کله‌سیستیت (cholecystitis) عبارت از التهاب کیسه‌ی‌صفرا است.کیسه صفرا اندام کوچک و گلابی شکل است که در قسمت زیرین کبد در سمت راست بالای شکم قرار دارد. صفرا توسط کبد ساخته میشود و توسط کیسه صفرا ذخیره و از طریق مجرای صفراوی مشترک (CBD) به روده کوچک می فرستد تا به هضم چربی ها کمک کند.کوله سیستیت به معنای التهاب کیسه صفرا است اگر این بیماری به مرور زمان ادامه یابد، با حملات مکرر یا مشکلات عودکننده درعملکرد کیسه صفرا، به عنوان کوله سیستیت مزمن شناخته می شود.
مجرای صفراوی مشترک کبد ، کیسه صفرا و لوزالمعده را به روده کوچک وصل می کند. سنگهای صفراوی مسدودکننده CBD علت اصلی کوله سیستیت هستند. این انسداد باعث می شود که کیسه صفرا ملتهب شود و اگر به درستی درمان نشود، کیسه صفرا می تواند پاره شود. درمان معمولاً شامل آنتی بیوتیک ها و داروهای ضد درد است. این التهاب اغلب باعث ایجاد درد شدید در وسط یا قسمت راست فوقانی شکم می شود همچنین می تواند تا تیغه های شانه گسترش یابد. در موارد شدید، کیسه صفرا ممکن است پاره یا ترکیده شود و صفرا را به داخل شکم رها کرده و باعث درد شدید شود.
در این مقاله از دکتر مهناز شکروی درباره علائم، علل، روش‌های تشخیص و درمان التهاب کیسه صفرا می‌گوییم .
کیسه صفرا چیست؟
کیسه صفرا، یک کیسه توخالی است. البته درون آن خالی نیست. در این کیسه مایعی سبز رنگ و تلخی به نام صفرا وجود دارد. اجازه دهید کمی خودمانی‌تر این اندام را معرفی کنیم. شاید برای شما هم پیش آمده باشد که به هر دلیلی شدیدا ترسیده باشید. گاهی اوقات شدت ترس به‌حدی است که اصطلاحا می‌گوییم «زهره‌ام ترکید» یا «زهره ترک شدم». این زهره همان کیسه صفرا است.
این کیسه به عنوان بخشی از سیستم گوارشی بدن به‌شمار می‌رود. برخی تصور می‌کنند، مایع صفرا توسط این عضو تولید میشود؛ اما باید بدانید این کیسه محلی برای نگهداری و ذخیره صفرای اضافی است. این مایع توسط کبد تولید و از طریق مجراهای صفراوی به سمت کیسه صفرا هدایت میشود. سیستم گوارش از این مایع برای هضم چربی‌ها استفاده می‌کند. این عضو بدن چیزی حدود ۱۰ سانتیمتر طول دارد.
عملکرد کیسه صفرا
این عضو بدن در پاسخ به استفاده مواد غذایی، هنگامی که فرد از غذاهای پرچرب استفاده کرده باشد از طریق مجاری صفراوی مقداری از صفرای تولید شده را به داخل روده کوچک یا همان دوازدهه می‌‌فرستد. نقش مهم کیسه صفرا در هضم و جذب چربی‌های غذایی می‌باشد.
علائم و نشانه های التهاب کیسه صفرا
به طور کلی التهاب کیسه صفرا در بسیاری از مواقع با نشانه های ظاهری همراه است. یکی از معمول ترین نشانه های کله سیستیت دردهای شدید در ناحیه بالایی شکم و در سمت راست بدن است. که معمولا به صورت ناگهانی ایجاد می شود. از طرفی این درد می تواند در ناحیه شانه راست نیز احساس شود. همچنین برای اینکه متوجه شوید این درد ممکن است به دلیل التهاب کیسه صفرا باشد یا خیر؟ باید بدانید که درد ناشی از این التهاب با تنفس عمیق بیشتر خواهد شد. از طرفی دردی که به دلیل التهابات کیسه صفرا به وجود می آید، معمولا برخلاف دیگر دردهای شکمی به صورت مزمن و پیوسته ادامه پیدا خواهد کرد و در برخی مواقع تا چند ساعت درد ادامه دار بوده و قطع نمی شود. در برخی موارد که درمان دارویی یا سایر روش های درمانی پاسخ ندهد، از جراحی هایی مانند جراحی لاپاراسکوپی کیسه صفرا می توان استفاده کرد.
همچنین از دیگر علائم احتمالی التهاب کیسه صفرا می توان به موارد زیر نیز اشاره داشت:
- حالت تهوع و بالا آوردن محتویات معده
- عرق کردن بدون دلیل منطقی
- مشاهده ورم در ناحیه شکم
- بالا رفتن دمای بدن
- احساس بی اشتهایی
مشاهده علائم یرقان مانند زردی چشم ها و پوست صورت
عوارض کوله سیستیت چیست؟
- سوراخ شدن کیسه صفرا در نتیجه عفونت
- بزرگ شدن کیسه صفرا به دلیل التهاب
- سرطان کیسه صفرا (این یک عارضه نادر و طولانی مدت است)
- مرگ بافت کیسه صفرا (این می تواند به پارگی و در نهایت ترکیدن عضو منجر شود)
چه کسانی دچار کولسیستیت (التهاب کیسه صفرا) می شوند؟
سنگهای صفراوی در زنان بیشتر از مردان است. این امر باعث می شود که زنان نسبت به مردان بیشتر مبتلا به کوله سیستیت باشند.
تغییر هورمون اغلب می تواند باعث بروز آن شود. زنان باردار یا افرادی که تحت هورمون درمانی قرار دارند بیشتر در معرض خطر هستند.
سن خطر ابتلا به این بیماری بعد از 40 سالگی افزایش می یابد.
نژاد اسپانیایی ها و بومیان آمریکا نسبت به سایر افراد بیشتر در معرض خطر سنگ های صفراوی قرار دارند.
افرادی که چاق هستند نیز به احتمال زیاد این بیماری را دریافت می کنند.
کاهش سریع وزن یا افزایش وزن می تواند این اختلال را در پی داشته باشد.
افراد دیابتی بیشتر، در معرض خطر ابتلا به کوله سیستیت هستید
انواع کله‌سیستیت (التهاب کیسه صفرا)
* التهاب حاد
کوله سیستیت حاد اغلب به شکل حمله ای و قولنجی آغاز و به تدریج تشدید می شود. حدود ۶۰ تا ۷۰ درصد بیماران التهاب کیسه صفرا حملات قبلی را که خود به خود بهبود یافته است ذکر می کنند. ممکن است درد التهاب کیسه صفرا به ناحیه بین دو کتف منتشر شود یا به شانه کتف راست انتشار پیدا کند.
درد التهاب کیسه صفرا ممکن است با تکان خوردن یا تنفس عمیق تشدید شود. بی اشتهایی، و غالباً تهوع وجود دارد. استفراغ نسبتاً شایع است و ممکن است موجب تخلیه مایعات بدن شود.
معمولاً یرقان در اوایل کوله سیستیت حاد به ندرت ایجاد می شود. تب خفیف اغلب در التهاب کیسه صفرا وجود دارد ولی لرز شایع نیست. در ۲۵ تا ۵۰ درصد بیماران التهاب کیسه صفرا، کیسه صفرا لمس می شود. در ۵ تا ۱۰ درصد بیماران مبتلا به التهاب کیسه صفرا و کوله سیستیت حاد، در جراحی، سنگ مسدود کننده ی مجرای صفراوی وجود ندارد.
این نوع کوله سیستیت ها به ویژه در ارتباط با ضربه های جدی یا سوختگی ها، طولانی شدن مدت وضع حمل و پس از اعمال جراحی ارتوپدی یا سایر جراحی های بزرگ غیر صفراوی ایجاد می شوند.
* التهاب مزمن
التهاب مزمن کیسه صفرا تقریباً همیشه همراه با سنگ کیسه ی صفرا ایجاد می شود. در بیش از ۲۵ درصد بیماران مبتلا به التهاب کیسه صفرا و کوله سیتستیت مزمن، باکتری در صفرا یافت می شود. ممکن است التهاب کیسه صفرا یا کوله سیستیت مزمن، سال ها بدون علامت باشد، به سمت بیماری علامتدار کیسه صفرا یا کوله سیستیت حاد پیشرفت کند و یا با عوارض تظاهر یابد.
کوله سیستیت یا التهاب کیسه صفرا، اغلب در اثر وجود سنگ های صفراوی ایجاد می شود و تغلیظ صفرا، متوقف شدن جریان صفرا و عفونت ثانویه ناشی از میکروب های روده (به ویژه اشریشیاکُلی و گونه های باکترویید) را به دنبال دارد.
درمان التهاب کیسه صفرا
این بیماری معمولا در بیمارستان درمان میشود. شیوه‌های درمانی رایج عبارت‌اند از:
-درمان دارویی التهاب کیسه صفرا: تجویز آنتی بیوتیک برای التهاب کیسه صفرا و داروهای مسکن برای کاهش درد ناشی از عفونت کیسه صفرا رایج است.
-برداشتن کیسه صفرا: این جراحی که کله‌سیستکتومی نامیده میشود، معمولا با ایجاد برش‌های کوچک در شکم انجام میشود. با این برش‌ها لاپاروسکوپ (دوربین کوچک) برای دیدن داخل شکم و ابزار جراحی برای برداشتن کیسه صفرا وارد شکم می‌شوند. اگر التهاب حاد باشد، معمولا ۲۴ تا ۴۸ ساعت پس از بستری، کیسه صفرا برداشته میشود.
-تخلیه کیسه صفرا برای درمان و جلوگیری از گسترش عفونت: این روش درمان التهاب کیسه صفرا بدون جراحی که کله‌سیستوستومی از راه پوست نامیده میشود، معمولا برای افرادی انجام میشود که توانایی عمل جراحی را ندارند.
-ازبین‌بردن سنگ کیسه صفرا در ناحیه مسدودکننده مجرای صفراوی: این روش که آندوسکوپی کلانژیوپانکراتوگرافی رتروگراد (ERCP) نامیده میشود، برای بیمارانی انجام میشود که مجرای صفراوی‌شان مسدود شده است.
-تزریق مایعات IV برای جلوگیری از کم‌آبی بدن.
کلام آخر
مشکلات صفراوی معمولا قابل پیش بینی نیستند. اما برخی از افراد بیش از سایرین در معرض خطر ابتلا به این بیماری ها قرار می گیرند. سالمندان، علی الخصوص بانوانی که بالای ۵۰ سال سن دارند از جمله این افراد آسیب پذیر به شمار می روند.
برخی از فاکتورها مانند چاقی، دیابت، مصرف قرص های ضدبارداری، کاهش وزن سریع و مصرف الکل می توانند احتمال خطر بروز بیماری های کیسه صفرا را افزایش دهند.
اگر در مورد التهاب کیسه صفرا و راههای پیشگیری و درمان آن سوالی برایتان پیش آمده می توانید در بخش تماس با ما از دکتر مهناز شکروی (داروساز) بپرسید.
