از بین می روند.
درمان بیماری زونا چیست؟
روش‌های درمان زونا می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
قرص‌های مسکن برای کمک به کاهش درد: درد ناشی از زونا می‌تواند بسیار شدید باشد و مصرف قرص‌های مسکن برای تسکین آن ضرورت پیدا کند.
داروهای ضد ویروس: این دارو در زمانی تجویز می‌شود که پزشک بیماری را ظرف ۷۲ ساعت بعد از ظاهر شدن اولین جوش‌ها تشخیص دهد. هر چقدر مصرف داروی ضد ویروس زودتر آغاز شود، تأثیر بهتری خواهد داشت. مهم‌ترین داروهای ضد ویروس شامل فامسیکلوویر، والاسیکلوویر و آسیکلوویر می‌باشد. این داروها می‌تواند درد ناشی از بیماری را کاهش دهد و زمان دردناکی تاول‌ها را کوتاه‌تر کند.
مسدود کننده عصب: این داروهای تزریقی که در صورت شدید بودن درد تجویز می‌شود، شامل یک عامل بی حس کننده و در بعضی از موارد شامل کورتیکواستروئید می‌باشد.
کورتیکواستروئیدها: برای برخی از بیماران ممکن است جهت کاهش ورم و درد، قرص‌های کورتیکواستروئید همراه با داروی ضد ویروس تجویز شود. البته این روش درمانی چندان رایج نیست؛ زیرا می‌تواند باعث گسترده‌تر شدن علائم شود.
علاوه بر داروهایی که ممکن است پزشک برای بیمار تجویز کند. درمان‌های خانگی هم برای کاستن از علایم بیماری زونا وجود دارند. این درمان‌های خانگی می‌توانند شامل موارد زیر باشند:
-استراحت
-استفاده از کمپرس‌های آب سرد و مرطوب برای کاهش درد و خارش
-استفاده از پماد «کالامین دی» برای کاهش خارش
-حمام گرفتن در وان با مخلوط جو دوسر
-مصرف مواد غذایی حاوی ویتامین A، B-12، C، و E و همچنین اسیدهای آمینه لیزین جهت تقویت سیستم ایمنی بدن
زونا معمولا طی چند هفته بهبود پیدا می‌کند و به ندرت دوباره برمی‌گردد یا عود پیدا می‌کند. عموما توصیه می‌شود در صورت کاسته نشدن علایم بیماری، بعد از ۱۰ روز فرد به پزشک مراجعه کند.
تشخیص زونا
بروز ضایعات در یک سمت از بدن می‌تواند نشانه‌ای از بیماری زونا باشد، بنابراین جهت اطمینان از بیماری به متخصص داخلی و دکتر پوست خود مراجعه کنید و پس از قطعی شدن تشخیص می‌توان ضایعات و سایر علائم را درمان کرد. پس از مراجعه، پزشک ابتدا پیرامون سابقه‌‌ی ابتلا به آبله مرغان سوال‌هایی می‌پرسد و علائم شما را بررسی می‌کند. ضایعات نشانه‌‌ی اصلی زونا است، اما ممکن است فقط یک مشکل پوستی باشد. ویژگی‌های ضایعات ناشی از زونا عبارتند از:
1- پدیدار شدن در یک سمت از بدن یا صورت
2- احساس تیر کشیدن، سوزش یا خارش در ضایعه
ضایعات در ابتدا به صورت یک برجستگی پدیدار می‌شوند و رفته رفته تبدیل به تاول می‌شوند. افراد مشکوک به ابتلاء به زونا باید در اسرع وقت به پزشک مراجعه کنند. زیرا هر چقدر مراحل درمان سریع‌تر آغاز شود، تأثیر و کارایی بیشتری خواهد داشت، به خصوص هنگامی که یک چشم یا گوش هم درگیر باشد. در صورتی که بیماری زونا درمان نشود، ظرف چند هفته به خودی خود برطرف خواهد شد. اما متخصصین پوست قویاً توصیه می‌کنند که این بیماری به روش مناسبی درمان شود. بسیاری از افرادی که برای درمان زونا اقدام نمی‌کنند، به درد، بی حسی، خارش و سوزش شدیدی دچار می‌شوند که می‌تواند تا چندین ماه یا چند سال ادامه داشته باشد.
پیشگیری از بیماری زونا
پشگیری از بیماری زونا به دو صورت امکان پذیر است.
ابتدا باید از تماس و ارتباط با افرادی که مبتلا به بیماری زونا و آبله مرغان هستند، خودداری کنید.این یکی از راههای پیشگیری است.
در گام بعدی، می‌توانید با مشورت با پزشک اقدام به تزریق واکسن کنید. واکسن‌های مؤثر برای زونا، واکسن زوستاواکس و واکسن شینگریکس می‌باشند. این واکسن‌ها معمولاً ایمنی 5 ساله ایجاد می‌کنند.
آیا زونا خطرناک یا حتی کشنده است؟
اگر زونا چشم را درگیر کند، می تواند منجر به نابینایی شود. در موارد نادر، زونا می تواند منجر به مشکلات شنوایی، ذات الریه، التهاب مغز (آنسفالیت) و حتی مرگ شود.
اگر در مورد بیماری زونا ، علائم و راههای درمان آن سوالی برایتان پیش آمده می توانید از دکتر مهناز شکروی(داروساز) بپرسید.
