قارچ‌های بااهمیت از نظر پزشکی در یک گروه بسیار متنوع قرار دارند؛ برخی از آنها شیوع فراوانی در محیط داشته و چالش نیرومندی با سیستم ایمنی انسان دارند. از این رو فعالیت ضد ویروسی و ضد باکتریایی گیاهان دارویی و قارچ ها مورد بررسی قرار گرفته است. مطالعات متعددی نشان می دهند که قارچ ها دارای خاصیت ضد باکتریایی، ضد ویروسی، ضد قارچی، ضد حساسیت و تقویت کننده سیستم ایمنی هستند.
در این مطلب دکتر مهناز شکروی به بررسی نقش قارچ ها، در تقویت سیستم ایمنی بدن می پردازد.
افزایش سیستم دفاعی بدن با مصرف قارچ ها
طیف گسترده‌ای از ترکیبات آنتی اکسیدانی شامل فنولیک‌ها، فلاونوئیدها، گلیکوزیدها، پلی ساکاریدها، توکوفرول‌ها، ارگوتئونین‌ها، کاروتنوئیدها و اسیداسکوربیک در تعداد زیادی از قارچ‌های خوراکی و دارویی وجود دارند که هر یک اثرات بیولوژیک خاص خود را دارند. این اثرات در نهایت به تقویت سیستم ایمنی بدن منجر می شوند.
در ادامه سه نوع قارچی که در تقویت سیستم ایمنی بدن نقش دارد را مورد بررسی قرار می دهیم:
آشنایی با قارچ شیتاکه
پرورش قارچ شیتاکه که خاصیت دارویی دارد، به حدود صد و ده سال پیش از میلاد عیسی مسیح بر می گردد. در آن زمان چینی ها این نوع قارچ را در میان شکاف چوب های موجود در جنگل هایشان نگه داری کرده و پرورش می دادند.
به مرور زمان راز پرورش قارچ شیتاکه توسط کشاورزان چینی فاش شده و ژاپنی ها آن را آموختند. پس از آن مردم ژاپن نسبت به کشت این قارچ ها در مقیاس های بسیار گسترده اقدام کردند. بنابراین اگرچه قارچ شیتاکه بومی ژاپن است، اما برای نخستین بار در چین یافت شد!
قارچ شیتاکه که علاقه بسیاری به روییدن بر روی چوب درخت بلوط دارد، نوعی قارچ گندرو است که قادر به تجزیه چوب و استفاده از آن می باشد. در آن زمان چینی ها و زاپنی ها این دسته از قارچ ها را از روی چوب درختانی که قطع شده بودند،جمع آوری می نمودند که این کار غالبا در فصل بهار و پاییز انجام می شد. پرورش این قارچ به مرور زمان در قسمت های جنوب شرقی آسیا نیز دیده شد.
تاثیر قارچ شیتاکه در تقویت سیستم ایمنی بدن
قارچ شیتاکه یکی از محبوب ترین قارچ ها در عرصه جهانی و به خصوص نواحی شرق آسیا نظیر چین، ژاپن و کره و دارای طعمی دودی می باشد.
شیتاکه دارای خواص متعدد و متنوعی است که از جمله آثار مثبت قارچ شیتاکه می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- ترکیبات پلی ساکاریدی موجود در قارچ شیتاکه مانند لنتیان و بتاگلوکان ها ترکیبات ضد ویروسی هستند.
این ترکیبات تولید گلبول های سفید خون را افزایش می دهند و از این طریق سیستم ایمنی بدن را به طور قابل توجهی تقویت می کنند.
- تقویت سیستم ایمنی به واسطه قارچ شیتاکه مانع از تکثیر ویروس شده و از سلول های بدن در برابر آسیب محافظت می کند. ترکیبات پلی ساکاریدی این قارچ با کاهش واسطه های ایجاد کننده التهاب، خطر ابتلا به بیماری های قلبی عروقی را کاهش می دهند.
- قارچ شیتاکه علاوه بر ترکیبات پلی ساکاریدی حاوی اکثر ویتامین های گروه ب از جمله ب1، ب2، ب3، ب5، ب6 و ب9 ، ویتامین دی و برخی از مواد معدنی از جمله مس، سلنیوم، آهن، منگنز، روی، پتاسیم، فسفر و منیزیم می باشد. همچنین شیتاکه شامل آمینو اسیدها ترپنوئید ها، استرول و لیپیدها نیز است.
- ویتامین ها، مواد معدنی، اسید آمینه ها، ترپنوئیدها و استرول ها سایر ترکیبات موجود در عصاره قارچ شیتاکه هستند که باعث جلوگیری از ورود و رشد ویروس هایی نظیر آنفولانزا، هپاتیت، HIV و تبخال می شود.
- مطالعات نشان داده اند که AHCC ترکیب فعال موجود در قارچ شیتاکه می باشد با تعدیل پاسخ ایمنی، باعث محافظت از بدن در برابر عوامل بیماری زایی مانند کاندیدا آلبیکنز، سودوموناس، استافیلوکوکوس اورئوس و ویروس آنفولانزا می شود همچنین مدت زمان بهبودی پس از ابتلا به ویروس آنفولانزا را کوتاه می کند.
- این ترکیب فعال علاوه بر اینکه در بهبود HPV (زگیل تناسلی) نقش موثری دارد، در پیشگیری از سرطان های مرتبط با HPV موثر باشد.
قارچ گانودرما
قارچ گانودرما (رِی‌شی یا جان‌افزا) نوعی قارچ است که در مناطق گرم و مرطوب آسیا می‌روید. این قارچ هزاران سال است که عضو ثابت طب شرقی است.
با اینکه بیشتر افراد این قارچ را به‌شکل تازه مصرف می‌کنند، ولی مصرف اَشکال دیگر آن به شکل پودر یا عصاره‌ٔ محتوی مولکول‌های خاص نیز رایج است. این قارچ ۴۰۰ جزء زیست‌فعال دارد که خواصش از آنها نشئت می‌گیرد. تأثیر مصرف اَشکال مختلف قارچ گانودرما در مطالعات مختلف انسانی و جانوری مورد بررسی قرار گرفته است. برخی از خواص این قارچ در این مطالعات مشخص شده‌اند و برای اثبات قطعی برخی دیگر از خواص آن به مطالعات بیشتری نیاز است.
خواص دارویی قارچ گانودرما
استفاده از طبیعت درمانگر برای پیشگیری از بیماری ها و مداوای مشکلات جسمی و روحی موضوع تازه ای نیست. طبیعت شگفتی های بسیاری دارد که تا کنون بخشی از آن توسط بشر شناخته شده و قسمت اعظم آن ناشناخته مانده است. در قرن حاضر بشر رویکردی دوباره به طبیعت و معجزات آن داشته و در سراسر دنیا کمپین های حمایتی برای مصرف فرآورده های طبیعی و ارگانیک گیاهی دایر شده است. در این میان انواع قارچ به عنوان ارزشمندترین ماده غذایی در طبیعت شناخته شده و تحقیقات گسترده ای بر روی خواص قارچ صورت گرفته است.
خواص دارویی قارچ گانودرما طبق شواهد علمی به اثبات رسیده است. بررسی های انجام شده روی نمونه ها و تحقیات بالینی روی بیماران نشان دهنده شفا بخشی قارچ گانودرما و خواص دارویی این قارچ می باشد.
خواص شگفت انگیز قارچ گانودرما عبارتند از:
- در بیماری های کلیه و کبد مورد استفاده قرار می گیرد
- خاصیت ضد سرطانی دارد
- به حفظ سلامت قلب کمک می کند
- باعث بهبود خستگی، بی خوابی، سردرد و افسردگی می شود
- باعث تسکین سرفه، آسم و تنگی نفس نیز می شود
- قند خون را کنترل می کند
- تقویت سیستم ایمنی: گانودرما با بهبود مقاومت بدن، افزایش تکثیر و بلوغ لنفوسیت های B وT، سلول های تک هسته ای طحال، سلول های کشنده طبیعی و سلول های دندریتیک، حذف سلول های بیگانه و القای سایتوکاین ها سیستم ایمنی بدن را تقویت می کند
- بهبود ویروس تبخال : پروتئوگلیکان موجود در این قارچ به وسیله جلوگیری از ورود و جذب ویروس به سلول از تکثیر آن جلوگیری می کند. این پروتئوگلیکان قادر است از فعالیت ویروس تبخال ممانعت به عمل آورد.
- ملانین موجود در این قارچ نیز باعث تقویت سیستم ایمنی می شود و فعالیت آنتی اکسیدانی دارد
- تری ترپن هایی چون گانودرمیک اسید نیز از آزاد شدن هیستامین جلوگیری می کنند و خاصیتی مشابه آنتی هیستامین دارند، تری ترپنوئیدها همچنین فشار خون را کاهش می دهند.
ترکیبات موجود در قارچ گانودرما
علاوه بر پروتئوگلیکان ها می توان به ترکیبات فعال زیادی از جمله تری ترپنوئیدها، پلی ساکاریدها، نوکلئوتیدها، استرول ها، استروئیدها، اسیدهای چرب، پروتئین ها (پروتئین قارچ حاوی کلیه اسید آمینه های ضروری به ویژه لیزین و لوسین است)، پپتیدها و ملانین اشاره کرد، همچنین مواد معدنی از جمله زینک، آهن، منیزیم، منگنز و کلسیم در این قارچ گانودرما یافت می شوند.
قارچ مایتاکه
به زبان ژاپنی به آن مایتاکه (Maitake) گفته می شود که به معنی “قارچ رقصنده” است. این قارچ معمولاً در اواخر تابستان تا اوایل پاییز یافت می شود.
- مایتاکه حاوی ترکیبات فعالی است که می تواند در تقویت پاسخ ایمنی اثربخش باشند. جزء اصلی این قارچ بتاگلوکان، نوعی پلی ساکارید است. بتاگلوکان ها با فعال کردن سیستم ایمنی از طریق افزایش ماکروفاژها پاسخ سیستم ایمنی میزبان را افزایش می دهند، همچنین منجر به تحریک سیستم فاگوسیتی و تقویت مکانیسم های دفاعی در برابر عفونت می شود.
- قارچ مایتاکه در تولید سلول های کشنده طبیعی که از مهم ترین اجزای سیستم ایمنی هستند، به بدن کمک می کند.
- ترکیبات فعال موجود در این قارچ علاوه بر فعال شدن مستقیم سلول های درگیر در واکنش های ایمنی، به طور مستقیم و غیر مستقیم بر تقویت تولید و ترشح سایتوکاین اثر می گذارند.
- قارچ مایتاکه علاوه بر پلی ساکاریدها، حاوی آنتی اکسیدان ها، ویتامین های B و C، مس، پتاسیم، فیبر و اسیدهای آمینه می باشد.
- آلفوگلوکان موجود در این قارچ نیز با افزایش حساسیت به انسولین، باعث سطح طبیعی قند خون در افراد مبتلا به دیابت نوع 2 می شود.
- این قارچ نیز همانند شیتاکه و گانودرما می تواند در پیشگیری از ابتلا به سرطان موثر باشد و سطح طبیعی کلسترول خون را حفظ کند.
کلام آخر
قارچ ها از زمان قدیم علاوه بر پخت و پز در درمان طیف گسترده ای از بیماری ها مورد استفاده بوده اند. حفظ سطح طبیعی قند و کلسترول خون، حفظ سلامت قلب، بهبود برخی از بیماری های مرتبط با کبد از جمله مورادی هستند که قارچ ها در آن نقش دارند همچنین در بهبود بیماری های تنفسی نیز مورد استفاده قرار می گیرند.
خاصیت آنتی اکسیدانی و ضد التهابی قارچ ها باعث شده است که نقش پررنگی در تقویت سیستم ایمنی داشته باشند. به طور کلی می توان گفت ترکیبات فعال قارچ ها با افزایش تعداد گلبول های قرمز و تقویت عملکرد آنها باعث بهبود عملکرد سیستم ایمنی می شوند.
نقش قارچ ها در تقویت سیستم ایمنی باعث شده تا جهت پیشگری از ابتلا به بیماری ها، بهبود علائم بیماری، پیشگیری از ابتلا مجدد به بیماری و کوتاه شدن مدت زمان بهبود بیماری در ساخت بسیاری از مکمل ها قرار گیرند.
اکنون شما با مطالعه مطالب بالا به خواص درمانی قارچها پی بردید . چنانچه سوالی برایتان پیش آمده می توانید در بخش "تماس با ما" از دکتر مهناز شکروی بپرسید .
