علت فشار خون پایین چیست؟ احتمالا شما هم تاکنون دچارافت فشار خون شده‌اید؛ اما آیا با فشار خون پایین آشنایی دارید؟ در این مقاله از دکتر مهناز شکروی به بررسی کامل علل فشار خون پایین می‌پردازیم؛ با ما همراه باشید.
فشار خون چیست؟
فشار خون یکی از علائم حیاتی بدن است. فشار خون به نیرویی که خون در طی انقباض و استراحت عضله قلبی به دیواره عروق خونی وارد می کند، اشاره دارد. فشار خون فشار درون شریان ها، عروقی که خون را از قلب دور می کنند، را اندازه گیری می کند. پاسخ دهی شریان ها به جریان خون به تعیین فشار خون کمک می کند.
فشار خون باعث انجام اعمال مختلفی می‌شود. برای مثال گلبول‌های سفید و آنتی‌بادی‌ها را جهت ایمنی‌بخشی و هورمون‌هایی مانند انسولین را برای تنظیم قند خون در بدن به مکان هدفش می‌رساند. به همان اندازه که موادی مانند اکسیژن و مواد مغذی برای فعل‌وانفعالات بدن شما مهم هستند، رساندن خون تازه‌ای که قادر است مواد زائد و سمی حاصل از متابولیسم را مثل دی‌اکسید کربن (که با هر بازدم خارج می‌شود) و سمومی را که از کبد و کلیه‌ها دفع می‌شود را جمع‌آوری کند، مهم است.
خون دارای خواص دیگری ازجمله درجه حرارت مناسب برای فعل‌وانفعالات طبیعی بدن است. همچنین در هنگام آسیب بافتی، همراه با پلاکت‌های لخته کننده خون، به رفع آسیب کمک کرده و از، از دست دادن بیشتر خون در پی آسیب جلوگیری می‌کند. اما چه عاملی باعث ایجاد فشار خون در شریان‌های شما می‌شود؟ قلب هنگامی‌که با هر ضربان قلب منقبض می‌شود، فشار خون را با بیرون راندن ناگهانی خون ایجاد می‌کند و مورد دوم وجود الکترولیت‌هایی مانند نمک و سایر یون‌ها در خون است که باعث بالا رفتن فشار خون می‌شوند.
فشار خون نرمال بدن
فشار خون در درجه اول توسط انقباضات ماهیچه قلب تولید می‌شود. میزان فشار خون پس از اندازه‌گیری با دو عدد مشخص می‌شود.
- عدد بزرگ‌تر (فشار سیستولیک): این عدد مربوط به فشار خون در شریان‌ها هنگام ضربان قلب است
- عدد کوچک‌تر (فشار دیاستولیک): این عدد نیز فشار خون را در شریان‌های شما بین دو ضربان متوالی (زمان استراحت قلب) اندازه‌گیری می‌کند
میزان فشار خون طبیعی با توجه به سن و جنسیت افراد تعیین می‌شود. فشار خون کمتر از ۸۰/۱۲۰ میلی‌متر جیوه در محدوده طبیعی است. اگر نتایج فشار خون شما در این دسته قرارگرفته، خیالتان راحت باشد، شما شرایط خوبی دارید. البته لازم است همچنان عادت‌های سالمی مانند پیروی از رژیم غذایی متعادل و ورزش منظم را حفظ کنید.
فشار خون پایین
داشتن بیماری فشار خون پایین ظاهراً بدون مشکل به نظر می‌رسد؛ یعنی برای برخی از افراد مشکلی ایجاد نمی‌کند. بااین‌حال برای بسیاری از افراد فشار خون پایین و غیرطبیعی (هیپوتانسیون) می‌تواند باعث سرگیجه و حتی بیهوشی شود. در موارد شدیدتر فشار خون پایین می‌تواند تهدیدکننده جان برخی از افراد باشد.
اگر فشار خون کمتر از ۹۰ میلی‌متر جیوه برای عدد بیشتر (سیستولیک) و ۶۰ میلی‌متر جیوه برای عدد کمتر (دیاستولیک) باشد فشار خون پایین است. دلایل فشار خون پایین می‌تواند از کم‌آبی بدن گرفته تا اختلالات پزشکی متغیر باشد. مهم است که بدانید چه چیزی باعث پایین آمدن فشار خون شما شده است تا بتوان آن را درمان کرد.
در صورت عدم درمان، فشار خون پایین می‌تواند منجر به حمله قلبی یا سکته مغزی شود و باعث آسیب طولانی‌مدت به قلب و مغز و یا حتی مرگ گردد. در اینجا تعدادی پیشنهاد برای بالا بردن فشار خون شما و برگشت به حالت طبیعی وجود دارد. بااین‌حال برای رفع اساسی مشکل حتماً به پزشک متخصص مراجعه کنید.
علائم فشار خون پایین
همانطور که پیش‌تر بدان اشاره کردیم فشار خون پایین تنها زمانی می‌تواند برای سلامتی فرد مشکل‌ساز شود که به پدیده‌ای مزمن و طولانی مدت تبدیل شود و منجر به بروز علائم و نشانه‌هایی که در ادامه به آن‌ها اشاره خواهیم کرد شود:
- حالت تهوع
- احساس درد در ناحیه معده
- تاری دید
- خستگی شدید یا کمبود انرژی
- سرگیجه یا سبکی سر
- تنفس سریع و کم عمق
- غش یا از دست دادن هوشیاری
- کم آبی و تشنگی غیرمعمول
- پوست سرد و رنگ پریده
- عدم تمرکز
- احساس ضعف
دلایل فشار خون پایین
موارد زیادی وجود دارند که می‌توانند منجر به هایپوتنشن در افراد شود که در ادامه به برخی از مهم‌ترین دلایل پایین بودن فشار خون خواهیم پرداخت:
▪بیماری قلبی
حمله قلبی، مشکلات مربوط به دریچه قلب و گرفتگی شریان قلب می‌تواند در توانایی قلب جهت تامین جریان خون مداوم اختلال ایجاد کند که این مسئله در نهایت منجر به هایپوتنشن خواهد شد؛ ضمن اینکه قلب در زمان سلامت کامل خود می‌تواند هایپوتنشن را پس از دریافت پیام از مغز با افزایش پمپاژ خون بیشتر کاهش فشار خون را جبران کند.
▪ بارداری
در دوران بارداری سیستم گردش خون توسعه بیشتری پیدا می‌کند و تغییراتی در برخی از هورمونها نیز به وجود می‌آید. به همین علت وجود نوسانات در فشار خون در این دوران غیر عادی نیست و پایین آمدن فشار خون در دوران بارداری کاملا شایع است. لازم است به خاطر داشته باشید که اگر این افت فشار خون منجر به بروز نشانه‌های جدی‌تری شود لازم است تا جهت انجام درمان مناسب به پزشک متخصص مراجعه کنید.
▪کم خونی
زمانی که تولید گلبول‌های قرمز خون به دلیل کمبود مواد مغذی مانند آهن، اسیدهای چرب امگا 2 و3، ویتامین B12 و فولات کاهش پیدا کند در توانایی خون برای اکسیژن‌رسانی اختلال ایجاد می‌شود، در چنین مواردی برای مقابله با علائم این بیماری رژیم غذایی فشار خون پایین برای بیماران تجویز می‌شود.
▪عدم تعادل هورمونی
یکی از عوارض بهم ریختن تعادل در هورمونها کاهش فشار خون می‌باشد، اغلب مشکلات مرتبط با هورمون انسولین و تیروئید را می‌توان به عنوان یکی از دلایل هایپوتنشن در نظر گرفت.
▪ واکنش‌های آلرژیک
واکنش‌های آلرژیک یا شوک آنافیلاکتیک بسیار شدید و حتی کشنده است که می‌تواند به دلایلی مانند نیش زنبور، برخی حساسیت‌ها به مواد غذایی مانند بادام زمینی و داروهایی مانند پنی‌سیلین در افراد رخ می‌دهد. این واکنش‌ها می‌تواند با عوارضی از جمله کهیر، خارش، مشکلات تنفسی، تورم گلو و افت شدید فشار خون همراه شود.
▪بیماری کلیوی
کلیه‌ها با نگه داشتن تعادل مناسب بین آب و مواد مغذی به روند جریان خون کمک می‌کنند، از این رو زمانی که در عملکرد کلیه‌ها مشکل ایجاد شود و فرد به بیماری کلیوی مبتلا شود، کلیه‌ها دچار کم آبی و پرآبی می‌شوند که این مسئله منجر به ایجاد عدم تعادل بین الکترولیت‌ها و تنگ شدن رگ‌های خونی خواهد شد؛ در نتیجه جریان خون دچار اختلال خواهد شد و فرد به فشار خون پایین مبتلا می‌شود.
▪عفونت شدید
زمانی که باکتری‌ها از محل اصلی عفونت که اغلب در ریه‌ها مجاری ادراری و شکم وجود دارند خارج و وارد جریان خون شوند، عفونت شدید یا همان شوک سپتیک اتفاق می‌افتد. این باکتری‌ها که وارد جریان خون می‌شوند سمومی تولید می‌کنند که می‌تواند بر رگ‌های خونی تاثیر گذاشته و منجر به فشار خون پایین شود1 شود.
عوارض فشار خون پایین
عوارضی که ممکن است به دلیل هیپوتانسیون رخ دهد عبارتند از:
- افتادن و آسیب های ناشی از زمین خوردن: این دو مورد از بزرگترین خطرات هیپوتانسیون هستند زیرا می تواند باعث سرگیجه و غش شود. زمین خوردن می تواند منجر به شکستگی استخوان، ضربه مغزی و سایر آسیب های جدی یا حتی تهدید کننده زندگی شود. در صورت وجود هیپوتانسیون، باید پیشگیری از این اتفاق یکی از بزرگترین اولویت های فرد باشد.
- شوک: هنگامی که فشار فرد پایین است، با کاهش میزان خونی که دریافت می شود، اندام ها تحت تاثیر قرار می گیرند. همین موضوع می تواند باعث آسیب اندام یا حتی شوک شود (جایی که بدن به دلیل محدودیت جریان خون و اکسیژن شروع به خاموش شدن می کند).
- مشکلات قلبی یا سکته: هیپوتانسیون می تواند باعث شود که قلب سعی کند با پمپاژ سریع یا شدیدتر آن را جبران کند. با گذشت زمان، این موضوع می تواند باعث آسیب دائمی قلب و حتی نارسایی قلبی شود. همچنین می تواند مشکلاتی مانند: ترومبوز ورید عمقی (DVT) و سکته مغزی ایجاد کند، زیرا خون آنطور که باید جریان ندارد و باعث تشکیل لخته می شود.
درمان فشار خون پایین
درمان افت فشار ابتدا با پیدا کردن علت بروز آن آغاز می‌شود. اگر دلیل مستقیما قابل درمان باشد، افت آن خودبه‌خود بهبود می‌یابد. در غیر این صورت باید آسیب وارد شده ناشی از هایپوتنشن را جبران کرد. در زیر با راه‌کارهای مختلفی برای درمان افت فشارخون آشنا می‌شوید:
درمان خانگی هایپوتنشن (Hypotension)
برای بسیاری از افراد، این عارضه را می‌توان با تغییر در رژیم غذایی و سبک زندگی به‌طور موثری درمان کرد. راه‌کارهای درمان فشار خون پایین در منزل متناسب با علت آن عبارتند از:
ورزش‌های ملایمی انجام دهید که نیاز سریع به تغییر موقعیت ندارند.
از مصرف بیش از اندازه کربوهیدرات فرآوری شده که به زمان سریع‌تری برای هضم نیاز دارند، اجتناب کنید.
در خصوص مصرف نمک بیشتر، با پزشک متخصص قلب و عروق مشورت کنید.
مایعات غیرالکلی بنوشید تا حجم خون بدن شما افزایش پیدا کند.
پوشیدن جوراب کمپرس باعث محدود شدن جریان خون در پاها و رسیدن خون بیشتر به مغز می‌شود.
درمان دارویی فشار خون پایین
اگر درمان‌های خانگی موثر نبودند، ممکن است برای درمان فشار پایین به دارو نیاز داشته باشید:
فلودروکورتیزون (fludrocortisone): داروی افزایش حجم خون و مناسب برای افت فشارخون ارتواستاتیک
میدودرین (midodrine): داروی افزایش سطح فشارخون در حالت ایستاده و کاهش‌دهنده انبساط عروق خونی
درمان فشار خون پایین در طب سنتی
توصیه‌های طب سنتی برای درمان این عارضه شامل موارد زیر می‌شود:
- مصرف دمنوش زنجبیل و عسل
- خوردن مقدار کمی نمک دریایی
- خوردن وعده های غذایی کوچک و مداوم
- مصرف ادویه‌هایی همچون فلفل، دارچین و زردچوبه
- قرار دادن پاها بر روی هم به شکل ضربدری در حالت نشسته
- مصرف مواد غذایی دارای انرژی بالا همچون سبزیجات، میوه‌ها، غلات و روغن طبیعی
سخن آخر
همانطور که پیش‌تر نیز بدان اشاره کردیم فشار خون پایین به تنهایی عارضه خطرناکی نیست مگراینکه نشانه‌های دیگری نیز با خود به همراه داشته باشد. از این رو اگر در هنگام مواجهه با افت فشار خون با نشانه‌هایی همچون حالت تهوع، سرگیجه و سبکی سر مواجه شدید حتما به پزشک مراجعه کرده تا از عوارض ناگواری که ممکن است به دنبال داشته باشد پیشگیری کنید. در این مقاله از دکتر مهناز شکروی به بررسی علائم و دلایل فشار خون پایین پرداختیم امیدواریم این مقاله برای شما عزیزان مفید واقع شده باشد.
