گوش ها اندام های حسی شنوایی هستند که امواج صوتی را دریافت کرده و به تشخیص صدا های اطراف و درک از محیط کمک می کنند.اما این اندام های حسی ارزشمند گاهی دچار عفونت و التهاب می شوند. عفونت گوش شایع ترین بیماری مربوط به گوش هاست که می تواند در هر سنی رخ دهد. این عارضه با نام اوتیت نیز شناحته می شود که می تواند گوش درونی و بیرونی را درگیر کند. در ادامه این مطلب از دکتر مهناز شکروی می توانید با انواع عفونت گوش ، علائم و راه های درمان آن آشنا شوید.
عفونت گوش چیست؟
عفونت گوش به عنوان یکی از رایج ترین بیماری های مربوط به گوش شناخته می شود. این عفونت که می تواند عامل ویروسی یا میکروبی داشته باشد به سه صورت التهاب خارجی، عفونت گوش میانی و عفونت گوش داخلی خود را نشان می دهد. این بیماری در کودکان بیشتر از بزرگسالان اتفاق می افتد.
انواع عفونت گوش
عفونت گوش انواع مختلفی دارد که با توجه به محل عفونت و نوع عفونت می‌تواند دسته‌بندی شود. مهم‌ترین انواع عفونت گوش اوتیت مدیا (otitis media) یا عفونت گوش میانی و اوتیت اکسترنا (otitis externa) یا عفونت گوش خارجی است.
عفونت گوش میانی (اوتیت مدیا)
عفونت یا التهاب گوش میانی که در علم پزشکی به آن اوتیت مدیا می‌گویند بیشتر در کودکان اتفاق می‌افتد اما بزرگسالان نیز ممکن است درگیر آن شوند. این نوع عفونت معمولاً به دنبال سرماخوردگی، آنفولانزا یا دیگر عفونت‌های تنفسی می‌آید. دلیل آن این است که گوش میانی از طریق یک کانال کوچک به نام شیپور استاش یا لوله استاش (Eustachia tube) به مجرای تنفسی فوقانی متصل است. میکروب‌هایی که در بینی یا سینوس‌ها رشد می‌کنند می‌توانند از طریق لوله استاش وارد گوش شوند و در آنجا به رشد خود ادامه دهند.
عفونت گوش خارجی (otitis externa)
التهاب گوش خارجی که در اصطلاح پزشکی به آن اوتیت اکسترنا و به صورت عامیانه (به دلیل شیوع آن در بین شناگران) به آن «گوش شناگر» (Swimmer’s ear) می‌گویند عفونت یا التهاب کانال گوش بین پرده گوش و گوش خارجی است. این عفونت گوش می‌تواند به دلیل قرار گرفتن در معرض آب آلوده یا آسیب فیزیکی ناشی از تمیزکردن بیش‌ازحد گوش خارجی اتفاق بیفتد.
عفونت گوش داخلی
عفونت گوش داخلی به عفونت یا التهاب داخلی‌ترین بخش‌های گوش گفته میشود. در بیشتر مواقع عفونت گوش درونی در واقع یک عفونت به معنای واقعی کلمه نیست بلکه التهاب بخش‌هایی از گوش است که مسئول حفظ تعادل و شنوایی هستند (از جمله پیچال یا لابیرنت استخوانی). در این حالت به این بیماری آماس گوش درونی یا لابرینتیت (Labyrinthitis) می‌گویند. البته گاهی نیز ممکن است عفونت گوش داخلی یک عفونت واقعی ناشی از ویروس یا باکتری باشد.
علت‌های مختلف عفونت گوش
به طور کلی باکتری‌ها، ویروس‌ها و قارچ‌ها می‌توانند ازجمله دلایل ایجاد عفونت در گوش باشند و اغلب به خاطر یک بیماری مانند سرماخوردگی یا آلرژی ایجاد می‌شوند. البته بروز عفونت‌های باکتریایی در ناحیه گوش داخلی بسیار نادر است.
به طور فهرست‌وار دلایل عفونت گوش عبارتند از:
- آلرژی
- سرماخوردگی
- مخاط اضافی عفونت‌های سینوسی
- تغییرات فشار هوا
عفونت گوش چه عوارضی دارد؟
عوارض مربوط به عفونت گوش فقط مربوط به مواقعی است که درمان به تاخیر بیفتد یا اینکه عفونت مزمن باشد و چندین بار تکرار شود. وگرنه در مواقعی که عفونت حاد است و به سرعت درمان مناسب آن انجام میشود عارضه‌ی جدی برای بیمار رخ نمی‌دهد. عوارض عفونت گوش شامل موارد زیر است.
اختلال در شنوایی
با بروز عفونت گوش کم شنوایی موقتی رخ می‌دهد که با تخلیه‌ی عفونت و درمان آن میزان شنوایی بهتر میشود. اما ممکن است آسیب‌های دائمی به پرده صماخ یا اجزای گوش میانی باعث شود، شنوایی به طور دائم متوقف شود.
تاخیر در رشد یا گفتار
با توجه به ارتباطی که شنوایی و گفتار با هم دارند، نوزادانی که دچار اختلال در شنوایی می‌شوند در مهارت‌های گفتاری و رشدی هم با تاخیر مواجه می‌شوند.
پاره شدن پرده گوش
پاره شدن پرده گوش یکی از عوارض عفونت گوش میانی است که می‌تواند با جراحی ترمیم شود.
ماستوئیدیت
ماستوئید به استخوانی گفته میشود که پشت یا ایین گوش قرار دارد و درصورت گسترش عوامل بیماری‌زای گوش، درگیر عفونت میشود. فردی که مبتلا به ماستوئیدیت میشود با ترشحات چرکی غیر طبیعی از گوش، تب، تورم، افت شنوایی روبرو میشود و حتی در برخی مواقع لازم است تحت درمان جراحی قرار بگیرد.
مننژیت
یکی دیگر از عوارض عفونت در گوش منژیت است. با گسترش عامل عفونی گوش به پرده‌های گوش پرده‌های دورتادور مغز و نخاع درگیر عفونت می‌شوند. با اینکه این عارضه بعد از عفونت گوش شایع نیست اما باید با بروز تب و سفتی گردن و حساسیت به نور اقدامات درمانی لازم انجام شود.
درمان عفونت گوش
بسیاری از عفونت‌های خفیف گوش خود‌به‌خود بهبود می‌یابند و نیازی به مراجعه به پزشک نیست. برای کاهش علائم عفونت خفیف گوش می‌توانید از درمان‌های خانگی مانند قرار دادن حوله گرم روی گوش و محلول آب نمک استفاده کنید. همچنین استفاده از داروهای مسکن بدون نسخه مانند ایبوپروفن، قطره‌های گوش بدون نسخه و داروهای دکونژستان مانند سودوافدرین برای رفع گرفتگی بینی می‌تواند به درمان عفونت خفیف گوش کمک کند.
اگر پس از چند روز علایم بهبود پیدا نکرد یا شدیدتر شد باید یک وقت ملاقات با یک متخصص گوش تدارک ببینید. اگر عفونت مزمن باشد پزشک شما ممکن است برایتان آنتی‌بیوتیک تجویز کند.
اگر فرزند شما زیر 2 سال سن داشته باشد و علائم عفونت گوش داشته باشد احتمالاً پزشک برایش آنتی‌بیوتیک تجویز می‌کند. کامل کردن دوره مصرف آنتی‌بیوتیک بسیار مهم است حتی اگر پس از چند روز علائم عفونت ناپدید شوند.
در صورتی که درمان‌های دارویی موثر واقع نشوند یا شما در یک دوره زمانی کوتاه چندین مرتبه به عفونت گوش مبتلا شده‌اید ممکن است پزشک گزینه جراحی را پیشنهاد کند. در این روش لوله‌هایی در گوش جاگذاری می‌شوند تا از طریق آنها مایع درون گوش تخلیه شود.
در بیمارانی که آدنوئیدها (لوزه سوم) آنها بیش از حد بزرگ شده است ممکن است نیاز به عمل جراحی برداشتن لوزه سوم (آدنوئیدکتومی) باشد.
چگونه از عفونت گوش پیشگیری کنیم؟
موثرترین اقدامات برای پیشگیری از عفونت گوش شامل موارد زیر است.
- عوامل ایجاد کننده عفونت در گوش در شرایط مرطوب بهتر می‌توانند رشد کنند. پس اولین اقدام برای جلوگیری از ابتلا به عفونت گوش این است که بعد از استحمام یا استخر رفتن مجرای گوش را خشک کنید.
- هیچوقت برای تمیز کردن جرم گوش کودکان یا بزرگسالان نباید از گوش پاک کن یا اجسام نوک تیز استفاده کرد. زیرا باعث می‌شوند جرم گوش به عقب رانده شود و با تجمع آنها در گوش عفونت ایجاد شود. بهترین راه بریا خشک کردن مجرای گوش استفاده از یک دستمال یا حوله تمیز است.
- برای جلوگیری از ابتلا به عفونت گوش بعد از پیرسینگ هم لازم است روی گوش نخوابید، از گوشواره نگین در روزهای اول استفاده نکنید و از همه مهم‌تر محل پیرسینگ را تمیز نگه دارید.
- سیگار کشیدن یکی از عواملی است که با ضعیف کردن سیستم ایمنی شرایط را برای ابتلا به عفونت گوش فراهم می‌کند. همچنین نوزادان و کودکانی هم که در معرض دود سیگار باشند بیشتر از بقیه مستعد عفونت گوش هستند.
- تغذیه‌ی نوزادان با شیر مادر از عوامل با اهمیتی است که باعث میشود احتمال ابتلا به عفونت گوش در نوزادان کمتر شود. اما باید دقت داشته باشید که به نوزادان در حالت خوابیده شیر ندهید.
- متورم بودن لوزه در کودکان احتمال ابتلای آنها را به عفونت گوش بیشتر می‌کند و برای پیشگیری لازم است درمان مناسب برای لوزه‌های متورم انجام شود.
- برای کاهش ابتلای کودکان به عفونت گوش باید از ابتلا به سرما خوردگی جلوگیری شود. به این منظور کودکان باید یاد بگیرند در مهدکودک و مدرسه دست‌های خود را بشویند، روش درست سرف یا عطسه را یاد بگیرند و وسایل شخصی غذا را با دوستان به اشتراک نگذارند.
