اگر شما هم جز افراد مبتلا به دیابت هستید یا پزشک احتمال ایجاد این بیماری را در بدن شما بالا می‌داند، باید درمورد علائم، نحوه پیشگیری و روش‌های کنترل دیابت اطلاعات کامل داشته باشید. در این مطلب از دکتر مهناز شکروی سعی می‌کنیم، در مورد دیابت، این بیماری خطرناک اما قابل‌کنترل به طور مفصل توضیح دهیم و روش‌های موثر در درمان این بیماری را عنوان کنیم.
دیابت چیست؟
دیابت بیماری است که بارها نامش را شنیده‌ایم. یک بیماری مزمن که روند سوخت و ساز قند در بدن را تحت تاثیر قرار می‌دهد. بدن ما برای تامین انرژی نیاز به مواد غذایی گوناگونی دارد. این مواد در بدن تبدیل به قند یا گلوکز می‌شوند که انرژی مورد نیاز ما را تامین می‌کنند. اگر به هر دلیلی گلوکز از طریق خون وارد سلول‌ها نشود و در جریان خون فرد باقی بماند، میزان قند خون بالا رفته و فرد مبتلا به دیابت می‌شود. آنچه که باعث این عدم جذب قند می‌شود، کمبود هورمون انسولین است. انسولین از لوزالمعده ترشح می‌شود و باعث ورود قند به سلول‌ها می‌شود.
در واقع می‌توان گفت علت بروز دیابت، کمبود انسولین در بدن است. در بررسی این بیماری، پزشکان متخصص دیابت را به دو دسته تقسیم کرده‌اند. دیابت نوع ۱ و دیابت نوع ۲. علائم و عوارض دیابت در هر دونوع، تقریبا یکسان هستند. تفاوت دیابت یک و دو، در زمان ابتلا و نوع ابتلای به آن است. در ادامه این مطلب به بررسی هر دو نوع این بیماری، تفاوت‌ها، علائم و درمان آن‌ها خواهیم پرداخت ...
انواع دیابت
1-دیابت نوع ۲
به دیابت نوع2 در گذشته دیابت غیروابسته به انسولین گفته می‌شد؛ حدود 90 درصد از مبتلایان، به این نوع دیابت مبتلا هستند.
با وجود این که در گذشته بیشتر مبتلایان، در گروه سنی میانسال یا سالمندان بوندند، اما امروزه با تغییر سبک زندگی و افزایش چاقی و اضافه وزن در سنین پایین، میانگین سنی ابتلا به این بیماری هم کاهش یافته است.
در این نوع دیابت، علی‌رغم این که پانکراس انسولین تولید می‌کند، برای استفاده بدن کافی نیست و یا بدن قادر به استفاده صحیح از آن نیست؛ «مقاومت به انسولین» به حالتی گفته می‌شود که سلول‌های بدن به انسولین پاسخ مناسب ندهد.
با وجود این که دیابت نوع 2 خفیف‌تر از نوع 1 است، اما مشابه آن می‌تواند عوارض زیادی برای کلیه‌ها، چشم‌ها و اعصاب ایجاد کند؛ دیابت نوع2 ریسک ابتلا به بیماری‌های قلبی و عروقی و سکته‌های مغزی را بالا می‌برد.
علائم دیابت نوع ۲
برای این نوع دیابت علائم تشخیص زیادی وجود ندارد و نمی‌توان به خوبی آن را پیش‌بینی کرد تا در ادامه از آن پیشگیری کنیم. این بیماری وقتی بیش از پیش خود را نشان می‌دهد که مرتبا احساس تشنگی کنید و دهانتان خشک بماند همچنین خستگی روزانه و بیرونروی‌های فراوان همراه با تغییر وزن شدید می‌تواند از عوامل آن باشد. علائم خطرناک این بیماری رتینوپاتی دیابتی (بیماری خونریزی)، مرض قند عوارضی مانند نفروپاتی (بیماری نارسایی کلیه به دلیل از بین رفتن رگ های آن) ایجاد می کند.
2- دیابت نوع ۱
به دیابت نوع 1 دیابت وابسته به انسولین هم گفته می‌شود؛ از آن جایی که بروز آن اغلب در سنین پایین است، سابقا به آن دیابت جوانی هم گفته می‌شد. حدود 10درصد از مبتلایان، به این نوع دیابت دچار هستند.
این نوع دیابت، یک بیماری خودایمنی است؛ خودایمنی به گروهی از بیماری‌ها گفته می‌شود که سیستم ایمنی فرد علیه سلول‌های خودی فعال شده و به آن‌ها آسیب می‌رساند. در دیابت نوع 1، سلول‌های ایمنی علیه سلول‌های سازنده انسولین در پانکراس فعال شده و تولید و ترشح انسولین را مختل می‌کنند. به همین دلیل افراد مبتلا به دیابت نوع1، از آغاز درمان نیاز به تزریق انسولین دارند.
بیماران مبتلا به دیابت نوع1، درصورت عدم درمان ممکن است با مشکلات مختلفی روبه‌رو شوند؛ از جمله: درگیری عروق چشم‌ها( رتینوپاتی دیابتی)، اعصاب( نوروپاتی دیابتی) و کلیه‌ها (نفروپاتی دیابتی). افراد مبتلا به دیابت نوع 1 بیشتر از سایر افراد در معرض ابتلا به بیماری‌های قلبی- عروقی و سکته‌های مغزی هستند.
علائم دیابت نوع ۱
در این نوع دیابت انسولین بدن برای بدن بیمار کفایت نمی‌کند بنابراین باید به تزریق انسولین روی بیاورید بهترین کار برای مقابله با این بیماری ورزش کردن و مصرف کم قند است .
در رژیم غذایی داشتن تعادل مناسب و میل کردن واحد های درسی از هرکدام از مواد غذایی کربوهیدرات‌ها ، پروتئین‌ها ویتامین‌ها اهمیت زیادی دارد و باید به طور کامل هم کنترل شده از آن استفاده کنید . پس حتما با پزشک خود مشورت کنید تا با استفاده از جدول غذایی رژیم درستی را برای شما ارائه دهد و از مقدار دریافتی هر کدام از مواد غذایی شما در طول بازه‌های زمانی مشخص شده توسط او آگاهی یابد.
3- دیابت بارداری
بارداری در برخی زنان می‌تواند باعث مقاومت به انسولین شود؛ دیابت بارداری، عموما در میانه یا اواخر بارداری خودش را نشان می‌دهد. از آن جایی که جنین قند مورد نیازش را از طریق جفت از مادر تامین می‌کند، لازم است دیابت بارداری کنترل شود تا عوارضی برای جنین ایجاد نکند.
دیابت بارداری با خاتمه بارداری اغلب برطرف می‌شود؛ با این حال احتمال ابتلا به دیابت نوع2 را در آینده بالا می‌برد.
علائم دیابت بارداری:
اغلب زنانی که درطول بارداری دچار دیابت می‌شوند، هیچ علامتی ندارند؛ دیابت بارداری اغلب طی تست‌های روتینی که در فاصله‌ی هفته‌های 24 و 28 بارداری انجام می‌شود، تشخیص داده می‌شود. با این حال در برخی موارد نادر ممکن است زنان مبتلا هم احساس تشنگی بیش از حد یا تکرر ادرار داشته باشند.
4- پره دیابت یا پیش دیابت
پره دیابت به حالتی گفته می‌شود که قند خون بالاست اما نه آنقدر که به آن دیابت گفته شود؛ وضعیت پره دیابتیک به این معنی است که بیشتر احتمال دارد در آینده به دیابت نوع2 و نیز بیماری‌های قلبی، عروقی مبتلا شوید. به همین دلیل لازم است رژیم غذایی کم چربی و کم قند را رعایت کنید و انجام منظم ورزش را در برنامه روزانه‌تان درنظر بگیرید.
5- دیابت شیرین یا قندی
دیابت شیرین یا قندی زمانی رخ می‌دهد که سطح قند خون یا گلوکز برای یک بازه زمانی طولانی بالاتر از حد طبیعی یا نرمال باشد. بیمار پس از ابتلا به این بیماری علائم خاصی ندارد و احساس ناراحتی نمی‌کند، اما در همین دوره اندام‌ها در حال تخریب و آسیب دیدن هستند. درصورتی‌که دیابت شیرین سریعاً تشخیص داده نشود، بیمار در آینده دچار بیماری‌های قلبی عروقی، اعصاب، کلیه و چشم خواهد شد.
در اغلب موارد افراد مبتلا به دیابت شیرین سابقه وراثتی دارند. در این مبتلایان گلوکز بیش از آستانه تحمل کلیوی افزایش پیدا می‌کند و بدن قادر به جذب آن نیست. پس اگر فرد آزمایش قند بدهد در پاسخ آزمایش مشاهده قند در ادرار گزارش می‌شود. یکی از علائم این مبتلایان این است که دائماً احساس تشنگی و گرسنگی دارند و دفع ادرار در آن‌ها افزایش پیدا می‌کند.
علائم عمومی دیابت
.jpg)
قند خون پایین چگونه رخ می دهد؟
قند خون پایین (هایپوگلایسمی) معمولا زمانی رخ می دهد که سطح قند خون شما به کمتر از 70 میلی گرم/دسی لیتر3.9 (میلی مول/لیتر) کاهش یابد. این اتفاق زمانی رخ می دهد که در بدن شما انسولین یا داروهای دیابت به مقدار زیاد وجود دارد در حالی که نیاز به غذا دارید، بیش از حد ورزش می کنید و یا در مصرف الکل زیاده روی می کنید.واکنش هر کسی نسبت به افت قند خون متفاوت است اما نشانه های رایج به شرح زیر هستند:
سستی ، ضعف و لرزش
بی قراری یا سردرگمی
تاری دید و سردرد
غش یا از دست دادن هشیاری
اگر دچار افت قند خون هستید، بر اساس دستورالعمل پزشک خود آن را درمان کنید. در مجموع، سعی کنید 15 گرم گلوکز یا کربوهیدرات مصرف کنید، بعد از 15 دقیقه قند خون را اندازه گیری نمایید واگر همچنان پایین است تست را تکرار کنید
چه روش‌هایی برای درمان یا کنترل دیابت وجود دارد؟
درمان و کنترل این بیماری به نوع آن، میزان کنترل سطح گلوکز خون و سایر شرایط سلامتی مبتلایان بستگی دارد.
دیابت نوع ۱: اگر به این نوع مبتلا هستید، باید هر روز انسولین تزریق کنید، زیرا پانکراس شما دیگر انسولین نمی‌سازد.
دیابت نوع ۲: اگر به این نوع مبتلا هستید، درمان‌‌های شما می‌تواند شامل داروها، انسولین و تغییرات سبک زندگی، مانند کاهش وزن، انتخاب غذای سالم و فعالیت بدنی بیشتر باشد.
پیش دیابت: اگر این بیماری را دارید، هدف این است که از تبدیل آن به دیابت جلوگیری کنید. درمان‌ها روی عوامل خطر متمرکز می‌شوند، مانند کاهش وزن با خوردن یک رژیم غذایی سالم (مانند رژیم مدیترانه‌ای) و ورزش (حداقل پنج روز در هفته به مدت ۳۰ دقیقه). بسیاری از راهبردهای مورد استفاده برای پیشگیری از دیابت، همان راهبردهایی است که برای درمان دیابت توصیه می‌شوند.
دیابت بارداری: اگر به این نوع مبتلا هستید و سطح گلوکز شما خیلی بالا نیست، درمان اولیه ممکن است اصلاح رژیم غذایی و ورزش منظم باشد. اگر هدف مورد نظر محقق نشود یا سطح گلوکز شما بسیار بالا باشد، پزشک ممکن است دارو یا انسولین را تجویز کند.
عوارض ابتلا به دیابت کدام است؟
با گذشت زمان، داشتن قند بیش از حد در خون می‌تواند عوارضی برای افراد ایجاد کند، از جمله:
بیماری چشم: این مشکل به دلیل تغییر در سطح مایعات، تورم در بافت‌ها و آسیب به عروق خونی چشم ایجاد می‌شود. مشکلات پا: این عوارض ناشی از آسیب به اعصاب و کاهش جریان خون در پاهاست.
بیماری لثه و سایر مشکلات مربوط به دندان‌ها: میزان بالای قند خون در بزاق به رشد باکتری‌های مضر در دهان کمک می‌کند. باکتری‌ها با غذا ترکیب می‌شوند و لایه‌ای نرم و چسبناک به نام پلاک تشکیل می‌دهند. پلاک نیز از خوردن غذاهای حاوی قند یا نشاسته به وجود می‌آید. برخی از انواع پلاک باعث بیماری لثه و بوی بد دهان می‌شوند و انواع دیگر، باعث ایجاد پوسیدگی دندان می‌گردند.
بیماری قلبی و سکته مغزی: این مشکل ناشی از آسیب به رگ‌های خونی و اعصاب کنترل‌کننده قلب و رگ‌های خونی است.
بیماری کلیوی: این عارضه به دلیل آسیب به رگ‌های خونی در کلیه اتفاق می‌افتد. بسیاری از افراد مبتلا به دیابت دچار فشار خون بالا می‌شوند که می‌تواند به کلیه‌ها نیز آسیب برساند.
مشکلات عصبی (نوروپاتی دیابتی): این مشکل ناشی از آسیب به اعصاب و رگ‌های خونی کوچکی است که اعصاب را با اکسیژن و مواد مغذی تغذیه می‌کنند.
مشکلات جنسی و مثانه: این عوارض به دلیل آسیب دیدن اعصاب و کاهش جریان خون در اندام تناسلی و مثانه است.
بیماری‌های پوستی: برخی از آن‌ها به دلیل تغییر در رگ‌های خونی کوچک و کاهش گردش خون ایجاد می‌شوند. افراد مبتلا به این بیماری، بیشتر در معرض ابتلا به عفونت‌ها از جمله عفونت‌های پوستی هستند.
چطور از ابتلا به دیابت پیشگیری کنیم؟
دیابت نوع 1 قابل پیشگیری نیست؛ با این حال اصلاح سبک زندگی می‌تواند تاحدی از بروز دیابت نوع 2 و دیابت بارداری پیشگیری کند:
غذاهای سالم بخورید
غذاهایی بخورید که کالری و چربی کم و درمقابل فیبر بالایی دارند. سعی کنید میوه‌هاو سبزیجات را در رژیم غذایی روزانه‌تان بگنجانید و تنوع را در وعده‌های غذایی خود رعایت کنید.
ورزش کنید
سعی کنید حداقل 30 دقیقه فعالیت فیزیکی هوازی متوسط را به برنامه روزانه خود اضافه کنید؛ در غیر این صورت حداقل 150 دقیقه فعالیت فیزیکی هوازی مثل پیاده‌روی یا دوچرخه سواری یک بار در هفته انجام دهید.
وزن ایده‌آل داشته باشید
درصورتی که مبتلا به اضافه وزن یا چاقی هستید، کاهش وزن و رسیدن به وزن ایده‌آل می‌تواند به میزان قابل توجهی به کاهش احتمال ابتلای شما به دیابت نوع 2 کمک کند.
با این حال نباید در طول بارداری اقدام به کاهش وزن کنید؛ در این باره با پزشک خود مشورت کنید.
